Demetrio H. Brid | |
|---|---|
 | |
| Vida | |
| Nacimientu | Ciudá de Panamá, 21 d'avientu de 1859 |
| Nacionalidá |
 Panamá |
| Muerte | 27 de mayu de 1917 (57 años) |
| Estudios | |
| Llingües falaes | castellanu |
| Oficiu | políticu, escritor |
| Creencies | |
| Partíu políticu |
Partido Conservador (es)  |
 | |
 | |
Demetrio H. Brid (21 d'avientu de 1859, Ciudá de Panamá – 27 de mayu de 1917) prócer, bomberu,periodista y escritor panamiegu, consideráu factor importante nel movimientu separatista panamiegu que remató cola proclamación de la separación de Panamá de la República de Colombia y la fundación de la República de Panamá en 1903, polo que se-y reconoz como'l primer presidente de facto de la República de Panamá y Prócer de la Patria en grau eminente. {Llei 27 de 1953)
Siendo Presidente del Conseyu Municipal del Distritu de Panamá, asumió la responsabilidá de llamar a cabildru la nueche del 3 de payares de 1903, pa sofitar el movimientu separatista. Ante'l surdimientu d'un gobiernu de facto, que presidió, correspondió-y designar y delegar los sos poderes na Xunta Provisional de Gobiernu na tarde del 4 de payares.
Biografía
Demetrio Honorato Brid Lasso nació na ciudá de Panamá, Departamentu de Panamá, el 21 d'avientu de 1859. Los sos padres fueron el Dr. Federico Alberto Brid Chirino, abogáu de la Compañía del Ferrocarril de Panamá, natural de Cartagena, Colombia y la panamiega Josefa Cayetana Lasso y Paredes.
A los 13 años ingresó a trabayar nel diariu La Estrella de Panamá como repartidor de periódicos. Siguió como cajista, depués como correutor de pruebes, pa darréu convertise nun esperimentáu armador del periódicu, aportando a editorialista y Xefe de Redaición. Polos sos propios esfuerciu perfeccionar nel español, según tamién aprendió gramaticalmente l'inglés y francés. Compartió na redaición de La Estrella de Panamá col reconocíu poeta panamiegu Gaspar Octavio Hernández. Trabayó en La Estrella de Panamá por un periodu de 45 años hasta'l día de la so muerte.
Destacóse como miembru del Partíu Conservador al cual afilióse dende la so mocedá. El 1 de setiembre de 1890 foi escoyíu al Conseyu Municipal de Panamá, asumiendo'l cargu de Presidente en setiembre de 1892. A pesar de ser un políticu moderáu, munches vegaes vio acompañándose-y al Dr. Manuel Amador Guerrero nes sos lluches polítiques.
Foi un filatélicu reconocíu en Panamá (Revista El Filotelista).
Demetrio H. Brid casóse per primer vegada con Edelmira Dutary d'Alba, con quien tuvo seis fíos, y depués de finar la so esposa, casóse nuevamente con Elida Cantera d'Alba con quien tuvo cuatro fíos.
Finó'l 27 de mayu de 1917 nel Hospital Santu Tomás na ciudá de Panamá a la edá de 57 años.
Cargos desempeñaos nel Gobiernu de Panamá
Demetrio H. Brid foi electu al Conseyu Municipal de Panamá en 1890, correspondiéndo-y ser ocho veces Presidente, cargu del cual arrenunció'l 31 d'avientu de 1904. Foi unu de los trés diputaos principales pola Provincia de Panamá a l'Asamblea Departamental dende marzu de 1903, ostentando'l cargu de Vicepresidente. Ocupó otros cargos públicos con posterioridá a la separación de Panamá de Colombia, tales como'l de convencional de la Convención Nacional Constituyente en que la so condición correspondió-y, xunto colos demás convencionales, redactar la Constitución Nacional sancionada'l 15 de febreru de 1904 y en dicha condición correspondió-y xunto col restu de los convencionales, escoyer el 20 de febreru a Manuel Amador Guerrero como'l primer Presidente Constitucional de la República de Panamá. Demetrio H. Brid foi unu de los ocho convencionales constituyentes pola Provincia de Panamá. Ocupó'l cargu de Primer Vicepresidente de la Convención Nacional de 1904, foi electu n'agostu de 1904 como Presidente del Conseyu Eleutoral de la República pa darréu ser nomáu en 1906 como Cónsul Xeneral en Xénova, Italia. A solicitú del Presidente Amador, foi designáu Gobernador de la Provincia de Panamá en 1908. Na Secretaría de Rellaciones Esteriores ye nomáu tamién en xunetu de 1908 pol Presidente Amador como miembru ad-honorem de la Comisión Panamericana, designación qu'exerció hasta'l momentu del so fallecimientu. En 1911 ye nomáu pol Presidente de la República Primer Designáu, Dr. Pablo Arosemena, como Xefe de Seición na Secretaría de Rellaciones Esteriores. Designáu Direutor del Muséu d'Historia Natural en 1912.
