Civilización como estadiu de la evolución cultural

La descripción tradicional de la evolución cultural de la humanidá incluyía'l so pasu por trés estadios: xabacismu, barbarie y civilización. Esta perspeutiva implicaba la idea de progresu, por más qu'ente los sos establecedores tuviera Rousseau, que nun vía meyora, sinón degradación, nel pasu del estáu de naturaleza del bon xavaz al estáu de civilización, en que l'home ta malváu y empecatáu pola sociedá. El pesimismu rousseauniano foi superáu polos intelectuales posteriores, claramente optimistes (positivismu d'Auguste Comte).

El predominiu européu dende la era de los descubrimientos (sieglu XV), pero sobremanera dende la Revolución industrial (sieglu XVIII) y el parto colonial d'África (sieglu XIX), na fase del capitalismu que se conoz como Imperialismu (definición de Lenin), paecía faer evidente pa los contemporáneos la supremacía de toles sos particulares formes d'organización: fueren económiques, sociales, polítiques, inclusive les sos creencies y la so raza (misionerismo y racismu). Dende esi puntu de vista, el conceutu ilustráu de civilización universal pasó a imponese como un modelu a que toles partes del mundu debíen amoldarse, de grau o pola fuercia, pol so propiu bien; y les potencies imperialistes occidentales teníen d'encarar, non por ser el so interés, sinón por ser el so sagrada misión, esa carga del home blancu (Rudyard Kipling).

Relativismu cultural

El surdimientu de duldes nel esquema ye paralelu a la so propia formulación, y pueden allugase dende la Xunta de Burgos y la Xunta de Valladolid, en que se realizó l'alderique de los xustos títulos nel que Bartolomé de las Casas tomó partíu polos conquistaos en cuenta de polos sos compañeru de conquista (anque en concencia pensaba na so relixón como única verdadera). El relativismu cultural que se fai científicu cola antropoloxía moderna (Bronislaw Malinowski) va ampliase al conceutu de civilización, qu'empieza a usase en plural, y de pies d'igualdá relativa, pa definir a caúna de les organizaciones humanes, venceyaes a una forma d'entender la vida, más allá inclusive del conceutu de Relixón o de Cultura.

Tanto'l Oxford Dictionary como'l DRAE coinciden en que civilizar ye sacar a daqué o daquién d'un estáu bárbaru o selvaxe, instruyéndo-y nes artes de la vida -añade'l llibru inglés- de cuenta que pueda progresar na escala humana. Esto ye que, anque una civilización seya el conxuntu de creencies y valores que conformen una comunidá, a la civilización en sí podemos definila como el progresu a seques. Les civilizaciones, sicasí, constitúin un conceutu más ambiguu ya impuru: faen referencia non yá a los valores culturales, éticos o de cualesquier otru tipu que sofiten la sociedá, sinón tamién a sistemes o mecanismos d'organización de la mesma. Tienen, por eso, que ver cola cultura y l'educación, pero tamién, y en gran midida, col poder. Na historia de les cultures desempeña, a nun duldar, un papel relevante la de les relixones, y de ende derívase'l frecuente abusu intelectual que tiende a confundir éstes coles civilizaciones puramente felicidaes. Sería absurdu negar que la relixón, y la so práutica, tuvieron enorme influencia nel aportar de los humanos.

^[10]

Entendíu d'esta miente, en plural, cada civilización ye una entidá cultural qu'apigura un sentíu más o menos consciente d'unidá, y qu'arrexunta nel so senu a delles naciones y pueblos distintos.

Determinaes sociedaes, polos sos especiales llogros culturales y pola capacidá d'éstos d'imponese como comunes a un espaciu más o menos ampliu, son consideraes polos historiadores como civilizaciones independientes. Un exemplu claro dar l'anfictionía qu'unificaba a toles polis griegues en redol a determinaos llugares de cultu (el oráculu de Delfos), festividaes (les Olimpiaes) o testos (les obres de Homero) y que les oponía a lo que consideraben bárbaru (estranxeru, que fala con soníos inintelixibles: bar-bar) y non helénicu, como los perses.

