Cirque du Soleil
Circu, empresa de medios (es) Traducir y coleición
Llocalización
Sede Montreal
Direición Canadá
Forma xurídica empresa privada
Historia
Quiebra (es) [[File:Noun Project label icon 1116097 cc mirror.svg 29 xunu 2020
Fundador Guy Laliberté
Gilles Ste-Croix
Daniel Gauthier
Organigrama
Dueñu TPG (es) Traducir
Direutor executivu Stéphane Lefebvre
Sector
Industria performing arts (en) Traducir
Datos económicos
Emplegaos 5020
Varios
Premios
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

Cirque du Soleil (asturianu: «Circu del sol») ye una empresa d'entretenimientu y la mayor productora de teatru del mundu.[1] Tien la so sede en Montreal (Canadá). Magar foi fundada en 1984 por Gilles Ste-Croix y Guy Laliberté, el so orixe remonta una década tras, cuando Ste-Croix asumió l'alministración del albergue Le Balcon Vert, na llocalidá canadiense Baie-Saint-Paul, un puntu de xunta pa mozos viaxeros comenenciudos nel espardimientu d'actividaes culturales y musicales.[2] El so nome fai alusión a la mocedá, enerxía, fuercia» concebida por Laliberté al momentu d'establecelo como un circu con presencia internacional.[3]

Los sos espectáculos combinen música, danza y actos circenses qu'inclúin contorsionismo, danza aérea, malabarismu, acrobacies y ximnasia sobre trapecios, alambres o cuerdes, trampolinos, ente otros, y caracterícense por tener una trama como filo conductor de la producción. Pa la so primer exhibición, Le Grand Tour du Cirque du Soleil, utilizóse una carpa p'allugar hasta 800 persones.[4] De magar, y hasta 2017, dieron más de cuarenta espectáculo en tol mundu,[5] tanto ambulantes —nuna carpa o arena—[6] como eventos fixos llevaos a cabu nun prosceniu de dalgún hotel, casinu o parque temáticu.

Cirque fíxose acreedor de diverses reconocencies, como un Rose d'Or, un gallardón Bambi, trés Drama Desk na categoría d'Esperiencia teatral única», reconocencies Gemini, gallardones Primetime Emmy y un par d'estrelles nel Paséu de la fama de Hollywood y nel Paséu de la fama de Canadá,[7][8][9][10] y les sos producciones presentáronse en más de 300 ciudaes de distintos países, vistes añalmente hasta por once millones de persones.[11] Amás de los sos espectáculos, otros productos y servicios de la empresa inclúin películes y series de televisión, conteníu multimedia pa eventos públicos y privaos, programes sociales, videoxuegos, prendes y accesorios, ente otros.[12][13][14]

Historia

1974-1984: antecedentes

Plantía:Cuadro azul

Los oríxenes de Cirque du Soleil remontar al albergue Le Balcon Vert, na llocalidá canadiense Baie-Saint-Paul. Establecíu en 1974, col pasu de los años Le Balcon Vert pasó a ser un puntu de xunta de mozos viaxeros comenenciudos nel espardimientu d'actividaes culturales y musicales.[2] Gilles Ste-Croix asumió l'alministración en 1979 y destinó los sos esfuercios a llevar a cabu un programa de branu inspiráu na compañía circense Bread and Puppet Theatre, conocida pol usu de marionetes xigantes. La so idea yera formar un grupu de teatru de cai pa espublizar el folclor de Canadá. En 1980, primero qu'empezara la temporada de mayor arribación turística en Le Balcon Vert, Ste-Croix contrató a Guy Laliberté, un nuevu acordionista y tragafuegos,[15] pa la coordinación del programa de branu[16] y a Daniel Gauthier, amigu y compañeru d'estudios de Laliberté,[17] pal control financieru del albergue.[16]

En marzu de 1980, Ste-Croix y Sylvain Néron establecieron la compañía d'entretenimientu. les Échassiers de Baie-Saint-Paul. Solicitaron fondos gubernamentales pal financiamientu del programa de teatru de cai, pero'l refugu de la so solicitú d'inversión llevó a Ste-Croix a entamar un maratón de zanquistas pa llograr recursos: en percorriendo en zancos una distancia de 90 quilómetros dende Baie-Saint-Paul hasta Quebec, Échassiers consiguió 60 000 CAD, que-y dexaron a la empresa producir un espectáculu en xunu de 1980, escritu y producíu por Jean-Pierre Brouillé, y estrenáu nel estadiu de ḥoquei de Baie-Saint-Paul.[16]

Artista de Circu del sol en 2010

Nel so añu inicial d'operaciones la compañía travesó problemes financieros, lo cual llevó a Ste-Croix a establecer Le Club des Talons Hauts, otra organización cola cual esperaba llograr recursos gubernamentales como sustentu financieru pa Échassiers. Los recursos llograos hasta entós facilitaron la organización d'un nuevu eventu na provincia de Quebec a finales de 1981. Al añu siguiente Échassiers entamó'l festival Fête Foraine, una especie de feria itinerante ambientada na Edá Media que visitó delles ciudaes d'Europa. Mientres los siguientes trés años Échassiers reportó ganancies y empezó a ganar notoriedá al atraer, por casu, hasta venticinco mil espectadores a unu de los sos espectáculos.[16]

En 1984 entamar nel país varios eventos culturales pa conmemorar el 450° aniversariu del apuerto de Jacques Cartier a Canadá. Laliberté aprovechó la ocasión pa solicita-y a René Lévesque, l'entós Primer Ministru de Quebec, fondos pal establecimientu d'un circu que tuviera presencia internacional. Lévesque aportó al so pidimientu,[3] y ente 1984 y 1985 Échassiers llegó a once ciudaes de la provincia con una nueva edición de Fête Foraine denominada Le Grand Tour du Cirque du Soleil.[4] Laliberté concibió la espresión «Cirque du Soleil» —«circu del sol»— mientres contemplaba una puesta de sol en Ḥawai y venceyó el so significáu simbólicu de «mocedá, enerxía, fuercia» col conceutu que quería tresmitir colos espectáculos de la nueva empresa.[3] Foi nesti periodu que Cirque du Soleil contrató a Guy Caron, fundador de la Escuela Nacional de Circu de Montreal, por que fuera el direutor artísticu de los sos espectáculos.[18]

1985-1990: primeros espectáculos y presentación n'Estaos Xuníos y Europa

La influencia de Caron nos siguientes espectáculos fíxose especialmente evidente cola incorporación de melodíes emotives y el desenvolvimientu d'una trama como filo conductor de los actos circenses, esto postreru inspiráu nel Gran Circu de Moscú. Otramiente, xunto con Laliberté, definió que la esencia de Cirque du Soleil sería la interpretación de los artistes. Decidió evitase l'usu d'animales que pudieren distrayer al públicu.[19][20]

Artistes de Circu del sol mientres una función de Nouvelle Expérience en Las Vegas, en 1994

En visitando delles ciudaes de Quebec en 1985 primeramente con una carpa con capacidá pa 800 persones, la empresa llevó per primer vegada'l so espectáculu ambulante fora de la provincia y tuvo presente en Ottawa, Toronto y les Tabayones del Niágara. Aquel día el nome de la exhibición amenorgárase solamente a Cirque du Soleil, nome que la compañía adoptó depués como denominación.[4] La so siguiente producción, La Magie continue, dirixida por Franco Dragone,[21] incorporó téuniques de la comedia del arte.[19] Pa esti espectáculu, la producción visitó Vancouver y utilizó una nueva carpa pa 1500 persones.[16] Esi mesmu añu, en 1986, participó na Esposición Internacional de Vancouver y fixo'l so primer pidimientu al gobiernu de China cola cuenta de solicitar a dalgunos de los sos meyores acróbates por que formaren parte de los sos siguientes espectáculos.[22] Sicasí, la situación financiera de la empresa yera precaria y los sos ingresos yeren insuficientes inclusive pa da-y una mayor promoción a los sos espectáculos. Foi gracies a la concesión de fondos adicionales per parte del gobiernu canadiense que la empresa pudo siguir operativa a finales d'esa década.[19]

