 Caleruega | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia de Burgos | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Caleruega (es)  | José Ignacio Delgado Palacios | ||||
| Nome oficial | Caleruega (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
09451 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 41°49′31″N 3°29′13″W / 41.8254°N 3.487°O | ||||
  Caleruega Caleruega (España)  | |||||
| Superficie | 47.63 km² | ||||
| Altitú | 960 m | ||||
| Llenda con |
Baños de Valdearados, Valdeande, Espinosa de Cervera, Arauzo de Miel, Arauzo de Salce, Arauzo de Torre, Coruña del Conde y Hontoria de Valdearados
| ||||
| Demografía | |||||
| Población |
393 hab. (2023) - 215 homes (2019) - 208 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
0.11% de provincia de Burgos 0.02% de Castiella y Lleón 0% de España | ||||
| Densidá | 8,25 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| caleruega.es | |||||
 | |||||
Caleruega ye un conceyu[2] y llocalidá asitiáu na provincia de Burgos, comunidá autónoma de Castiella y Lleón (España), dientro de la contorna de La Ribera del Duero. Pertenez al Partíu Xudicial d'Aranda de Duero.
La importancia histórica del conceyu anicia en ser el trubiecu de Santu Domingu de Guzmán, fundador de la Orde de Predicadores (Dominicos) y del Santu Rosario.
Datos relevantes
Pol pueblu crucia'l ríu Gromejón y, polo que ye'l términu municipal, tamién escurre'l ríu Bañuelos y l'Aranzuelo, anque esti postreru facer poles paraxes entendíos ente la vega del ríu y el cerro Gallego, área comunal compartida polos Conceyos de Caleruega y de Coruña del Conde. Estos ríos riolen peles tierres de llabranza qu'en Caleruega formen la so principal fonte d'ingresos, anque tamién esisten pequeñes industries (construcción, piedra, talleres...) y ganaos (básicamente ovín, anque tamién atopamos vacunu y porcín. Tamién una serie de servicios del tercer sector como pue ser la gasolinera, la farmacia o'l frontón municipal.
La villa atópase, xeográficamente, nel puntu de transición ente la sierra de la Demanda (perteneciente al sistema Ibéricu) y la Ribera del Duero (na Meseta Septentrional). Sicasí, considérase a Caleruega como una llocalidá perteneciente a la yá mentada Ribera, de fechu pertenez tamién a la Denominación d'Orixe de vino Ribera del Duero.
Etimoloxía
El topónimu Caleruega ye d'orixe vascu. Nel so orixe vendría significar caleres o tierra de cal y ye por cuenta de que los pequeños montes que la arrodien tán formaes por piedra caliar. L'orixe vascu deber a que los pueblos asturianos y vascos asumieron un papel bien importante na repoblación de los territorios conquistaos a los moros. Amás en pueblos redoma tamién atopamos esti orixe vascu nos sos nomes como ye'l casu de Arauzo.
Símbolos
Escudu
L'escudu tien tres celdes habiendo una na parte inferior y dos na cimera. Por timbre una corona real.
La celda cimera izquierda tien en campu de gules cuatro espaes de plata contrapuntadas n'imitación al escudu d'armes de la casa solariega de los Guzmán, última familia qu'ostentó'l títulu de Señores de Caleruega antes del privilexu rodáu d'Alfonsu X el Sabiu.
La siguiente celda, en campu de plata un perru blancu enllordiáu de negru con una antorcha encendida na boca y col mundu ente les pates faciendo referencia al suañu que tuvo la Beata Juana de Aza antes de tener al so fíu Santu Domingu nel qu'apaecía un perru blancu con manches negres, simbolizando la servitud que tendría la orde escontra Dios, con una antorcha na boca, pos allumaríen el camín correutu, y col planeta ente les pates, pos la orde fundada pol so fíu taría presente en tol globu terráqueo.
Finalmente la celda inferior va ser en campu de sinople, en referencia a los colores de les tierres de llabranza de la villa, col Torrexón de los Guzmán nel centru y curiáu con trés espiges de trigu doraes a la izquierda y a la derecha un recímanu d'uves de sable y perfiláu d'oru en representación a los frutos típicos de la tierra calerogana. P'acabar, sol torrexón cuatro ondes d'azur y plata cargáu con un cámbaru n'alusión al ríu que crucia'l pueblu: el Gromejón, siendo un ríu ricu en cámbaros.
Bandera
La bandera, formada a partir de los trés colores básicos del escudu, va ser toa entera blanca cargada d'una franxa colorada y otra verde de 1/10 d'anchor, asitiaes a una distancia equivalente a la de la so grosez de los estremos cimeru ya inferior respeutivamente.