Amás del so llabor en La Estrella de Panamá, foi Editor Oficial de la “Gaceta de Panamá” dende'l 7 de febreru de 1891 hasta'l 31 d'agostu de 1895. Dempués de la separación de Panamá de Colombia, la Gaceta camudó'l so nome a Gaceta Oficial.” El so primer númberu foi publicáu'l 14 de payares de 1903. Del 11 de payares de 1903 al 31 de xunetu de 1906 y dende el 9 de xineru de 1907 hasta'l 28 d'avientu de 1908 foi'l so Editor Oficial.
En 1887 se enlista na acabante crear institución del Serviciu de Bomberos contra Quemes, conxuntamente con otros mozos de la capital, munchos d'ellos provenientes de la colonia estranxera. Asistió na quema del Hotel Roma'l 3 de xunu de 1888 considerándose aquellos bomberos los primeres "héroes del fueu" en Panamá. En 1890 foi xubíu a Subteniente de Salvadores.
Obres
Ente les sos obres puede resaltase la creación de la Biblioteca Pública Colón, que foi inaugurada pola so persona'l 12 d'ochobre de 1892, como primer centru pa los intelectuales y del saber. Atribúyese-y ser propulsor de la idea de nomar la moneda oficial como'l Balboa na so calidá de Convencional miembru de la Comisión Monetaria de la Convención Nacional de 1904, ya igualmente como Convencional, en mayu de 1904 foi proponente de facultar al Poder Executivu pa celebrar un Tratáu de Comerciu colos Estaos Xuníos. jkj
Reconocencies
Por aciu la Llei Non. 27 del 1 d'avientu de 1953, siendo ésti l'añu del Cincuentenariu de la República, l'Asamblea Nacional reconoz al Honorable Conceyal Brid, Primer Presidente del Estáu de facto y Prócer de la Patria en grau eminente, encamentando que la obra realizada por tan preclaro prócer en serviciu a la Patria fuera sopelexada en toles escueles y colexos del país y establecer la ereición d'un bustu na capital de la República como tributu de gratitud pa perpetuar la so memoria.
El 6 de xunetu de 2015 el Resolución Non. 123 del Ministeriu de la Presidencia "ordena la allugamientu del medallón de don Demetrio H. Brid na Galería de los Gobernantes, allugáu nel Salón Mariellu del Palaciu de les Garces na Presidencia de la República, na so condición de Presidente del Estáu, de facto de la República de Panamá, mientres los díes 3 y 4 de payares de 1903". L'actu protocolar de develación del medallón llevar a cabu'l 17 de mayu de 2017, fecha en que se conmemoraba'l so centenariu de fallecimientu.
L'Asamblea Nacional de Panamá, por aciu Llei 4 de 1955, decreta reconoce-y como Prócer de la República na so calidá de miembru del Honorable Conseyu Municipal de Panamá, que “asumió'l poder supremo de la Nación panamiega, y en virtú d'ello nomó una Xunta de Gobiernu” y “roblaron l'Acta d'Independencia del Ismu'l 4 de payares de 1903, per mediu de lo cual constituyóse la República de Panamá”.