En 1987, Cirque du Soleil salió per primer vegada del so país d'orixe ya invirtió tolos sos recursos[23] pa visitar Estaos Xuníos[16] con Le Cirque réinventé en Los Angeles Art Festival.[24] Tres el so estrenu, el públicu asistente emponderó la producción, catalogada como «dramática, emocional, dacuando lenta y por demás teatral», en contraste col estauxunidense Ringling Brothers and Barnum & Bailey Circus.[6] Dicha producción valió-y a Cirque un premiu Emmy na categoría d'eventu especial sobresaliente» d'esi añu,[25] según otres reconocencies qu'incluyeron un Rose d'Or.[26] El so ésitu marcó un finxu na hestoria de la empresa al dexa-y desenvolver un nuevu modelu de negociu y estender la so popularidá,[11] al grau de que The Walt Disney Company y Columbia Pictures amosáronse interesaes na adquisición del circu, anque Laliberté tornó les sos propuestes.[6]

Darréu'l circu presentar nes ciudaes de San Diego y Santa Monica, amás de tener una apaición nos Xuegos Olímpicos de Calgary de 1988.[4] En 1990 la so xira internacional pasó peles ciudaes de Londres y París. Pal so cuartu espectáculu, Nouvelle Expérience, la empresa adquirió una carpa con capacidá pa 2500 persones y goció d'un notable ésitu comercial y críticu,[27] amás de ser la primer producción de Cirque estrenada en Las Vegas.[12] Nel so reseña, Los Angeles Times destacó'l vestuariu d'esti espectáculu y comparar con ilustraciones brilloses d'un llibru infantil de cuentos de fades espeluznantes», amás de calificar la so música como «allegre y estimulante como acompañamientu de los sucesos que soceden nel escenariu».[28]

1991-2000: décimu aniversariu y afitamientu del circu

Plantía:Cuadro azul

En mayu de 1992 presentar por primer vegada en Xapón cola producción Fascination, esclusiva pa esti país, con actos de los sos espectáculos pasaos y que-yos dexó visitar ocho ciudaes del país mientres cuatro meses. Pal so estrenu en Suiza fixéronse acompañar de la compañía Circus Knie y tuvieron presentes en delles decenes de llocalidaes.[29] Aquel día Cirque vendía aproximao mediu millón d'entraes al añu como resultáu de los sos distintos espectáculos itinerantes.[11]

L'ésitu comercial y críticu consiguíu hasta entós consolidóse col restu de producciones de los años 1990 como Saltimbanco, Mystère, Allegría y Quidam. Hasta 1992, les producciones de Cirque consistíen na socesión de distintes actos qu'arreyaben a magos, payasos, acróbates y comediantes. Saltimbanco, estrenáu esi añu y empobináu por Dragone, pasó a ser el primer espectáculu con una trama como filo conductor de los sos actos. D'acordies con Kevin Kelly, editor del diariu estauxunidense The Boston Globe: «Como obra de teatru ye impecable. Como función de circu, ye estraordinaria».[30] La ABC Radio Brisbane detalló de la mesma: «Decididamente barrocu nel so vocabulariu visual, la ecléctica repartu de personaxes de Saltimbanco conduz a los espectadores a un mundu fantásticu y de suañu onde la diversidá ye un motivu pa la esperanza. La esperiencia téunica y el diseñu estravagante enxareyar con vestuarios espectaculares, llume impresionante, humor y música en direuto encantadora».[31]

Carpa utilizada pa la presentación de Allegría en São Paulo, Brasil, en 2008.

En 1993 Laliberté robló un contratu de diez años col empresariu estauxunidense Steve Wynn, propietariu del Treasure Island Hotel and Casino allugáu en Las Vegas, p'alcordar la producción de Mystère, el primer espectáculu permanente de Cirque du Soleil,[4] lo cual habría de riquir coles mesmes la construcción d'una estructura de 1525 asientos con un costu de 20 millones USD en dichu hotel.[11] La intención orixinal yera qu'esti espectáculu presentar nel Caesars Palace y tuviera una trama basada nes mitoloxíes griego y romano, sicasí los propietarios del casinu refugaron la propuesta al considerala «bien venturera y esotérica pa un llugar como Las Vegas». Al respeutu, Michel Crête —diseñador de set de Mystère— comentó que «Las Vegas... inda taba bien influyida por Folies Bergère, coles bufandes, boes de plumes, etc. Había una cultura europea, curiosamente, non una estauxunidense. Los qu'abrieron les puertes pa daqué novedosu fueron Siegfried & Roy. Ellos fueron los primeres n'estremase del conceutu Folies Bergère».[32] Tocantes a la repercusión d'esti espectáculu na hestoria de la empresa, Laliberté esplicó que «Mystère dionos un nivel dafechu distintu de reconocencia na industria [...] Apurriónos capital, exhibición y credibilidá». En 2004 envaloróse que Mystère y los otros espectáculos permanentes de Cirque du Soleil producíos hasta esi momentu atraíen en xunto a 9000 espectadores cada nueche, un 5 % del total de visitantes de Las Vegas.[23]

Estrenada en 1994, Allegría conmemoró'l décimu aniversariu de la fundación de Cirque du Soleil,[4] y tuvo disponible hasta avientu de 2013, en llegando a 250 ciudaes y catorce millones d'espectadores.[33] El so banda sonora, distribuyida a partir d'esi mesmu añu, foi unu de los álbumes más vendíos en 1995[34] y el cantar del mesmu nome resultó nomada nos premios Grammy del añu siguiente.[35] Al añu siguiente, por solicitú del gobiernu de Canadá, producióse un espectáculu esclusivu pal cume añal del G-7, celebrada en Halifax,[4] y en 1996 Quidam dio la so primer función. Pal rotativu británicu The Independent, anque esti tien dellos momentos risonderos pal públicu, la mayoría del espectáculu «[tien un] tonu espeluznante, anque entreteníu a la so manera».[36]

Vista esterior del edificiu pa La Nouba, en Walt Disney World Resort

En 1997 inauguráronse les oficines internacionales Le Studio, en Montreal,[27][4] y al añu siguiente estrenáronse los espectáculos permanentes O y La Nouba, nel hotel y casinu Bellagio de Las Vegas, y en Walt Disney World Resort respeutivamente.[4] Pa O construyóse una piscina con capacidá de 1,5 millones de galones d'agua según un set reminiscente d'un teatru d'ópera del sieglu|XIV||s}} con capacidá pa 1500 persones. Fíxose acreedor en 1999 al premiu THEA concedíu pola Themed Entertainment Association amás de ser consideráu como la «meyor producción d'espectáculu» ente 1999 y 2005 pol periódicu Las Vegas Review-Journal.[37] Per otru llau, l'escenariu de La Nouba foi diseñáu pol equipu Walt Disney Imagineering en xunto cola firma arquitectónica Rockwell Group.[38] Nel so reseña del espectáculu, el diariu Orlando Sentinel destacó que «les sos fazañes combinar con momentos bellamente escenificados pol escritor y direutor Franco Dragone. La solombra d'una artista na cuerda fluexa esmuzse por tol escenariu, el peculiar personaxe de Green Bird alzar ente les estrelles, y la coraxosa música de Benoît Jutras añader diversión y drama».[39] En 1999 estrenóse una nueva exhibición itinerante, Dralion, que la so temática principal enceta les artes acrobátiques chines.[40] La revista estauxunidense Variety catalogar como unu los sos «programes más robustos y risonderos».[41]