A lo último, nel corazón de la bandera, l'escudu de la villa.
Historia
Los oríxenes de Caleruega remontar a los alboreceres de Castiella, nel sieglu X, mientres la Reconquista. Fúndase como población cercada con tres puertes y que'l so caserío arrexuntábase en redol al torrexón de los Guzmanes y la casa del Señor de la villa. De los oríxenes de la villa de Caleruega caltiénense dellos testimonios (el Torrexón de los Guzmanes y la parroquia románica de San Sebastián de la qu'anguaño se caltienen orixinales la torre y l'arcu d'entrada).
Nel añu 1068 aproximao, el rei Alfonsu VI el Bravo creó'l Señoríu de Caleruega, siendo Don Munio Díaz de Caleruega el primer titular. Sicasí, tres la muerte ensin descendencia del hermanu de Stu. Domingo de Guzmán, el Venerable Antonio de Guzmán, V Señor de la Villa, el rei Alfonsu X el Sabiu dio a Caleruega un privilexu Rodáu col qu'ente otres coses trespasábase-y el títulu al Real Monesteriu, y más concretamente a la que fuera daquella priora de dichu monesteriu.
Tamién hai que destacar que mientres el destierru d'El Cid Campeador, mientres el sieglu XI, ésti pasó pola villa. Na Peña de San Jorge, una de los montes de Caleruega, había munches cueves (agora la mayoría bodegues), y según la lleenda popular ellí abellugábense los moros que, cuando lo víen necesariu, atacaben al pueblu. Cuando'l Cid llegó, el pueblu escondío y apavoriao nel Torrexón de los Guzmanes salió a batallar y consiguieron espulsar a los moros de Caleruega.
Nel sieglu XIII, arriendes de la canonización de Santu Domingu, el so hermanu, el beatu Manés, promueve la edificación d'una capiya nel so llugar de nacencia (1237). Más tarde, en 1266, el rei Alfonsu X el Sabiu tresforma la casa solariega de los Guzmanes nuna ilesia monesteriu a la que tresllada la comunidá de monxes dominiques de San Esteban de Gormaz. Nel sieglu XVI, por iniciativa y proyeutu de los dominicos mexicanos, sustitúyese la ilesia orixinal del beatu Manés por otra más amplia.
Villa encuadrada na categoría de pueblos solos” del partíu d'Aranda de Duero,[3] xurisdicción de señoríu eclesiásticu exercida pol Conventu de Dominiques de Caleruega, quien nomaba'l so Alcalde Ordinariu.
A la cayida del Antiguu Réxime queda constituyíu como conceyu constitucional del mesmu nome, nel Partíu d'Aranda perteneciente a la rexón de Castiella la Vieya, cuntaba entós con 176 habitantes.
Caleruega naz como nucleu urbanu modernu cola desamortización. Hasta entós la propiedá del suelu recayía fundamentalmente nes madres dominiques del Monesteriu qu'ostentaben el señoríu de la villa, que por orde de la reina Sabela II nel añu 1868, retírase dichu títulu al Real Monesteriu, siendo la postrera Señora de Caleruega Doña Casilda Regatucu. Caleruega crez dende entós de forma sostenida, ensin importantes golpes demográficos, hasta llegar a superar los mil habitantes nos años 1950.
Nel añu 1952 recibe Caleruega un nuevu impulsu dominicanu col patrociniu del Padre Xeneral Manuel Suárez y l'impulsu del P. Venancio Carru. Empieza esi añu la construcción del Conventu de los PP. Dominicos, que se suma al conxuntu del Monesteriu de les monxes y fai de Caleruega unu de los principales referentes de la orde dominicana nel mundu.
A partir de los años 1950 Caleruega sufre les consecuencies del éxodu del campu castellano, fundamentalmente escontra Madrid, Burgos, Barcelona y Aranda de Duero. L'incipiente dinamismu económicu de los 1990 na villa, xunto cola recuperación del patrimoniu coleutivu históricu y social, la llegada de nuevos trabayadores inmigrantes, los proyeutos de turismu rural y la so situación nun área d'indiscutible valor históricu, artísticu, natural y ecolóxicu, abren nuevos horizontes pa Caleruega nel sieglu XXI.
Monumentos y llugares
Conxuntu monumental de Stu. Domingo
Recibe esti nome una serie d'edificios relixosos colindantes ente sigo —sacante la Parroquia, dixebrada pocos metros— que guarden dalgún tipu de rellación col santu calerogano. D'esta miente, podemos atopar distintos llugares d'interés artístico y turísticu.
