Los contínuum dialeutales más importantes d'Europa. Los colores asemeyaos indiquen llingües que pertenecen al mesmu contínuum dialeutal. Les fleches indiquen les direiciones de continuidá.
     Llingües romániques      Llingües xermániques occidentales      Llingües nórdiques      Llingües eslaves

Un continuu dialeutal, o contínuum geolectal o complexu dialeutal, ye un conxuntu de variedaes llingüístiques falaes en territorios colindantes, con diferencies llixeres nes zones allegantes y con intelixibilidá mutua qu'escai a midida que aumenta la distancia, llegando inclusive a sumir. D'esta manera, dos llingües aceptaes como distintes puen tener ente sí un conxuntu de dialeutos entemedios ensin perdese en nengún casu la intelixibilidá socesiva. Un continuu dialeutal pue sumir al estazase pola estinción dialeutal, consecuencia del reforzamientu d'una o delles llingües estándar.

Introducción

Una manera de formalizar qué constitúi un complexu dialeutal, ye que dientru d'un conxuntu de dialeutos xeográficos podamos construyir una cadena llingüística de variedaes V1, V2, ..., Vn, tales que:

  1. Cada par de variedaes na cadena anterior seya xeográficamente axacente, esto ye, pa cualquier k el territoriu de la variedá Vk ye axacente al territoriu de la variedá Vk+1.
  2. Esista una alta intelixibilidá mutua ente cada par de variedaes vecines, esto ye, qu'esista un altu grau de intelixibilidad ente Vk y Vk+1, pa tou k.
  3. La intexibilidá mutua ente V1 y Vn seya baxa o inesistente.

Debe tenese en cuenta qu'anque'l criteriu de intelixibilidá idealmente tendría que poder ayudar a estremar les variedaes d'una llingua de les variedaes d'otra llingua distinta, na definición avezada de llingua esisten condicionantes extralingüísticas distinta de la intelxibilidá mutua. Esto pue trate considerando un par d'exemplos dientro de les llingües xermániques. Per un sitiu, el danés, el suecu y el noruegu son mutuamente intelixibles anque por factores sociopolíticos considérase que son idiomes distintos. Per otru llau, delles de les variedaes rurales etiquetaes como "alemán" son intelixibles pa falantes de variedaes de "neerlandés" pero non pa falantes d'otres variedaes d'alemán.

Crítica

El tratamientu espacial de los procesos llingüísticos al traviés de la delimitación xeográfica d'un continuum dialeutal venía siendo una idea común na filoloxía clásica. Pretendíase ingenuamente venceyar la intelixibilidá de la llingua al namái fechu del distanciamientu espacial, por aciu un tratamiento diacrónicu llinial de la evolución de les llingües. Anguaño, l'empléu d'estos esquemes suelen ponese en tela de xuiciu por partir del presupuestu de la esistencia de comunidaes llingüístiques homoxénees, lo qu'en realidá non siempres se da. La llingüística moderna punxo de manifiestu'l calter discontinuu de la tresmisión de los procesos llingüísticos. La evolución d'aquellos vendría condicionáu por dos factores: les situaciones de diglosia y billingüismu por razón de la convivencia de comunidaes llingüístiques hetereogéneas (criollización)[1] y la periodificación, nel que comunidaes culturalmente homoxénees, vuélvense sobre si mesmes, al ponese en peligru la mesma esistencia de la comunidá llingüística, o se confunden con otres por razón del predominiu económicu o políticu d'una comunidá sobre la otra. Esta última idea ye'l principal argumentu dau por Banniard pa esplicar el procesu de fragmentación de les Llingües romániques, nel que la evolución natural de la llingua llatina, relativamente estable nun momentu dau, (continuum dialeutal), veríase sometida a una serie de fenómenos estraordinarios que pondríen en riesgu la mesma integridá de les diverses comunidaes llingüístiques, invasiones, retrocesu demográficu, situaciones de dominiu políticu, treslláu y aislamientu de conxuntos poblacionales... esto daría llugar a l'apaición d'una serie de soluciones qu'aprucen na so evolución natural y determinaría la creación d'universu islla o situaciones particularizadas. Nestos contestos rompería la evolución llinial de la llingua al quedar atayada la mutua interferencia de los procesos llingüísticos.[2]