2000-2010: incursión en cine, televisión y mercáu p'adultos

A principios de los años 2000, Cirque aprució nel mundu del cine y de la televisión cola película Journey of Man, estrenada en formatu IMAX nel añu 2000; y la serie televisiva Cirque du Soleil Fire Within, emitida n'Estaos Xuníos y Canadá en 2002.[12] En cuanto al mercáu hispanofalante, Cirque du Soleil presentar por primer vegada n'España y Méxicu con Allegría,[42][43] y n'Arxentina con Saltimbanco[44] en 1998, 2002 y 2006, respeutivamente. En 2002 llanzóse l'espectáculu itinerante Varekai, qu'impunxo un nuevu récor pa la empresa al vendese más de 180 000 entraes pa la so presentación en Montreal.[45] El sitiu web inglés Thestage.co.uk destacó la so «elevada calidá de producción, anque son les increíbles proezas de fuercia y maña les qu'atropen tol protagonismu».[46] Al añu siguiente estrenar nel New York-New York Hotel & Casino l'eventu residente Zumanity, dirixíu a un mercáu más adultu pola so temática cabaretera y erótica.[47]

Como parte de la conmemoración del ventenu aniversariu de Cirque du Soleil, en 2004 publicóse'l llibru 20 years under the sun, que narra la hestoria de la organización hasta esi añu,[12] amás de presentase per primer vegada l'espectáculu residente Ká nel MGM Grand Las Vegas, catalogáu por Los Angeles Times como «[unu de los eventos] más arrogantes na hestoria del teatru occidental, y de xuru el más avanzáu tecnológicamente» según «unu de los intentos pa redefinir la fórmula de Cirque du Soleil [que consta] d'ardigoses acrobacies y bofonería sofisticada n'escenarios misteriosos y visualmente impresionantes; [y esplorar] les posibilidaes qu'ufierta'l teatru en sí mesmu».[48] Acordies con estimaciones de la mesma empresa, esi añu cuasi quince millones de persones guardaren dalgún espectáculu de la empresa.[49]

Póster promocional de Love en Las Vegas.

En 2005 Cirque entamó la ceremonia d'apertura del Campeonatu Mundial de Natación de 2005, lleváu a cabu en Montreal[12] y al añu siguiente estrenó la producción Delirium, realizada xunto con Live Nation[50] y consistente en material multimedia y actuaciones circenses acompañaos de música orixinal de la empresa. Trátase de la primer ocasión en que Cirque afixo unu de los sos espectáculos a un formatu de sable itinerante,[51] y mientres los sos dos años de realización percorrió delles ciudaes d'Estaos Xuníos y Europa, amás de ser unu de los tour mundiales con mayores ingresos en 2007, acordies con Billboard.[52] En 2005 tamién s'estrenó Corteo, exhibición itinerante qu'estableció un nuevu récor d'ingresos pa Cirque al vender más de 200 000 entraes pal so estrenu en Montreal.[45] Por aciu un alcuerdu con Apple Corps, en 2006 producióse un nuevu espectáculu residente nel hotel y casinu The Mirage pa rindir homenaxe a la música de la banda inglesa The Beatles.[53] L'eventu, denomináu Love, cuenta tamién con una banda sonora y un documental sobre'l procesu de realización del mesmu, All Together Now, estrenáu en 2008.

N'abril de 2006 foi publicáu'l llibru Cirque du Soleil - The Spark: Igniting the Creative Fire That Lives Within Us All, escritu por John Bacon avera del procesu creativu y la formación de los artistes que participen nos espectáculos de la compañía. Al añu siguiente, en 2007, Cirque du Soleil participó nel Super Bowl XLI de Miami, Florida.[12] Tamién s'estrenaron l'itinerante Koozå, escritu y empobináu por David Shiner, qu'enantes trabayara como payasu en Nouvelle Expérience según nel suizu Circus Knie y l'alemán Circus Roncalli;[54][55] y el residente Wintuk nel Madison Square Garden de Nueva York, dirixíu a un públicu familiar y con una temática navidiega.[56] A mediaos d'anguaño la desarrolladora de bienes raíz Nakheel robló un alcuerdu con Cirque du Solei pa la realización d'un espectáculu residente en Palm Jumeirah, Dubái.[57]

En 2008 Cirque produció per primer vegada tres espectáculo permanentes de forma simultánea —Zaia nel casinu chinu The Venetian; Criss Angel Believe en Las Vegas; y Zed nel parque xaponés Tokyo Disney Resort— y participaron nun eventu pa conmemorar el 400° aniversariu de Quebec.[12] N'agostu d'anguaño Nakheel y l'inversora Istithmar World, de Dubai World adquirieron un 20 % de les aiciones de Cirque du Soleil.[57] En 2009 estrenáronse trés nueves exhibiciones: Ovo, «magar ye espléndidamente espectacular, cada unu de los sos dolce actos, toos escepcionales, funcionen como una entidá creativo y detallao entá cuando formen parte d'un espectáculu orgánicu» acordies con el periódicu australianu Herald Sun;[58] Banana Shpeel, un eventu itinerante inspiráu nel xéneru teatral vodevil, anque polo xeneral tuvo males reseñes y solamente tuvo disponible hasta 2010;[59] y el residente Viva Elvis en Las Vegas Strip que tampoco tuvo bonos ingresos y solamente duró hasta 2012.[60] L'últimu espectáculu estrenáu nos años 2000 foi Totem, que llogró un gallardón Drama Desk Award na categoría d'esperiencia teatral única».[61]

2011-actualidá

Ente 2011 y 2014 Cirque produció Michael Jackson: The Immortal World Tour col cual llevó a cabu una xira por 28 países distintos y xeneró-y ingresos por 360 millones USD. Hasta la so conclusión, yera la octava xira musical más recaldadora de tolos tiempos.[62] Amás, l'espectáculu fíxose acompañar de la banda sonora Immortal, disponible a partir d'esi mesmu añu y distribuyida por Epic Records. A mediaos de 2013, la compañía realizó otra producción pa Las Vegas basada en Michael Jackson y titulada Michael Jackson: One, una exhibición residente a diferencia del so itinerante predecesora.[63]

Una de les escenes de Corteo, espectáculu presentáu per primer vegada en 2005.

Como asocediera con Banana Shpeel y Viva Elvis, l'espectáculu Iris tuvo una curtia duración por cuenta de baxes ventes en comparanza coles otres producciones realizaes simultáneamente por Cirque du Soleil. Estrenada en 2011 y con costos ascendentes a 100 millones USD pa la remodelación del Dolby Theatre onde tuvo presentándose, la última función de Iris llevar a cabu en xineru de 2013.[64] Esi añu tamién se presentó per primer vegada Zarkana, escrita y empobinada por François Girard, que nel so primer añu llegó a les ciudaes de Nueva York, Madrid y Moscú, y depués foi afechu como espectáculu residente en Las Vegas.[65][66][67] Diane Paulus escribió y dirixó la siguiente producción de la compañía, Amaluna, estrenada en 2012. Polo xeneral, tuvo una receición crítica negativa; acordies con el rotativu inglés The Guardian: «[Amaluna ye] una versión acrobática llibre de La torbonada sexualizada y emocionalmente vacida, que degrada al circu a emociones casuales».[68] De forma similar, The Daily Telegraph consideró que nun tener la calidá de les anteriores producciones del circu, dando a entender que «Cirque du Soleil sufre d'una crisis d'identidá».[69] A finales de 2012 llegó a un alcuerdu cola empresa Bell Media pa desenvolver conteníu televisivu, cinematográficu, dixital y pa videoxuegos.[4] En 2013, mientres una función en Las Vegas, una acróbata francesa morrió al cayer d'un altor cercanu a los 29 metros. La investigación policiaca concluyó que fuera un accidente, causáu por un entrenamientu desaparente per parte de Cirque. Trátase de la primer traxedia rellacionada con un espectáculu de la compañía.[70]

Ente 2014 y 2015 estrenáronse trés nueves exhibiciones: Kurios, creada y empobinada por Michel Laprise, que colos sos elementos de steampunk foi catalogada como una de les meyores producciones de Cirque nesta década;[71][72] Joyà, el primer espectáculu residente pal mercáu hispanoamericanu, producíu pa un complexu turísticu na Riviera Maya de Méxicu;[73] y Toruk - el primer vuelu, inspiráu nel filme Avatar del cineasta James Cameron.[74] Por aciu un alcuerdu col gobiernu de Méxicu, Cirque produció un nuevu espectáculu itinerante basáu na cultura mexicano y denominao Luzia, que les sos primeres funciones asocedieron en 2016.[75] Esi mesmu añu la compañía circense estrenó'l so primer musical, Paramour, so la direición de Philippe Decouflé,[76] y a principios de 2017 produció la itinerante Sép7imo Día - Nun Voi Folgar, inspiráu nel repertoriu musical de l'agrupación arxentina Soda Stereo.[77] Les siguientes producciones de Cirque n'anguaño marcaron un finxu na hestoria de la organización: Volta, que la so temática trata sobre los deportes estremos, acompañada d'una musicalización electropop y una redolada futurista;[78] y Crystal, el primer espectáculu de Cirque de patinaxe sobre xelu.[79] El 17 marzu de 2018, un artista del Cirque du Soleil finó en cayendo al escenariu mientres una actuación nel espectáculu Volta. Frente a esta situación, la organización Cirque du Soleil Entertainment Group, decidió atayar los dos funciones del espectáculu que se realizaríen en Tampa, Florida, a otru día.[80]

Espectáculos

Fotografia d'una de les funciones de Ovo en 2011.

