Infancia y adolescencia

Nacíu na aldega de Płońsk, qu'entós formaba parte del Polonia del Congresu (güei Polonia), foi educáu de pequeñu nun «jéder», institución tradicional d'estudios xudíos primarios con orientación relixosa. Darréu, y güérfanu de la so madre Sheindl a los 11 años, pasó a estudiar nuna escuela fundada pol so propiu padre, Avigdor, quien -y inculcó el so avidez pol renaciente hebréu, los sos convencimientos sionista y socialista, y la so pasión pola vida pública. Los aires de fondu antisemitismu que campearon na Europa Oriental de principios del sieglu XX, unu de que los sos puntos álgidos foi'l pogromo de Chisinau de 1903, contribuyeron tamién a forxar la so visión de vida.

De tal manera, y siendo inda bien nueva, fundó xunto a un grupu d'amigos del so Płońsk natal un movimientu xuvenil xudíu, «Ezra», que preparaba a los mozos sionistes dispuestos a emigrar a Palestina nel aprendizaxe de los llabores agrícoles y del hebréu. A los 18 años treslladar a Varsovia y sumóse a les files del partíu políticu sionista socialista «Po'alei Sion» (del hebréu, "obreros de Sion"), siendo arrestáu dos veces en tiempos de la revolución de 1905. En 1906, con venti años, decidió peracabar el so ideal sionista emigrando a Palestina, coles mesmes so dominiu del Imperiu otomanu, na denomada «Segunda Aliyá» o fola d'inmigración sionista.

Primeros años en Palestina y exiliu (1906-1918)

David Ben-Gurión y Paula Monbas en 1918, antes de contraer matrimoniu.

Una vegada en Palestina, fiel a los sos convencimientos sionista y socialista, según les cualos el xudíu tenía de volver a los sos raigaños y al trabayu de la tierra, y pa predicar col exemplu, dedicar por dellos años a l'agricultura, de primeres nos plantíos de cítricos de Petaj Tikva y nos viñeos de Zikhron Yá'aqov, pa pasar depués a Galilea, estableciéndose socesivamente nos asentamientos de Séjera, Menajamía y Kinéret.

Paralelamente, siguió desenvolviendo la so actividá pública, sumándose yá en 1906 al partíu «Poalei Sion» de Palestina, qu'aportaría col correr de los años nel Partíu Llaborista Israelín, y que'l so lideralgu exercería nun futuru per llargos años. A los sos esfuercios debióse, en 1907, la reforma de la plataforma del partíu, qu'incorporó'l llamáu a la "independencia política del pueblu xudíu nesta tierra". En 1909 foi unu de los promotores y fundadores de la organización hebrea «Hashomer» (del hebréu, "la centinela"), grupu armáu creáu p'apurrir proteición a los asentamientos xudíos. En 1910, cuntar ente los fundadores y primeros editores del periódicu del so partíu, «Ajdut» (hebréu, "unión"), nel qu'empezó a roblar los sos artículos col nome de David Ben-Gurión, inspiráu en Yosef Ben-Gurión, unu de los líderes de la primer guerra xudeo-romana contra los romanos (años 66-73).

La revuelta de los Mozos Turcos de 1908, y la so consecuente promesa d'un cambéu renovador na anquilosada política otomana, llevó al mozu Ben-Gurión a depositar les esperances del movimientu sionista nos nuevos políticos turcos. Foi asina qu'en 1912, tomó la decisión d'estudiar derechu en Constantinopla, non ensin antes pasar una temporada en Tesalónica col fin d'aprender el turcu. Mientres la so estancia na capital del yá languideciente Imperiu otomanu, buscó ser escoyíu diputáu y entá ministru, pa promover la llibre inmigración xudía a Palestina, coartada y tarazada pol gobiernu osmanlí. Sicasí, l'españíu de la Primer Guerra Mundial albortó los sos planes: los sos estudios de derechu viéronse truncaos, ya inclusive les autoridaes otomanes acusáronlu de agitador pro-sionista, y n'ocasión d'unes vacaciones en Palestina espulsáron-y a Exiptu, y dellí buscó exiliase nos Estaos Xuníos, onde llegó en 1915.