Por aciu Decretu Non. 93 del 27 de mayu de 1917, el Presidente de la República, Ramón M. Valdés, honra la so memoria al finar manifestando que'l Prócer Brid “tomó parte activa y principal nel movimientu separatista del Ismu”. Decrétase llamentar la muerte de don Demetrio H. Brid, que les sos virtúes cíviques encamentar a la gratitud y a la imitación de los sos conciudadanos y correr colos gastos que los funerales causen. Pela so parte, el Conseyu Municipal de Panamá resolvió, el mesmu día, reconocer el fechu que Demetrio H. Brid foi de los que más parte activa tomaron nel movimientu separatista, y que como prócer de la nuesa emancipación como pol so amor al trabayu, probidad y demás virtúes cíviques, merez que la so vida encamiéntese como exemplu a les futures xeneraciones. Na mesma resolvióse izar el pabellón nacional a mediu estil por un periodu de tres díes en toles oficines municipales.
El Conseyu Municipal de Panamá, por aciu l'Alcuerdu Non. 11 del 26 de mayu de 1930 resolvió honrar como correspuende la memoria imperecedera de don Demetrio Honorato Brid y encamentar les sos virtúes cívicu y priváu a la xeneración actual y a les del porvenir; denominar Avenida Demetrio H. Brid (la mesma atópase allugada nel Cascu Antiguu contigüa a la Plaza Herrera), una de les principales aveníes de la ciudá. Por aciu resolución Non. 119 del 29 de payares de 1967, resolvió tamién “reconocer públicamente'l so singular y principal participación na xesta independentista n'ares d'una auténtica mística nacional”.
El Conseyu Municipal de Panamá, por aciu el Resolución Non. 60 de 25 de marzu de 2003, por unanimidá resuelve asignar el nome de Palaciu Municipal Demetrio H. Brid, a la sede permanente del Conseyu Municipal y la develación d'un bustu na so memoria como xusta reconocencia al so llabor como conceyal y ciudadanu exemplar. Por aciu Resolución Non. 48 de 1 de xunetu de 2008 encamentó a la Direición Xeneral de Correos y Telégrafos a emitir una estampilla conmemorativa n'ocasión de cumplise nel 2009 los 150 años de la nacencia de Demetrio H. Brid.
El Ministeriu d'Educación por aciu Resueltu Non. 1438 del 1 de xunu de 2009 instituye el Concursu Nacional de Redaición y Ensayu Demetrio H. Brid pa estudiantes d'escueles públiques y particulares.
El Presidente de la República por conductu del Ministeriu de Gobiernu resolvió por aciu Decretu Executivu Non. 271 de 4 d'ochobre de 2017 efectuar una emisión especial de tres sello postales, una fueya recordatoriu y un sobre de primer día d'emisión en conmemoración del centenariu del fallecimientu de Demetrio H. Brid.
El Presidente de la República por conductu del Ministeriu de Gobiernu resolvió por aciu Decretu Executivu Non. 68 de 4 de febreru de 2013 emitir el sobresello “Demetrio H. Brid, I Presidente de facto de Panamá, 1903", que'l so Día d'Emisión foi'l 18 de xunu de 2014 na Direición Xeneral de Correos y Telégrafos.
Foi merecedor de la Medaya Cervantes, premiu a les lletres, poles sos apurras al periodismu y el so destacáu llabor nel diariu La Estrella de Panamá.
El Tratáu Herrán-Hay
Del 24 de xineru de 1902 al 31 d'avientu de 1904 foi nuevamente Presidente del Conceyu Municipal y por tanto correspondió-y tar al frente del Conceyu mientres un periodu determinante na historia de Panamá nel cual diose la consulta rellacionada col Tratáu Herrán-Hay ente la República de Colombia y los Estaos Xuníos d'América pal proyeutu de la canal interoceánico al traviés del territoriu del Ismu qu'antecedió la xesta separatista del 3 de payares de 1903.
La consulta sobre la conveniencia de ratificar el Tratáu per parte de la República de Colombia yera la tema prioritaria pal territoriu de Panamá y foi'l factor decisivu pa la so posterior separación de Colombia, habida cuenta del interés que yá esistía nos panameños de ser independientes.
El 4 de xunu de 1903 el Conceyu Municipal del Distritu de Panamá, consideráu'l principal de los dieciocho distritos que conformaben el Departamentu de Panamá, perteneciente a la República de Colombia, resolvió que'l Tratáu Herrán-Hay sería de gran provechu pa dambos países signatarios, yá que la construcción d'una canal al traviés del Ismu traería progresu y bienestar a los panameños.