Los espectáculos de Cirque du Soleil consten de música, danza y actos circenses qu'inclúin xeneralmente contorsionismo, danza aérea, malabarismu y acrobacies y ximnasia sobre trapecios, alambres o cuerdes, trampolinos, ente otros, que tienen una trama como filo conductor de la producción. Cirque produció la so primer exhibición, Le Grand Tour du Cirque du Soleil, en 1984 y usó una carpa p'allugar a una audiencia d'hasta 800 persones.[4] De primeres teníase pensáu que cada espectáculu llevar a cabu nuna carpa y tuviera una duración d'hasta cuatro años antes de ser retiráu. Sicasí, tres la so presentación n'Estaos Xuníos y la creación de nuevos espectáculos residentes, el modelu de negocios evolucionó pa considerar la producción de múltiples eventos simultáneos en distintes ciudaes del mundu.[11] La mayoría de les sos exhibiciones son ambulantes y lleguen a dellos países, yá seya en formatu de carpa o arena, y de normal son estrenaes en Montreal y delles ciudaes d'Estaos Xuníos,[6] y esisten tamién delles producciones fixes que son realizaes polo xeneral nun prosceniu de dalgún hotel, casinu o parque temáticu. Dellos direutores habituales de los sos espectáculos fueron Franco Dragone —responsable de toles producciones de Cirque ente 1984 y 1998—, Dominic Champagne, Robert Lepage, Guy Caron, Roger Parent, René Richard Cyr y Daniele Finzi Pasca.

Cada añu son realizaos siquier 270 espectáculos en tol mundu, y los eventos residentes son los que se realicen con mayor frecuencia.[81] Amás del so repertoriu principal d'exhibiciones, ye común que Cirque produza otres alternatives pa conmemorar dalgún eventu especial, por casu la so actuación na gala d'entrega de los premios Óscar de 2002;[82] los eventos Midnight Sun, en Montreal pa celebrar el 20° aniversariu de la empresa y el 25° del Festival Internacional de Jazz de Montreal en 2004;[83] y l'exhibición acuática Reflections in Blue pa l'apertura del Campeonatu Mundial de Natación de 2005;[84] la so participación nel Super Bowl XLI;[12] y la ceremonia d'apertura de la Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2012;[85] ente otros.

Otros productos y servicios

Magar el xiru principal de Cirque du Soleil ye la producción y espardimientu d'espectáculos circenses, a partir de 2014 empezó a diversificar les sos árees d'interés, pa lo cual estableció distintes subsidiarias como 45 Degrees, qu'empresta servicios esternos de producción d'espectáculos pa eventos públicos y privaos; Cirque du Soleil Theatrical, al cargu de producciones pa Broadway y West End; Outbox, qu'ufierta una ferramienta pal procesamientu y venta de tickets; y 4O2C, pa la producción d'entorno multimedia pa eventos.[12]

A finales de 1999, Cirque du Soleil n'asociación cola Escuela Nacional de Circu de Montreal y otres delles instituciones dedicaes al espardimientu del arte circense en Canadá, estableció la organización TOHU que la so misión ye «contribuyir al desenvolvimientu cultural, social y económicu de Saint-Michel en Montreal». Esto ayudó-y a incursionar n'otros ámbitos rellacionaos col circu.[86]

Esterior de la sede de la organización TOHU, en Montreal.

Dalgunos de los sos proyeutos alternativos son Cirque du Monde, un programa social que busca'l sofitu ya inclusión por aciu téuniques circenses de moces de tol mundu que tán en situación de marxinación;[87] Safewalls, un movimientu artísticu añal en que se comisiona a artistes lowbrow pa crear cartelos inspiraos nos espectáculos de Cirque du Soleil y qu'integren una coleición que s'esibe en distintes ciudaes del mundu;[88] Parade: The Collective, una coleición d'ilustraciones, escultures, pintures y teunoloxía animatrónica diseñaos por emplegaos de Cirque;[89] la coleición de prendes y accesorios Desigual inspired by Cirque du Soleil en collaboración cola empresa española Desigual;[90] la estensión Movi.Kanti.Revo de Google Chrome que dexa al usuariu interactuar con imáxenes de los espectáculos de la empresa;[91] Blue Man Group, que adquirió a mediaos de 2017 pa producir nuevos espectáculos;[92] y un parque temáticu a ser inauguráu en Nuevu Vallarta, Méxicu en 2019.[93] Hasta 2015, cuando TPG Capital anunció'l cese de la participación de Cirque en dichu ámbitu, la empresa tamién cuntaba con inversiones en clubes nocherniegos de Las Vegas.[94]

Les diverses collaboraciones de Cirque du Soleil con otres empreses y organizaciones dieron llugar a otros productos y servicios, como ye'l casu de los programes televisivos Lluna Petunia con Saban Capital Group qu'empezó a tresmitise en Netflix en 2016;[14] y The Wiz Live!, espublizáu pola cadena NBC en 2015 y consistente nuna adautación del musical The Wiz de 1975;[95] les aplicaciones de realidá virtual realizaes col estudiu Felix & Paul que dexen al usuariu interactuar con cinemátiques de dalgunos de los sos espectáculos;[13] l'atraición NFL Experience Times Square en Nueva York, producida cola National Football League ya inaugurada en 2017;[96] la serie d'espectáculos pa cruceros Cirque du Soleil at Sea de la empresa MSC Crociere;[97] ente otros. Cabo señalar amás que, dende mediaos de los años 1990, esisten productos esclusivos rellacionaos colos espectáculos, qu'inclúin ropa, accesorios y otra miscelánea.[98]

Organización

Guy Laliberté en 2009.

Les sedes internacionales fueron diseñaes polos arquiteutos Dan S. Hanganu y Éric Gauthier, ya inauguraes en febreru de 1997. Tán allugaes na avenida 2Y Avenue,[99] nel Complexu Ambiental de Saint-Michel, un proyeutu de desenvolvimientu urbanu allugáu en Montreal, Canadá. Amás de les oficines alministratives, les sedes alluguen una división encargada d'analizar el desenvolvimientu de moblame y acrobacies innovadores na industria circense, según dellos estudios pal acondicionamientu físicu de los acróbates; según una área responsable del diseñu y confección de los vestuarios y el calzáu qu'utilicen los acróbates y actores de los sos espectáculos. A partir de 2003 les sedes incorporaron un edificiu que sirve como residencia temporal pa los nuevos emplegaos mientres el so periodu d'entrenamientu físicu.[100] El logotipu orixinal de la empresa foi creáu en 1984 por Josée Bélanger y ta inspiráu na carta del taró que representa al sol.[101]