Mientres la so estancia en Nueva York, que s'enllargó hasta fines de 1918, conoció a quien sería la so esposa y compañera de tola vida, Paula, cola cual tuvo les sos 3 fíos. Ben-Gurión nun agambó en momentu dalgunu na so actividá pública, en que'l so marcu tuvo ente los fundadores del movimientu sionista «Hejalutz» (hebréu, "el pioneru"); y depués de la derrota y posterior esmembramientu del Imperiu otomanu y la llegada de los británicos a Palestina y la declaración de sofitu a la causa sionista del ministru inglés d'Esteriores, Lord Arthur Balfour, en 1917 trabayó fervientemente nel reclutamiento de la mocedá sionista a la Lexón Xudía, cuerpu de voluntarios del exércitu inglés, al cual él mesmu sumar. Non menor importancia tuvieron los aires de llibertá y democracia qu'alendó nos Estaos Xuníos per primer vegada na so vida, que dexaron una fonda impresión nel so espíritu, y qu'influyeron darréu a lo llargo del so camín.

De vuelta en Palestina (1918-1935)

Ben-Gurión col so uniforme de voluntariu na Lexón Xudía del exércitu inglés (1918).

A la so vuelta a Palestina, paralelamente a la entrada triunfal de les fuercies britániques comandadas pol xeneral Edmund Allenby, nes acabadures de 1918, dedicar con ahínco a la creación paulatina de les instituciones que dexaríen nel so día la concreción del suañu sionista de Ben-Gurión: la creación d'un Estáu xudíu independiente y soberanu na Tierra d'Israel. Asina, tuvo ente los fundadores en 1920 de la «Histadrut», la confederación sindical de trabayadores hebreos d'Israel, como secretariu xeneral, dende 1921 hasta 1935. Sol mandu de Ben-Gurión, la Histadrut convertir nuna poderosa corporación económica, dueña de fábriques, cooperatives agrícoles y de producción, servicios de salú, y hasta'l so propiu bancu, Hapoalim (hebréu, "los trabayadores"), que brindaron nel so conxuntu la infraestructura económica y política de lo que dio en llamase «l'Estáu en camín», y qu'apoderaron la escena económica del país por llargues décades.

Coles mesmes, condució en 1933 a la fusión de los distintos partíos políticos d'orientación sionista, llaica y socialista, nel partíu «Mapai», el partíu llaborista poles sos sigles n'hebréu, del que foi secretariu xeneral por non menos de cinco lustros.

En 1935, foi escoyíu presidente del executivu de l'Axencia Xudía, la Sojnut, virtual Poder Executivu del Estáu en camín» y verdaderu «Estáu paralelu» al Mandatu británicu, cargu qu'ocuparía hasta la creación mesma del Estáu, el 14 de mayu de 1948.

Camín del Estáu d'Israel (1935-1948)

Al mandu de los designios de la comunidá xudía en Palestina dende 1935, Ben-Gurión dedicar al afitamientu del futuru estáu xudíu, contribuyendo como nengún otru prohome xudíu a establecer les llinies básiques que-y caracterizaríen hasta'l día de güei.

La so visión del conflictu árabe-xudíu foi cuasi siempres pragmática. A mediaos de 1937 Ben-Gurión aceptó, siquier de facto, el principiu de partición de Palestina propuestu pola comisión británica investigadora de los disturbios árabes empecipiaos en 1936, presidida por Lord Earl Peel, y tuvo dispuestu a conformase con un estáu independiente, asina fuera namái nuna pequeña parte - el 20 per cientu - de la Tierra d'Israel histórica. El so criteriu foi compartíu por Jaim Weizman y Moshé Sharet, futuros primer Presidente d'Israel y segundu Primer Ministru d'Israel, respeutivamente, anque refugada por otros dirixentes sionistes, como Ze'ev Jabotinsky, Berl Katzenelson y Golda Meir, ente otros. Pragmática tamién foi la so respuesta a la revuelta árabe de 1936, que s'enllargó hasta 1939: Ben-Gurión foi un firme partidariu d'una respuesta moderada qu'evitara la esguilada de violencia, y llamó a evitar la perda de vides inocentes, la Haganá, organización paramilitar amestada a Histadrut. Mientres esti periodu tuvo escontra les respuestes árabes una política de "auto contención" havlagá, lo qu'estremó entá más a los sectores oficiales d'orientación d'izquierdes y los sectores disidentes revisionistes como'l Irgún.

Cola publicación del Libro Blanco en 1939, pol cual Gran Bretaña establecía fuertes restricciones a la llibre inmigración xudía a Palestina, y grandes torgues a l'adquisición de nueves tierres a manes de xudíos, Ben-Gurión abandonó la so consabida política de procuru y gradualismo, p'adoptar una firme llinia activista frente al Mandatu inglés. Mientres la Segunda Guerra Mundial, la so estratexa frente al conflictu creáu ente la firme oposición hebrea a les restricciones britániques, y el fechu de que Gran Bretaña combatía contra l'Alemaña nazi, foi resumida sucintamente na so afirmación de que los sionistes «combatiríen contra los nazis como si nun esistiera'l Llibru Blanco, y combatiríen el Llibru Blanco como si nun hubiera guerra». Dempués de la guerra, desafió l'autoridá británica entamando la campaña masiva d'inmigración illegal, y buscó espandir les fronteres de facto del futuru estáu, creando rápido nuevos asentamientos xudíos en munches partes de Palestina. Coles mesmes, impulsó'l desenvolvimientu d'una sólida y eficaz capacidá de defensa xudía, y primió a los países occidentales amigos a vender a los xudíos armamentu pesáu, como artillería y aviones.