Evolución de les civilizaciones antigües. Apréciase que distintes civilizaciones históriques (dientro d'una mesma figura) comparten el mesmu grau de desenvolvimientu políticu, social y cultural.

• 
  Pirámide en Teotihuacan. Les construcciones d'esti tamañu riquen la organización social qu'atopamos nes civilizaciones. L'impautu que'l descubrimientu d'esti tipu de construcciones xunto a les complexes sociedaes que se-yos acomuñar, tuvo nos conquistadores españoles y nos teóricos que cavilgaron sobre los xustos títulos de dominiu sobre elles; ta nel orixe de les distintes considerancies y descripciones de los indíxenes americanos (de bon xavaz a caníbal despiadáu), del alderique intelectual que fundó'l derechu de xentes y de la reflexón europea sobre'l conceutu mesmu de civilización. Tamién na Grecia clásica, el contautu con otros pueblos de distintes llingües y cultures fuera'l desencadenante qu'aguiyó'l surdimientu de la reflexón crítica indispensable pa la nacencia de la filosofía y la historia (Tales de Mileto, Heródoto).
• 
  Frankfurt, centru financieru de la Xunión Europea (un esitosu exemplu d'integración supranacional nel continente más afaráu poles guerres hasta la primer metá del sieglu XX), ejemplifica la moderna sociedá postindustrial o de la información, frutu de la evolución teunolóxica na so última fase (aplicación masiva de la informática y les telecomunicaciones).

Civilizaciones en perspeutiva histórica

Zones culturales del mundu na actualidá (inspirada nel llibru de Huntington Choque de Civilizaciones (1996)).

La perspeutiva histórica utilizada pa clasificar a una civilización (más qu'a un país) como una unidá, ye d'orixe relativamente recién. A partir de la Edá Media, la mayor parte de los historiadores adoptaron un puntu de vista relixosu o nacional. El puntu de vista relixosu prevaleció hasta'l sieglu XVIII ente los historiadores européos, que consideraben la revelación cristiana como'l socesu históricu más importante, tomándolo como referencia pa la so clasificación. Los primeros historiadores europeos nun estudiaron otres cultures más que como intereses o como árees potenciales d'actividá misionera.

El puntu de vista nacional, a diferencia del relixosu, desenvolver a principios del sieglu XVI a partir de la filosofía política del estadista ya historiador italianu Nicolás Maquiavelo, quien sostenía que l'oxetu fayadizu d'estudiu históricu yera l'Estáu. L'español Francisco de Vitoria, fundador del Derechu internacional, encetó la tema de los derechos de la Corona d'España na conquista d'América. Sicasí, los múltiples historiadores que más tarde realizaron la crónica de los estaos nacionales d'Europa y América namái estudiaron les sociedaes al marxe de la cultura europea, pa describir la so sumisión a les potencies europees, a la so entender más progresistes. Caso aparte ye'l de los misioneros y teólogos españoles qu'afondaron na conocencia y analís de les civilizaciones recién descubiertes, dacuando de mala carauterización.

Arnold J. Toynbee tipificó 23 civilizaciones universales. MacNeill analizó nueve y Melko señaló que esiste razonable alcuerdo sobre siquier dolce grandes civilizaciones de les cualos siete yá nun esisten (mesopotámica, exipcia, cretense, clásica bizantina, mesoamericana y andina).^[11] Para Philip Bagby, les civilizaciones meyor definíes y más aceptaes como tales son la exipcia, la babilónica, la china, la india, la grecorromana, l'andina, la centroamericana y el cristianu occidental.^[12] Na so obra Choque de civilizaciones, Samuel Huntington, basándose en Toynbee propón un númberu más ampliu de civilizaciones esistentes na actualidá: la occidental (ente la qu'estrema como subcivilizaciones la llatinoamericana y l'ortodoxa del Europa oriental), la musulmana, la xudía, la hindú, la sínica, la xaponesa, l'africana sub-saḥariana y la budista.