Dende'l puntu de vista fonéticu, güei sábese que los cambeos fonéticos presentes en toles llingües amuesen una regularidá induldable, pero siempres que se dean dientro d'unes llendes xeográfiques y envernaes homoxénees. Esta relativa regularidá reparada primero na comparanza de les llingües indoeuropees antigües, y dempués en dellos grupos modernos especialmente'l xermánicu y el llatín, dio llugar a la esposición de principios fonéticos universales, les llamaes lleis fonétiques. Estos principios universales fueron espuestos a una fonda crítica pol estructuralismu. La investigación llingüística moderna parte d'una formulación relativizada de los procesos llingüísticos, que s'asitia na siguiente formulación: «fonemes iguales de pallabres distintes, van evolucionar nuna direición determinada siempres que se topen espuestos a les mesmes condiciones. Esti principiu postula la esistencia d'unos enclinos humanos universales, que los sos resultaos diverxentes hai qu'atribuyir a la diversidá de circunstancies fundamentalmente a la base articulatoria, l'acentu, la posición na sílaba, na pallabra y nel grupu fonéticu.

Según Gili Gaya estos enclinos podríen amenorgase al siguiente esquema:[3]

  • Llei del menor esfuerciu que relaxa, folia y pierde los soníos, (procesos fonéticos d'elisión, lenición y metátesis).
  • Necesidá de ser entendíu que crea diferenciaciones pa caltener o reforzar la claridá del signu, (diferenciación)
  • Analoxía que trata d'unificar el sistema en función de la so coherencia interna, (asimilación)
  • Imitación de modelos llingüísticos, (disimilación).

Pos bien estos procesos presenten un distintu calter dependiendo de la comunicabilidad de los procesos llingüísticos, debiéndose tener presente en concretu si la comunidá ta n'espansión o en regresión o si la comunicabilidá d'estos procesos ye mutua (billingüismu) o ye unidireccional (diglosia).

La espansión d'una llingua como'l inglés nos nuesos díes o'l llatín na edá antigua, determinaron un enclín a la medría de los procesos erosivos de la llingua, por aciu una relaxación y/o espansión de la llei fonética común que-y dexara llegar al mayor númberu d'interlocutores. Frente a esta gastadura, la llingua, sicasí, va caltener un relativu equilibriu (intelixibilidá) magar los enclinos centrífugos, atendíu'l mayor númberu de los procesos comunicativos. Esta espansión sicasí pue llegar a colapsase, dando llugar a una rápida fragmentación, cuando de resultes de situaciones catastrófiques la comunicabilidá escai drásticamente, produciéndose entós una rápida fragmentación de la llingua.[4]

Nel supuestu de llingües en procesu de regresión, la reacción del falante va depender del so contestu social y de la mayor o menor integridá del grupu. Si atopamos ante un grupu zarráu que tienda aisllase ante una intromisión estraña lo normal va ser que se tienda a escurecer de la pronunciación rompiendo la intelixibilidá del grupu coles comunidaes coles qu'hasta entós taba venceyáu. Sicasí cuando'l contestu social queda sometíu a una rellación de subordinación, pensemos en situaciones de diglosia, l'enclín va ser la de reforzar la pronunciación pa consiguir comunicase de la meyor manera posible.