Con posterioridá a la Guerra de los Mil Díes, los conceyales del Conceyu de Panamá sintieron la responsabilidá d'atopar soluciones tendientes a ameyorar la situación financiera del Departamentu de Panamá. Ante estos fechos, estableciendo que'l Tratáu yera conveniente, el Prócer Brid empecipió'l procesu de consulta col restu de los presidentes de los conceyos municipales. Les cartes de ratificación fueron recibiéndose dende'l 23 de xunu al 2 d'agostu de 1903, oponiéndose namái unu de los conceyos, polo cual dar# en unviar nota a la Suprema Corporación Llexislativa de la República de Colombia pa la so considerancia.
En vista de que el tratáu foi refugáu pol Senáu de Colombia'l 12 d'agostu, nun quedó otra alternativa qu'empecipiar el movimientu separatista, deséu esistente ente la mayoría de los panameños de dixebrase de Colombia, y el cual concretóse sol lideralgu d'una secreta Xunta Revolucionaria conformada polos sos miembros José Agustín Arango, Manuel Amador Guerrero, Federico Boyd, Nicanor A. De Obarrio, Manuel Espinosa B., Carlos Constantino Arosemena, Tomás Arias y Ricardo Arias.
La xesta separatista del 3 de payares de 1903
Los conceyales exercieron la decisión d'actuar y proclamar la independencia de la República de Panamá
Demetrio H. Brid siendo Presidente del Conseyu Municipal de Panamá convertir n'unu de los líderes de la xesta separatista del 3 de payares de 1903. Pola amistá que lo xunía col Dr. Manuel Amador Guerrero y el so trabayu como Editor del diariu La Estrella de Panamá, que'l so propietariu yera José Gabriel Duque, tuvo al tantu del movimientu lideráu pola Xunta Revolucionaria. En Panamá vivíen momentos d'intranquilidá y de grave peligru pa los ciudadanos "revolucionarios," yá que corríen rumores rellacionaos cola conducta agresiva de les tropes colombianes y el so deséu d'atacar al pueblu que deseyaba dixebrase de la República de Colombia.
Na mañana del 3 de payares, al ser informáu pol Doctor Manuel Amador Guerrero de la llegada de l'armada colombiana, Demetrio H. Brid espresó-y a los so esposa antes de salir de la casa “Mira Elida, acábame de llamar Amador. Voi p'allá, pos güei efectúase'l movimientu separatista. Si nun torno yá sabes la suerte que corrí.” El 3 de payares foi un día intensu de maniobres per parte de los conxuraos pa controlar a los militares colombianos.
Alredor de los seis de la tarde, proclamóse la separación de Panamá depués de distribuyise armes ente panameños de la ciudá de Panamá. Na badea de Panamá topaba la flotilla de guerra colombiana. Mientres esto asocedía, la Xunta Revolucionaria y otros revolucionarios axuntar nel Hotel Central pa establecer el control militar y coles mesmes, por iniciativa de Demetrio H. Brid, Presidente del Conseyu Municipal del Distritu de Panamá, avisó a tolos miembros de la corporación municipal por que tuvieren pendientes de la convocatoria d'una sesión estraordinaria nel Conseyu Municipal.
Recién retirábase'l cruceru Bogotá y el pueblu celebraba eufóricu la nacencia del nuevu Estáu, los miembros del Conseyu Municipal del Distritu de Panamá, conscientes de les consecuencies de les sos actuaciones, axuntar nel Palaciu Municipal, con oxetu de dar calter oficial a la independencia proclamada. Estos fueron, según consta na Acta de la Sesión Estraordinario y Solemne del 3 de payares de 1903, los conceyales Rafael Aizpuru, Agustín Arias Feraud, Demetrio H. Brid, Manuel J. Cucalón P. y José María Chiari R. como miembros principales del Conceyu Municipal, y Enrique Llinares y Manuel María Méndez, conceyales suplentes que tuvieron qu'actuar como principales.