Ente 2008 y 2015 Dubai World tuvo un 20 % de les aiciones de Cirque du Soleil,[57] anque nesti últimu añu vendió la so participación. La estructura accionaria viose modificada una vegada más en 2015 cuando Laliberté vendió la mayoría de les aiciones de Cirque du Soleil: un 60 % quedó en posesión de la estauxunidense TPG Capital, y el restu foi partíu ente la inversionista china Fosun, la canadiense Caisse de dépôt et placement du Québec —con un 20 % cada una— y Laliberté —con un 10 % de participación—.[102] Ente 1990 y 2000 Gauthier asumió la presidencia de Cirque du Soleil,[103][104] y en 2001 foi sustituyíu por Daniel Lamarre, que dende entós tamién ye'l so direutor executivu.[105] De la mesma, el cofundador Ste-Croix tuvo al cargu de la direición creativa de los espectáculos de la empresa a lo llargo de la década de 1990, y dende 2006 ye consultor creativu xunto con Laliberté.[106] Delles figures creatives de Cirque son Welby Altidor, Guy Caron, Chantal Tremblay y Line Tremblay, direutores creativos; y Kevin Antunes, Benoît Jutras, Guy Dubuc y Marc Lessard, Maria Bonzanigo, direutores musicales.[107] A partir de 2014 la loxística y tresporte de les xires d'espectáculos cuerre al cargu de DHL.[108]

La plantía inicial de Cirque du Soleil en 1984 yera de 70 emplegaos, de los cualos 25 participaben nos espectáculos. Un par de décades dempués la cantidá d'artistes que trabayaben nel circu xubió a 675 emplegaos.[3] Dende entós esisten más d'un centenar d'ocupaciones distintes na organización.[49]

En cuanto al aspeutu financieru, ente 1992 y 2002 Cirque nun recibió nengún tipu de subvención pública o privada pal so financiamientu,[3] y en 1995 los costos operativos de cada espectáculu rondaben los 2,5 millones USD, ente que'l preciu del ticket d'almisión yera de 41 USD.[98] Más d'una década dempués, en 2011 los costos operativos d'un espectáculu residente bazcuyaben ente 40 y 50 millones USD.[6] Envalórase qu'en 2003 los sos ingresos añales fueron de 500 millones USD, con una utilidá de 100 millones USD.[109]

Teunoloxía emplegada

Plantía:Cuadru azul

Pa la mayoría de los sos espectáculos residentes, Cirque du Soleil tuvo que construyir sets acorde col conceutu o la temática de la exhibición. Por casu, pa Love —catalogada como «una de les implementaciones d'automatización más complexes na hestoria del teatru»— reconstruyir en menos d'un añu'l set usáu en Las Vegas por Siegfried & Roy y pallo la empresa Stage Technologies alzó dos niveles —cada unu con una estensión a lo menos de 25 metros— adicionales al escenariu principal onde actúen los acróbates y actores: un suétanu y un pisu pa los motores, dispositivos y maquinaria necesarios pal desenvolvimientu del espectáculu. L'escenariu principal ye un prosceniu en forma d'arena circular arrodiáu per más de 2000 asientos, que tien más d'un centenar d'exes d'automatización, que son controlaos polos programes informáticos eChameleon y Visual Creator, pa facilitar el desplazamientu de plataformes, pantalles y otros elementos del set, según pa dexar ciertes acrobacies aérees mientres l'espectáculu.[110]

Otru exemplu ye'l set de Kà, diseñáu pol arquiteutu británicu Mark Fisher, y consistente nun par de plataformes de considerable estensión, y cinco ascensores y plataformes de menor tamañu asitiaes de tal manera que brinda al espectador la sensación de que l'escenariu llexa sobre un vacíu.[111] El so entrevesgáu diseñu foi gallardoniáu en 2008 pola Themed Entertainment Association col premiu Thea Award na categoría de «Logo téunicu sobresaliente».[112] Nel casu de O, edificóse una piscina con capacidá pa 1,5 millones de galones d'agua, que tien un sistema de comunicación submarín y una serie de reguladores que-y dexen a los acróbates alendar debaxo de l'agua.[113] P'alzar la plataforma ensin producir foles, la superficie del escenariu tien miles de diminutos furacos que dexen el pasu de l'agua. Cabo señalase que debaxo de cada asientu esisten calefactores controlaos por sensores térmicos qu'ayuden a caltener una diferencia de temperatura con respectu al escenariu principal.[114]

Nel casu del vestuariu usáu polos acróbates y actores, cada añu utilícense más de 65 quilómetros de filo proveniente de distintes rexones del mundu. L'área responsable de la fabricación de les vistimientes, na sede internacional, ocupar del tratamientu y tiñíu de los testiles usando téuniques como'l bañu de tinte, la serigrafía y la pintura a mano. Esisten tamién equipos d'analistes que s'ocupen d'investigar ya incorporar otres teunoloxíes testiles usaes n'otres árees como los deportes acuáticos o l'aviación.[115]

Filosofía de trabayu y temátiques

Fotografia d'un acróbata nuna función de Varekai n'Australia, en 2007.

Xunto col so remuneración, el personal de Cirque du Soleil faise acreedor a una serie de prestaciones qu'inclúin boletos de cortesía pa los espectáculos, descuentos en productos de la compañía, gastos cubiertos de tresporte y agospéu mientres les xires, y seguros de vida y médicos.[116] Polo xeneral roblen contratos d'hasta dos años pa cualesquier de los sos espectáculos[117] y, antes de la so incorporación a les exhibiciones itinerantes o residentes, los acróbates y emplegaos qu'han de participar nos espectáculos tienen d'allegar a les sedes internacionales pa participar en sesiones d'entrenamientu acrobáticu de doce hores diaries[117] que suelen enllargase mientres delles selmanes o meses, y que son supervisaes por especialistes en fisioterapia y acondicionamientu físicu.[100] La empresa cunta de la mesma col denomináu «Crossroads Program», establecíu en 2003 y que'l so oxetivu ye brindar asesoría y orientación a los sos emplegaos retiraos pa la so vinculación n'otres disciplines non artístiques o programes esternos d'estudiu.[118]

Pa cada espectáculu, de primeres axúntase un equipu creativu integráu por un direutor, un guionista, un coreógrafu y diseñadores de vestuariu, llume y escenarios, que apurren idees y suxerencies pa eventuales producciones. Una vegada que se definen la trama, el presupuestu y la fecha d'estrenu del espectáculu, empieza la producción del vestuariu, los sets —que primero son diseñaos por ordenador— y la música —que ye interpretada en direuto mientres los espectáculos—.[115] De normal el ciclu de producción de cualquier espectáculu dura trés años,[109] ya inclúi los procesos de reclutamiento, seleición y entrenamientu del personal, espardimientu del espectáculu nos medios, y la planificación y la loxística.[119]

Set de Zarkana en Radio City Music Hall, en 2012.

La etimoloxía de los nomes de dellos de los sos espectáculos alude a la so temática. Por casu, Saltimbanco ta «inspiráu nel mestizaje de les grandes ciudaes y na vistosidá de los sos habitantes» y el so nome provién de la espresión italiana «saltara in bancu»;[120] Dralion debe'l so nome a la combinación de los términos «dragón» y «lleón» que representen al Oriente y al Occidente, y «deriva gran parte de la so inspiración de la filosofía oriental cola so eterna busca de l'harmonía ente los seres humanos y la naturaleza»;[121] y Varekai provién del romanín, que significa «en cualquier llugar» y representa un tributu acrobáticu al espíritu nómada, a l'alma y al arte de la tradición del circu según a la infinita pasión de los que busquen el camín que lleva a Varekai».[122] Delles temes que fueron encetaos nos espectáculos inclúin los cuatro elemento de l'antigüedá (Dralion),[121] los suaños y la felicidá (Allegría);[123] el mitu griegu d'Ícaro;[122] los inseutos (Ovo),[124] la sensualidá (Zumanity);[47] y el taró.[125] Delles exhibiciones tán inspiraes en celebridaes, como ye'l casu de Michael Jackson (Michael Jackson: The Immortal World Tour y Michael Jackson: One), The Beatles (Love), Elvis Presley (Viva Elvis), Soda Stereo (Sép7imo Día - Nun Voi Folgar) y Criss Angel (Criss Angel Believe).