Vida política: Primer ministru (1948-1953)

Ben-Gurión proclamando la independencia d'Israel so una semeya de Theodor Herzl, fundador del sionismu modernu.

El 14 de mayu de 1948 (el 5 d'Iyar de 5708), lleó Ben-Gurión en Tel Aviv la declaración d'independencia del Estáu d'Israel; darréu al cabu de la cual, el país foi atacáu por siete estaos árabes - Exiptu, Siria, Xordania, El Líbanu, Iraq, Arabia Saudita y Yeme - no que foi l'empiezu de la Guerra d'Independencia d'Israel.

Una de les sos primeres órdenes, como xefe d'Estáu de facto, foi la d'unificar a tolos grupos combatientes hebreos, creando asina al Exércitu de Defensa d'Israel, el Tzáhal (poles sos sigles n'hebréu). Ben-Gurión dio al afitamientu de les Fuercies Armaes y a la desapaición como tales de les milicies previes al Estáu, una importancia tal, al puntu que nun duldar en mandar bombardear hasta'l so fundimientu al barcu rebalbu "Altalena", con Menajem Beguin a bordu, con tal d'imponer la supremacía del nuevu estáu y torgar el caos que supondría la tolerancia de grupos armaos independientes.

Ben-Gurión visitando al Escuadrón 101 de la Fuercia Aérea Israelina n'agostu de 1948.

El 25 de xineru de 1949, entá ensin concluyir la guerra, tuvieron llugar les primeres eleiciones al parllamentu israelín, la Knesset, de les cualos Ben-Gurión surdió electu como primer Primer ministru, al mandu del partíu Llaborista que s'alzó con 46 escaños de los 120 en xuegu, ocupando coles mesmes el cargu de ministru de Defensa.

Ben-Gurión emponer col ímpetu que lu caracterizó a la trabayosa xera de construyir, estabilizar y consolidar un país en permanente conflictu, semidespoblado, desprovistu de materies primes o otres riqueces, y desaxeradamente heteroxéneu na so composición demográfica. La so peculiar perceición histórica, que combinaba permanentemente lo sublime colo mundano, llevólu a abrir de par en par les puertes de la inmigración xudía al nuevu estáu, entá a cuenta de instalar a los ensames recién llegaos en míseros caseríos maltrechos, y d'imponer un perduru sistema de racionamientu de comestibles y otros bienes a tola población, que s'enllargó hasta fines de los años 50. Productu d'esi mesmu realismu, robló'l 10 de setiembre de 1952, col coles mesmes Canciller d'Alemaña Occidental, Konrad Adenauer, un desaxeradamente revesosu alcuerdu d'indemnizaciones y rentes alemanes, como retribución inicial y parcial polos bienes confiscados y polos trabayos forzaos - que non poles vides perdíes o'l sufrimientu causáu a los xudíos nel Holocaustu - perpetaos pola Alemaña nazi.

El retiru al desiertu (1954)

Una de les más consabíes idees de Ben-Gurión foi la de poblar el desiertu del Néguev, qu'ocupa gran parte del sur d'Israel. Asina, arrenunció'l 7 d'avientu de 1953 al so cargu de premier y a tolos otros puestos claves que venía exerciendo dende diba décades, y camudóse a una cabaña construyida especialmente pa él y la so indixebrable esposa Paula, nel suriegu kibutz de Sde Boker. Ellí, apurrir a la llectura y a la escritura de llibros y memories, arriendes de convertir a la archiconocida cabaña nuna verdadera meca de pelegrinación de tolos estamentos de la sociedá; bien especialmente nuevos con quien caltenía un diálogu nutrío y fluyío y a quien pretendió sirvir d'exemplu, ya inclusive estadistes estranxeros visitáron-y nel desiertu mientres el so "exiliu". Sía comoquier, nunca se llegó a desligar del quefer políticu: Ben-Gurión foi bien criticáu por siguir manipoliando tres bambalinas texer y remanes de la política israelina, al puntu de minar l'autoridá del so socesor y quien fora sol so gobiernu'l ministru d'Esteriores, el pocu carismáticu Moshé Sharet.