Col derrocamientu del Gobiernu de Colombia nel Ismu, prindando al Gobernador del Departamentu de Panamá, surdió un Estáu de fechu que convirtió al territoriu panamiegu nun Estáu ensin gobiernu. Cuando cuntó cola asistencia del quórum reglamentariu, Demetrio H. Brid manifestó-yos que "Nesos solemnes momentos y de gran escitación, un grupu respetable de ciudadanos de la capital proclamara la Independencia del Ismu col beneplácito de los pueblos de la so comprensión y de la ciudadanía, y que con tal motivu deseyaba saber si los actuales representantes de los derechos del pueblu taben dispuestos a xuntase y secundar esi movimientu políticu, so xuramentu de sacrificar los sos intereses y vides y hasta'l porvenir de los sos fíos si fuera necesariu". Los conceyales aprobaron lo mentao y xuraron a Dios y a la Patria secundar el movimientu separatista. Nel Palaciu Municipal atopábense Manuel Amador Guerrero, Federico Boyd, Esteban Huertas, Carlos A. Mendoza, Nicanor Villalaz, ente los munchos ellí presentes.
Nesi intre so la Presidencia de Demetrio H. Brid nel Conseyu Municipal del Distritu de Panamá surde la República de Panamá na forma d'un gobiernu de facto. Antes de rematar la sesión, cerca de les 10 de la nueche, propunxo unviar el siguiente telegrama al Presidente de los Estaos Xuníos: "La municipalidá de Panamá celebra nesti momentu sesión solemne, xuntándose al movimientu de separación del Ismu de Panamá del restu de Colombia y espera reconocencia del so Gobiernu pa la nuesa causa". La respuesta formal de los Estaos Xuníos recibió'l 5 de payares de 1903. Darréu clausurada la sesión solemne, unvió emisarios a los conseyos municipales del restu del territoriu pa informa-yos de la decisión tomada pol Conseyu Municipal de Panamá. Demetrio H. Brid, acompañáu de los conceyales, tamién se dirixó al Parque de la Catedral (agora Plaza de la Independencia) pa comunica-yos a los asistentes sobre la decisión oficial de dixebrase de Colombia, al empar qu'anunciaba la convocatoria pa un Cabildru Abiertu a otru día.
D'esta forma, el movimientu revolucionariu pol cual desafióse l'Ismu de Panamá del restu de la República de Colombia, formando una nación soberano y llibre, quedó legitimado pol pueblu de Panamá, representáu nesti momentu pola so autoridá máxima Demetrio H. Brid, na so calidá de Presidente del Conseyu Municipal de Panamá, motivu pol cual reconózse-y dende'l Cincuentenariu de la independencia como'l Primer Presidente del Estáu de facto y Prócer de la Patria en Grau Eminente.
Una nueva bandera tricolor, que representaría al país agora independiente, foi pasiada peles cais por un públicu eufóricu. Na madrugada del día 4 cola participación del Alcalde del Distritu, se izó la bandera nel estil del Palaciu Municipal, a los acordes de la entós popular marcha Hiawatha, compuesta por Neil Moret (Charles N. Daniels) en 1901, que foi coriada polos ellí aconceyaos y tocada por una improvisada banda de música.
El 4 de payares en sesión del Conseyu Municipal preside'l Cabildru Abiertu realizáu na Plaza de la Catedral, lleendo ante'l públicu rexuntáu l'Acta d'Independencia de la República de Colombia. Al Prócer Brid correspondió-y designar y otorgar poderes en nome de la entidá que representaba, a los miembros de la Xunta de Gobiernu Provisional José Agustín Arango, Federico Boyd y Tomás Arias, encamentándo-yos transitoriamente "l'alministración, xestión y direición de los negocios" y demás asuntos propios de la estabilidá nacional, mientres se formalizaba la nueva república. Concluyida la so llectura, Demetrio H. Brid espresó como amuesa del so incondicional compromisu cola Patria, lo siguiente: “Patria, por ti sacrificase debe tou lo que Dios na so bondá dionos, hasta'l porvenir de los nuesos fíos”. Darréu juramentó a la Xunta de Gobiernu Provisional prosiguiendo cola adhesión popular suscrita polos asistentes al Cabildru Abiertu.
Como Presidente del Conseyu, Demetrio H. Brid tamién tomó parte nel bautizu de la Bandera Nacional que tuvo llugar na Plaza Chiriquí el 20 d'avientu de 1903.
Referencies
Enllaces esternos
| Predecesor: nengunu |
Presidente de Panamá 3-4 de payares de 1903 |
Socesor: Xunta Provisional de Gobiernu |
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q3509285
Multimedia: Demetrio H. Brid