Foi a partir de Nouvelle Experience que Cirque du Soleil incorporó la comedia del arte nos sos espectáculos. So la direición de Franco Dragone, la ideoloxía corporativa incluyó'l conceutu de que «los acróbates faen meyor el so trabayu cuando nun tán pensando», y pa llogralo instruyir a los executores a que cuerran alredor de la pista hasta quedase ensin aliento antes de llevar a cabu los ensayos de cada espectáculu.[6]

Impacto

Plantía:Cuadru azul

Magar Cirque du Soleil, la mayor productora teatral del mundu,[1] carauterizar poles sos continues y creatives producciones de distintes temátiques[11] que-y reportaron un notable ésitu comercial y críticu, de primeres los sos fundadores nun teníen certidume sobre l'impautu qu'habría de tener la empresa. Acordies con Ste-Croix: «Nun lo tomábamos tan en serio [nos primeros espectáculos]. Solo queríamos pasar un bon momentu y tratar de vivir d'eso. El propósitu nesi entós yera senciellu: vive, ama y sé feliz».[30] Pese al llindáu presupuestu de los sos espectáculos iniciales y a la noción xeneralizada de qu'un circu carente d'animales o de música con instrumento de vientu difícilmente habría de tener repercusión,[22] hasta 2010 los sos espectáculos presentárense en más de 300 ciudaes de distintos países, yeren vistos añalmente por once millones de persones y el marxe de los ingresos yera de 850 y mil millones USD, con una utilidá operacional de 250 millones USD pa la empresa.[11] Amás, considérase que Cirque du Soleil llogró incursionar con ésitu en sitios de recreación que nun solíen ser venceyaos cola cultura o l'arte, como foi'l casu de Las Vegas y Walt Disney World,[30] y redefinió la industria circense al omitir l'usu d'animales y, sicasí, brindar espectáculos con música New Age internacional y atletes de clase mundial.[6]

Carpa de Quidam en 2009

Acordies con Jeffrey A. Harris nel so llibru Transformative Entrepreneurs (2012): «Cirque du Soleil desenvolvió una interesada combinación d'entretenimientu, música auténtica, coreografía, vestuarios coloríos y fascinantes actos en tol mundu qu'amosaben fuercia, balance y movimientu, dacuando llegando a interpretar los sos actos percima del públicu, teniendo como oxetivu un públicu más sofisticáu y de mayor nivel que la de los tradicionales circos de tres pistes». Magar comparó les sos producciones coles de Broadway, consideró que les de Cirque tienen «un mayor nivel d'imaxinación» poles distintes temátiques que tien cada exhibición. Na so opinión, l'ésitu de la empresa haise por cuenta de que «ufierta un productu pa un nuevu segmentu d'entretenimientu, y atrai a una audiencia con creciente nivel demográficu [dispuesta a pagar] un ticket de mayor preciu [que nun circu tradicional] y una estructura de costos amenorgaos polo xeneral».[11] D'acordies con Bryan Curtis, del periódicu canadiense National Post, Cirque nun inventó un conceutu nuevu na industria circense sinón que más bien lo refinó» hasta constituyir un circu americanizado que combina espectáculu y presupuestu llindáu», daqué evidente en delles práutiques de la organización similares a les de los circos tradicionales europeos y asiáticos.[32] Pa Judith Mackrell, de The Guardian, la empresa consiguió un estatus tal que provoca que l'audiencia «[quiera siguir viendo les sos producciones] cola confiable mira de que los sos güeyos van enchese y les sos quexaes van cayer mientres la mayor parte del espectáculu»,[126] ente que The New York Times destacó que les sos producciones residentes sirvieron pa redefinir a Las Vegas como un destín turísticu familiar.[6]

Polo xeneral, los sos espectáculos cunten mayormente con crítiques favorables centraes nos actos circenses, el vestuariu, el llume, l'humor y la música en vivu,[31][127] magar que delles producciones como Banana Shpeel, Viva Elvis y Iris tuvieron una receición más bien adversa y una recaldación inferior al restu de los espectáculos.[59][60][64] Dalgunes de les sos producciones más esitoses fueron Michael Jackson: The Immortal World Tour, O, Michael Jackson: One, Allegría y La Nouba, cada unu con recaldaciones añales mínimamente de 70 millones USD mientres el so periodu d'exhibición.[128] Amás de les diverses reconocencies llograes polos sos espectáculos —qu'inclúin un Rose d'Or en 1989, un gallardón Bambi en 1997, trés Drama Desk na categoría d'Esperiencia teatral única» en 1991, 1998 y 2013, reconocencies Gemini, gallardones Primetime Emmy y un par d'estrelles nel Paséu de la fama de Hollywood y nel Paséu de la fama de Canadá—[7][8][9][10] los sos fundadores y personal de la empresa fixéronse acreedores a delles reconocencies pol so trabayu. Por casu, en 2007 Laliberté recibió'l distintivu Empresariu del añu» pola organización Ernst & Young;[129] Gauthier foi reconocíu en 1998 pola Cámara de Comerciu Metropolitana de Montreal pola so contribución al ésitu de Cirque;[130] Michel Crête, escenógrafu de Saltimbanco, llogró un premiu Gemini;[130] y la Universidá Laval concedió-y un doctoráu honorariu en música al compositor René Dupéré en 2005.[131] Coles mesmes cabo señalase que l'ésitu de Cirque du Soleil ye catalogáu como un exemplu de la denominada estratexa del océanu azul[132] y les sos producciones y la so filosofía de trabayu sirvieron d'inspiración pa otros grupos de circu contemporaneu como les 7 Doigts de la Main y Cirque Éloize, dambos allugaos en Montreal, o la compañía australiana Circa.[30]

En 2009 llevar a cabu delles actividaes pa conmemorar el 25° aniversariu de Cirque du Soleil; por casu, Baie-Saint-Paul, The Old Port of Montréal Corporation y el concursu internacional de fueos artificiales Lotu-Quebec entamaron distintes actividaes alusives; amás salieron a la venta un par de CD con parte del catálogu musical de los sos espectáculos, y un llibru alrodiu de los vestuarios usaos polos sos acróbates y actores.[133] Pal so 30.° aniversariu en 2014, Cirque y Xerox entamaron un conciertu na ilesia de Saint-Jean-Baptiste en Montreal, cola música de les distintes producciones de la empresa hasta entós.[134]