Segundu periodu como primer ministru (1955-1963)

Ben-Gurión falando ante'l Knesset (parllamentu d'Israel) en 1957.

Al cabu de pocu más d'un añu de retiru voluntariu, el 21 de febreru de 1955, Ben-Gurión decidió volver a Xerusalén, retomando'l cargu de ministru de Defensa sol gobiernu de Moshé Sharet, y yá en xunetu del mesmu añu, foi nuevamente electu Primer ministru. D'esta nueva incursión na vida política del país, recuérdase principalmente'l so campaña militar del Sinaí del 29 d'ochobre al 5 de payares de 1956, con Gran Bretaña y Francia como aliaos; y polo xeneral, l'estrechamientu de los venceyos ente esti últimu país ya Israel, hasta'l puntu d'una gran amistá ente Ben-Gurión y el presidente francés, el xeneral Charles de Gaulle. Nesta dómina, el so gobiernu empezó'l desenvolvimientu secretu del complexu nuclear de Dimona, proyeutu empuestu y desenvueltu pol mozu secretariu de Defensa y yá mano derecha de Ben-Gurión per aquellos años, Shimon Peres.

Mientres esti periodu, llevar a cabu la captura del criminal de guerra nazi Adolf Eichmann, prindáu na Arxentina en 1960 y lleváu a xuiciu n'Israel, que remató'l 15 d'avientu de 1961, siendo condergáu a morrer na forca por crímenes contra la Humanidá; la sentencia cumplió la madrugada del 31 de mayu de 1962. Este foi'l casu más sonáu de los exnazis buscaos mundialmente.^[10]

Nes acabadures de la so intensa vida política, atollar en acérrimos combates intestinos con dellos de los sos rivales políticos del senu del Partíu Llaborista, tou debíu al fiascu d'un burdo intentu de manipulación d'espionaxe israelín n'Exiptu, conocíu como "el casu Lavón", pol so socesor como ministru de Defensa, Pinjas Lavón, quien se cree que dio la malograda orde. Magar los sucesos socedieron mientres el retiru de Ben-Gurión al Néguev, los sos efeutos empezaron a penerar a la opinión pública a principios de los años 60. Tales escaramuzas, y diverses decisiones impopulares tomaes por despótiques, minaron notablemente la imaxe de Ben-Gurión dientro del so partíu y na opinión pública, y lleváronlu al arrenunciu definitivu al so cargu de primer ministru, el 16 de xunu de 1963, a los 77 años d'edá.

Últimos años (1963-1973)

La vieyera non solo nun apangó la coraxina del vieyu líder, sinón que, otra manera, llevólu a agafaes discutinios y fondos desencuentros colos sos correlixonarios llaboristes, que lu llevaron, a los 79 años d'edá, a enemistarse coles sos otrora compañeros Moshé Sharet y Levi Eshkol, y a abandonar d'una portada al Partíu Llaborista, creando un nuevu partíu, Rafi ("Llista de trabayadores d'Israel", poles sos sigles n'hebréu), secundáu por Shimon Peres y Moshé Dayán. El nuevu partíu llogró 10 escaños nes eleiciones a la sesta llexislatura del 2 de payares de 1965, menos de la metá de lo que Ben-Gurión esperaba.

Les tumbes de Paula (a la izquierda) y David Ben-Gurión. Sde Boker, desiertu del Néguev, Israel.

Cuando los sos nuevos correlixonarios de Rafi decidieron volver xunise col Llaborismu, Ben-Gurión prefirió quedase solo como bancada d'un solu home. Pa les eleiciones a la séptima Knesset del 28 de payares de 1969, a la edá de 83 años, y ensin dar el so brazu a torcer, fundó un nuevu partíu, con tal de nun volver colos sos excompañeros: el Partíu Institucional, que llogró 4 escaños d'un total de 120.

En 1970, cansáu yá de tanta trepa, volvió a la so cabaña de Sde Boker, yá ensin Paula, que finara en 1968. Los sos últimos años viéron-y n'el so desiertu amáu, dedicáu a la llectura de la Biblia, a la ximnasia Feldenkrais y a escribir les sos memories. Lúcido y entemetíu na vida pública hasta'l fin de los sos díes, llamó depués de la Guerra de los Seis Díes a devolver tolos territorios conquistaos al cabu de la guerra, sacante Xerusalén oriental y los altos del Golán, en cuenta de una "paz verdadera" colos vecinos árabes.

David Ben-Gurión finó'l 1 d'avientu de 1973 (6 de Kislev de 5734). La so tumba, xunto a la de la so esposa Paula, ta enclavada nel desiertu qu'él vio floriar.