Exemplos

Les distintes variedaes del árabe, que pueden aportar a de difícil inteligibilidad ente sigo, formen un continuu dialeutal
Península Ibérica en 1210, onde les llingües romániqiues que se falaben nos reinos cristianos al norte formaben un continuu dialeutal iberorromance.
  • Les variedaes d'alemán y neerlandés formaben hasta principios del sieglu XX un contínuum geolectal. Asina, los munchos dialeutos etiquetaos usualmente como formes d'alemán, neerlandés o afrikaans formen un únicu continuu dialeutal con trés estándares lliterarios reconocíos. Anque'l neerlandés y l'alemán nun son mutuamente intelixibles, hai numberosos dialeutos de transición que sí lo son. Acordies con el paradigma Ausbausprache - Abstandsprache - Dachsprache, estos dialeutos puen considerase Abstandsprachen, esto ye, "llinguaxes autónomos". Sicasí, puen trate tamién como dialeutos d'una única llingua, asumiendo la esistencia d'una llingua estándar común al traviés de la cual seya posible la comunicación. Tal situación denominar diglosia.
  • Anque más modernamente los dialeutos entemedios que dexen construyir la cadena llingüística tienden a la desapaición, les llingües romániques de Portugal, España, Francia ya Italia fueron propuestes como exemplu de contínuum geolectal. Sicasí, pa siguir la cadena de dialeutos mutuamente intelixibles nun sirve cualquier camín. Ente Portugal y Francia, la cadena de dialeutos hai de pasar, necesariamente, Galicia, el dominiu llingüísticu ástur d'oeste a este (lleonés y asturianu nos sos trés dialeutos: occidental, central y oriental), y más palantre pela zona del castellanu pasando a la del aragonés y la del catalán, que coneuta cola área del idioma occitanu, Esti últimu coneuta al norte coles llingües d'oïl como'l francés y al sur con llingües o dialeutos del norte de italia qu'estos despues coneuta col italianu y napolitanu pa llegar finalmente a la area del sicilianu.
  • Les llingües esquimales formen una cadena dialeutal a lo llargo del árticu canadiense, na que cada variedá ye altamente comprensible coles variedaes cercanes asitiaes polo xeneral al este y al oeste, pero nes que variedaes estremes como'l inupiatum d'Alaska nun ye comprensible col Nunatsiavummiutut del Norte de Llabrador, a pesar de qu'esiste intelixibilidá d'estes variedaes con otres entemedies.
  • El paiute meridional engloba a un conxuntu de dialeutos que formen, en realidá, por un conxuntu de dialeutos de la familia utoazteca que formen un complexu dialeutal.
  • El mixteco.
  • El cri ente les llingües algonquinas.
  • Llingües túrquiques.
  • Les distintos dialeutos del idioma árabe.
  • El persa.
  • El continuun macedoniu-serbocroata-eslovenu.

Otros continuos

Dacuando, la definición xeográfica de contínuum geolectal estendióse a otros contestos como, por casu, les variedaes diastráticas o variantes sociales. Con eso llógrase definir un contínuum sociolectal.

Exemplos de continuos sociolectales seríen:

Referencies

  1. ↑ Vease nesti sentíu B. SCHLIEBEN LANGE: L'Anicie des langues romanes - Un cas de créolisation?, J. M. MEISEL (ed) (1977), Langues en contact - páxines - creoles, Tübingen: G. Narr, páxs.81-101 y Stéphane Goyette, 2000, The emergence of Romance Languages from Latin: A case for creolization effects
  2. ↑ BANNIARD, Michel: «Latin tardif et latin merovingien: communication et modèles langagiers», R. Y. L., 1995
  3. ↑ Gili Gaya, Samuel, Elementos de fonética xeneral, Biblioteca Románica Hispanía, editorial Gredos, Madrid, Madrid, 1953, p. 189
  4. ↑ Ver tamién Causes et rythmes du changement langagier en Occident Latin (IIIe-VIIIe s.), Travaux neuchâtelois de linguistique, 2001

Bibliografía

  • Bloomfield, Leonard (1935). Language, George Allen & Unwin: London, p. 51.
  • Mappes-Niediek, Norbert (2005) (n'alemán). Die Ethno-Falle: der Balkan-Konflikt und was Europa daraus lernen kann [The Ethnic Trap: the Balkan conflict and what Europe can learn from it]. Berlín: Christoph Links Verlag. p. 30. ISBN 978-3-86153-367-2. OCLC 61665869.




Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.