Referencies

  1. 1 2 Regroupement national - des arts du cirque. «Circus arts in America and in Canada (PDF)» (n'inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  2. 1 2 «Le Balcon vert de Baie-Saint-Paul cesse ses activités» (francés) (25 de xineru de 2015). Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.
  3. 1 2 3 4 5 «The Buzz - Spring 2004» (inglés). Cirque du Soleil.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 «Cirque du Soleil history» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  5. ↑ «folgara-estrenu-cirque-du-soleil-soda-stereo-buenos-aires-lluna-park/ Llegó'l SEP7IMO DÍA: güei estrenen el show del Cirque du Soleil inspiráu en Soda Stereo». Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 «Defiant Showman Demands His 'Wow'» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 3 de setiembre de 2017.
  7. 1 2 «Awards and Distinctions» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  8. 1 2 «GalaFilm News» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 31 d'avientu de 2017. Consultáu'l 11 d'agostu de 2007.
  9. 1 2 «Guy Laliberte Honored on the Hollywood Walk of Fame» (inglés) (22 de payares de 2010). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  10. 1 2 «Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  11. 1 2 3 4 5 6 7 8 Harris, 2012, pp. 64-65
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 «Cirque du Soleil at a Glance» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  13. 1 2 «Emmy Award-Winning VR Studio Felix & Paul Releases Second Cirque du Soleil Experience on Gear VR» (inglés). Variety. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  14. 1 2 «Netflix announces Cirque du Soleil» (inglés) (3 de xunu de 2015). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  15. ↑ «Guy Laliberté» (inglés). Consultáu'l 21 de xineru de 2018.
  16. 1 2 3 4 5 6 «Cirque du Soleil (Origins): les Échassiers de la Baie and the Baie-Saint-Paul Fête Foraine (Festival)» (inglés). Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.
  17. ↑ «Life and Death at Cirque du Soleil» (inglés) (29 de mayu de 2015). Consultáu'l 21 de xineru de 2018.
  18. ↑ «Biografía - Guy Caron». Cirque du Soleil. Consultáu'l 2 de setiembre de 2017.
  19. 1 2 3 Babinski, Tony (2004). Cirque du Soleil: 20 years under the sun. Harry N. Abrams Inc.. ISBN 0-8109-4636-X.
  20. ↑ Rushing, Kelly. «Thinking Outside the Big Top: Transformations of Ritual and Culture in the American Circus». Archiváu dende l'orixinal, el 3 de payares de 2007. Consultáu'l 2 de setiembre de 2017.
  21. ↑ «Rude concurrence pour le Cirque du Soleil» (francés). Consultáu'l 2 de setiembre de 2017.
  22. 1 2 «Fascination! Newsletter Issue #5 - January 2002» (inglés). Consultáu'l 7 d'agostu de 2017.
  23. 1 2 «The Acrobat» (inglés). Forbes. Consultáu'l 3 de setiembre de 2017.
  24. ↑ «A Festival Of Arts in Los Angeles» (inglés). The New York Times (15 d'agostu de 1987). Consultáu'l 3 de setiembre de 2017.
  25. ↑ «41st Emmy Awards Nominees and Winners» (inglés). Consultáu'l 11 de payares de 2017.
  26. ↑ «Rose d'Or on Behalf of Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 11 de payares de 2017.
  27. 1 2 «Cirque du Soleil» (inglés). The Canadian Encyclopedia. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de mayu de 2013. Consultáu'l 12 d'agostu de 2017.
  28. ↑ «STAGE REVIEW : Quelle 'Experience' : Le Cirque du Soleil Makes a Full-Scale, Dazzling Comeback» (inglés). Los Angeles Times (13 d'ochobre de 1990). Consultáu'l 11 de payares de 2017.
  29. ↑ «Cirque du Soleil and KNIE, 1992» (inglés) (10 de mayu de 2008). Consultáu'l 11 de payares de 2017.
  30. 1 2 3 4 «Contemplating Cirque du Soleil's 'Saltimbanco'» (inglés). The Boston Globe. Consultáu'l 12 d'agostu de 2017.
  31. 1 2 «Cirque du Soleil: Saltimbanco» (inglés). Consultáu'l 12 d'agostu de 2017.
  32. 1 2 «"Flowers in the Desert": Cirque du Soleil in Las Vegas 1993-2012» (inglés). Consultáu'l 12 d'agostu de 2017.
  33. ↑ «TIMELINE: The history of the Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 2 de setiembre de 2017.
  34. ↑ Billboard, 1995, p. 41
  35. ↑ «List of Grammy nominees» (inglés). CNN. Consultáu'l 1 d'ochobre de 2017.
  36. ↑ «Cirque de Soleil - Quidam, review: 'Obscure scenes performed on an epic scale'» (inglés). Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  37. ↑ «"O": The Timeless Aquatic Production by Cirque Du Soleil Only at Bellagio» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  38. ↑ «La Nouba Technical Story» (inglés). Cirque du Soleil (material de prensa). Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  39. ↑ «Theater review: 'La Nouba' from Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  40. ↑ «Cirque du Soleil brings its eye-popping, mesmerizing 'Dralion' to Kearney stage» (inglés). Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  41. ↑ «Cirque du Soleil: Dralion» (inglés). Variety. Consultáu'l 12 de payares de 2017.
  42. ↑ «Cirque du Soleil y Saltimbanco». Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  43. ↑ «La maxa del Cirque du Soleil empecipia una xira per España col so nuevu espectáculu». El País. Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  44. ↑ «Cirque du Soleil: la maxa con acentu guaraní». El Clarín. Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  45. 1 2 «An all-time attendance record set for a new show in Montreal More Than 200,000 People Have Already Seen Corteo» (n'inglés). Cirque du Soleil. 24 de mayu de 2005. https://www.cirquedusoleil.com/es/press/news/2005/news98.aspx. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  46. ↑ (n'inglés) Cirque du Soleil's Varekai review at Sheffield Arena – 'impressive feats'. 6 de febreru de 2017. https://www.thestage.co.uk/reviews/2017/varekai-review-sheffield-arena/. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  47. 1 2 «Zumanity» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  48. ↑ (n'inglés) Epic, extravagant. Los Angeles Times. 5 de febreru de 2005. http://articles.latimes.com/2005/feb/05/entertainment/et-ka5. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  49. 1 2 «Varekai» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  50. ↑ Billboard, 2006, p. 22
  51. ↑ (n'inglés) Cirque du Soleil: Delirium. Variety. 17 de setiembre de 2006. http://variety.com/2006/legit/markets-festivals/cirque-du-soleil-delirium-1200513302/. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  52. ↑ (n'inglés) Billboard's 2007 "Year in Music and Touring" Issue Hits Stands December 14. Business Wire. 13 d'avientu de 2007. http://www.businesswire.com/portal/site/google/index.jsp?ndmViewId=news_view&newsId=20071213006110&newsLang=en. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  53. ↑ (n'inglés) Apple Corps And Cirque Du Soleil® Partner For Evocative New Music Video For "While My Guitar Gently Weeps" (LOVE Version). PR Newswire. 29 de xunu de 2016. https://www.prnewswire.com/news-releases/apple-corps-and-cirque-du-soleil-partner-for-evocative-new-music-video-for-while-my-guitar-gently-weeps-love-version-300291879.html. Consultáu'l 17 d'avientu de 2017.
  54. ↑ «KOOZA > The Show > Creators > David Shiner» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  55. ↑ Jason Zinoman. «Send in Those Clowns» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  56. ↑ Jason Zinoman. «The Circus as Snow Globe, Shaken Very Hard» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  57. 1 2 3 «Istithmar World and Nakheel enter into strategic partnership with Cirque du Soleil Dubai World companies to expand into live entertainment arena» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  58. ↑ «Review: OVO, Cirque du Soleil» (inglés). Herald Sun. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  59. 1 2 «Cirque gives Banana Shpeel the hook» (inglés) (7 d'ochobre de 2010). Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  60. 1 2 Dan Balcazo (29 de payares de 2011) (n'inglés). Cirque du Soleil Asked to Replace Viva Elvis at Las Vegas' Aria. Theater Mania. http://www.theatermania.com/las-vegas/news/11-2011/cirque-du-soleil-asked-to-replace-viva-elvis-at-la_45670.html. Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  61. ↑ «TOTEM Wins 2013 Drama Desk Award by Richasi» (inglés) (21 de mayu de 2013). Consultáu'l 23 d'avientu de 2017.
  62. ↑ «Michael Jackson Immortal Tour Wraps With Eighth-Best Gross of All Time» (inglés). Billboard. Consultáu'l 24 d'avientu de 2017.
  63. ↑ «Cirque tells more about new Michael Jackson Vegas show» (inglés). Michael Jackson One. USA Today. Consultáu'l 24 d'avientu de 2017.
  64. 1 2 David Ng (30 de payares de 2012). «Cirque du Soleil's extravagant 'Iris' will close Jan. 19» (inglés). Los Angeles Times.
  65. ↑ «Cirque du Soleil to Premiere a Major New Spectacle at Radio City Music Hall in Summer 2011» (inglés). Cirque du Soleil (comunicáu de prensa) (14 de setiembre de 2010). Consultáu'l 24 d'avientu de 2017.
  66. ↑ «Cirque du Soleil and Kremlin Palace: A Brand New Show in Moscow» (inglés). Cirque du Soleil (21 de febreru de 2011). Consultáu'l 24 d'avientu de 2017.
  67. ↑ «Zarkana in Spain» (inglés). Broadway World. Consultáu'l 24 d'avientu de 2017.
  68. ↑ «Cirque du Soleil: Amaluna review – as erotic as a wet wipe» (inglés). The Guardian. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  69. ↑ «Drowning in bombast: Cirque du Soleil suffers an identity crisis, review» (inglés). The Daily Telegraph. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  70. ↑ «Cirque du Soleil dancer died in Vegas because she climbed up rope too quickly before fall, report concludes» (inglés). Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  71. ↑ Ouzounian, Richard (2 de mayu de 2014). «Kurios is Cirque du Soleil's strongest act in years: review» (inglés). Toronto Star. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  72. ↑ Donnelly, Pat (2 de mayu de 2014). «Review: Cirque du Soleil's Kurios reveals a world of wonder» (inglés). The Gazette. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  73. ↑ «Joyà». Cirque du Soleil. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  74. ↑ «Toruk: el primer vuelu». Cirque du Soleil. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  75. ↑ «show-del-cirque-du-soleil-inspiráu-en-mexico/ Paga EPN 47.4 mdd por show del Cirque du Soleil inspiráu en Méxicu». Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  76. ↑ Paulson, Michael (13 d'abril de 2016). «After Two New York Flops, Cirque du Soleil Bets Big on Broadway» (inglés). The New York Times.
  77. ↑ «Reseña: 'Sép7imo día' de Cirque du Soleil, un espaciu de realcuentru pa los fans de Soda Stereo» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  78. ↑ «Cirque du Soleil: Volta» (inglés) (15 d'avientu de 2017).
  79. ↑ «Cirque du Soleil Unveils its First Show on Ice: Crystal» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  80. ↑ (en castellanu) cayendo-al escenariu-mientres-actuacion-en-la-florida/ Muerre artista del Cirque du Soleil en cayendo al escenariu mientres actuación na Florida. CNN. 18 de marzu de 2018. http://cnnespanol.cnn.com/2018/03/18/muerre-artista-del-cirque-du-soleil-en cayendo-al escenariu-mientres-actuacion-en-la-florida/. Consultáu'l 19 de marzu de 2018.
  81. ↑ «Xeneral conditions» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  82. ↑ Toni Thompson. «Academy of Motion Pictures Arts and Sciences press release» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'agostu de 2007. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  83. ↑ «Soleil de Minuit press release» (inglés). Cirque du Soleil. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de setiembre de 2007. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  84. ↑ «Reflections in Blue» (inglés). Cirque du Soleil. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de setiembre de 2007. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  85. ↑ «Cirque du Soleil Invited to be part of the opening ceremonies of the FIFA U-17 Women's World Cup Azerbaijan 2012 to take place in Baku» (inglés) (12 de setiembre de 2012). Archiváu dende l'orixinal, el 9 de marzu de 2013. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  86. ↑ «International Headquarters» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 26 d'avientu de 2017.
  87. ↑ «"Cirque du Monde", el compromisu del Circu del Sol colos más desfavorecidos» (27 de mayu de 2017). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  88. ↑ «SAFEWALLS y "Cirque du Soleil" en Madrid» (3 de mayu de 2011). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  89. ↑ «An expanded Cirque du Soleil art exhibit reveals further talents» (inglés) (1 de xunu de 2017). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  90. ↑ «en-l'universu creativu-del-cirque-du-soleil.html Desigual inspirar nel universu creativu del Cirque du Soleil» (2 de xunu de 2011). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  91. ↑ «esperiencia-con-el-cirque-du-soleil-en-chrome#pageview-1 Movi.Kanti.Revo: Una esperiencia col Cirque Du Soleil en Chrome». Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  92. ↑ «Blue Man Group is Bought by Cirque du Soelil, With Plans to Expand» (inglés). The New York Times (6 de xunetu de 2017). Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  93. ↑ «Va Abrir el Soleil parque en Méxicu» (30 de marzu de 2017). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  94. ↑ «Hakkasan Group is out of Light — and so is Cirque du Soleil» (inglés) (7 d'ochobre de 2015). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  95. ↑ «The Wiz Live!» (inglés). NBC. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  96. ↑ «NFL Experience Opens in Times Square - Immersive Attraction Takes Fans on Journey from Preseason to the Super Bowl» (inglés) (1 d'avientu de 2017). Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  97. ↑ «Shows-De-Cirque-Du-Soleil-En-MSC-Meraviglia.aspx MSC Cruceros presenta los conceutos de los dos nuevos espectáculos del Cirque Du Soleil, puramente a bordu de MSC Meraviglia» (17 de mayu de 2017). Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  98. 1 2 Christiansen, Richard (23 de xunetu de 1995). «Big-time Big Top Cirque Du Soleil Shines On» (inglés). Chicago Tribune. Consultáu'l 4 de setiembre de 2017.
  99. ↑ «Término y condiciones». Cirque du Soleil. Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  100. 1 2 «International Headquarters» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  101. ↑ «Help & Contact - About». Cirque du Soleil. Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  102. ↑ «Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm» (inglés). Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  103. ↑ «Daniel Gauthier» (inglés). Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  104. ↑ «Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm» (inglés). Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  105. ↑ «Daniel Lamarre». Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  106. ↑ «Gilles Ste-Croix» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  107. ↑ «Cirque du Soleil - tolos creadores». Cirque du Soleil. Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  108. ↑ «DHL va encargar de la loxística del Cirque du Soleil» (14 de xineru de 2014). Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  109. 1 2 «Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm» (inglés) (1 de xineru de 2004). Consultáu'l 27 d'avientu de 2017.
  110. ↑ «The Technology Behind The Las Vegas Magic Of Cirque Du Soleil» (inglés) (30 d'agostu de 2013). Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  111. ↑ «Cirque du Soleil spares non cost with 'KA'» (inglés) (16 de setiembre de 2004).
  112. ↑ «TEA's Thea Awards Ceremony Set for March 8 at Disneyland Hotel» (inglés).
  113. ↑ «O Cirque du Soleil show review» (inglés). Cirque du Soleil.
  114. ↑ «The Wizardry of O: Cirque du Soleil» (inglés). Live Design. Archiváu dende l'orixinal, el 9 de mayu de 2016.
  115. 1 2 «Cómo creamos los espectáculos». Cirque du Soleil. Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  116. ↑ «Global remuneration» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  117. 1 2 «Xeneral conditions» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  118. ↑ «Career Transition» (inglés). Cirque du Soleil. Consultáu'l 11 de marzu de 2018.
  119. ↑ «[https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1058&context=icis2011 Information Technology at Cirque du Soleil: Looking Back, Moving Forward]» (inglés). Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  120. ↑ «Saltimbanco». Cirque du Soleil. Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  121. 1 2 «Dralion». Cirque du Soleil. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  122. 1 2 «Varekai». Cirque du Soleil. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  123. ↑ «Alegria - Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  124. ↑ «Ovo». Cirque du Soleil. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
  125. ↑ «Zed» (inglés). Variety (3 d'ochobre de 2008). Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
  126. ↑ «Troupe of colour: 25 years of Cirque du Soleil» (inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  127. ↑ «Cirque du Soleil Toruk - The First Flight Review» (inglés) (16 de payares de 2017). Consultáu'l 1 de xineru de 2018.
  128. ↑ «Cirque du Soleil's Highest Grossing Shows» (inglés) (3 d'ochobre de 2014). Consultáu'l 11 de marzu de 2018.
  129. ↑ «Cirque du Soleil's Guy Laliberte named Ernst & Young 2007 World Entrepreneur Of The Year» (inglés) (2 de xunu de 2007). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  130. 1 2 «Daniel Gauthier (1998)» (inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  131. ↑ «René Dupéré» (inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  132. ↑ «Movimiento estratéxicos del océanu azul - Cirque du Soleil». Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.
  133. ↑ «Cirque du Soleil turns 25 and...The Dream Continues» (inglés). Cirque du Soleil (18 de febreru de 2009). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
  134. ↑ «The 30th Anniversary Concert - See Cirque Du Soleil As You Have Never Heard It Before At The Saint-Jean-Baptiste Church In Montreal» (inglés). Cirque du Soleil (24 de setiembre de 2014). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.

Bibliografía

  • (n'inglés) Transformative Entrepreneurs: How Walt Disney, Steve Jobs, Muhammad Yunus, and Other Innovators Succeeded, Macmillan, ISBN 9781137000262 
  • (n'inglés) Billboard, 107, Billboard, ISSN 0006-2510 

Enllaces esternos




Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.