_S_Sebastian_2_0_2_Fachada_Sur.png.webp)
La Parroquia de San Sebastián data del sieglu XII y ye d'estilu románicu. De la orixinal caltiénse la entrada a ésta, el campanariu y el presbiteriu. Dientro podemos atopar un Cristu na cruz colgante y delles talles de santos, ente los que destaquen San Sebastián y la Virxe de la Candelaria. Tamién el sepulcru de la Beata Juana, que atopábase enantes nuna capiya inesistente güei día. Nesti templu foi bautizáu Santu Domingu. Cabo reseñar que la pila bautismal nun ye la orixinal, pos se treslladó al monesteriu madrilanu de Monesteriu de Santu Domingu'l Real Santu Domingu'l Real onde anguaño se bautiza a tola Familia Real Española.
Estremáu de la ilesia parroquial atópase'l torrexón de los Guzmanes, una torre de defensa construyida mientres el sieglu XII. Tenía unes vidreres que fueron retiraes por cuenta de la so restauración. Amás son notables los sos almenes yá que fueron asitiaes mientres la construcción del conventu, na década de 1950. Anguaño ta integráu nel claustru de dichu conventu.
El Conventu de los dominicos data de la década de 1950 del sieglu XX siendo pioneru'l padre Carru. Nel interior esiste un muséu afechu pa los ciegos y en baxando unes escaleres atopa la Bodega de la Beata Juana con una representación de la so milagru el cual diz que tando'l venerable Félix na guerra, Juana, la so esposa, baleró toles cubes de vinu pa da-y lo a los probes de la villa. Al llegar el noble ella rezó y les cubes apaecieron llenes de vinu nuevamente.
Axacente al conventu atopa'l Real Monesteriu de Santu Domingu de Caleruega habitáu por monxes dominiques. Data del sieglu XIII y nel so orixe habitar canónigas de San Agustín, pero tres la canonización de Santu Domingu, el rei Alfonsu X el Sabiu dio a Caleruega el 10 de xunetu del añu 1266 un privilexu rodáu nel que s'unviaben monxes dominicanes de San Esteban de Gormaz y el Señoríu de Caleruega pasaría a les manes de les monxes d'esti monesteriu, siendo naquel momentu la priora Doña Toa Martínez. Tamién ye interesante que nel claustru d'esti monesteriu atopa'l sepulcru de la infanta Leonor, fía d'Alfonsu X el Sabiu y Violante d'Aragón, nieta por tanto de Fernandu III el Santu y Xaime I el Conquistador.
A la muerte de Santu Domingu, el so hermanu, el Beatu Manés, promovió la construcción d'una capiya nel puntu exactu de nacencia del santu. Esta capiya nun duró enforma y sumió nel añu 1266 por orde d'Alfonsu X el Sabiu qu'ordenó la construcción d'una ilesia d'estilu góticu. D'esta ilesia tan solo caltiénse'l coru yá que nel sieglu XVI construyóse sobre la gótica una nueva renacentista con forma de cruz llatina. Esta nueva ilesia, que ye la qu'esiste anguaño, ye la Ilesia de Santu Domingu y consta de trés retablos; unu principal, d'estilu renacentista, cola vida de Santu Domingu y con un Calvariu a lo cimero. Nos llaterales otros dos d'estilu barrocu habiendo n'unu d'ellos un relicariu con un güesu. Na sacristía hai dos sepulcros; el del venerable Félix de Guzmán y el del venerable Antonio de Guzmán, padre y hermanu, respeutivamente, de Stu. Domingo. Al traviés de la sacristía aportar a la cripta na qu'atopamos el sepulcru del padre Carru, suxetáu por cuatro estatues de dominicos y enfrente un pocín del qu'esquita agua que según la tradición popular ta nel mesmu llugar en que nació Santu Domingu.
Na plaza, enfrente de la entrada de la Ilesia de Stu. Domingo y del Monesteriu atópase una estatua de Santu Domingu col deu escontra riba con degomán de predicador y nel cual podemos lleer la siguiente inscripción:
"CALERUEGA AL SO FÍU DOMINGO"
Monumentu al llabrador
Un carru de madera recuerda qu'enantes Caleruega fuera un pueblu de llabradores. Nél atopamos unes inscripciones en madera y en piedra dedicaes a los caleroganos y a los castellanos.
Peña de San Jorge
Ye'l monte más importante del pueblu y tien la mayoría de les bodegues del pueblu. Tien na llomba una cruz colorada cristiana que se ve dende tol pueblu y que pela nueche s'alluma. Sicasí esta nun ye'l monte más altu del términu, sinón que ye'l denomináu Picu de la forca, llamáu asina porque esti monte xunto a la Peña de San Jorge, vistu dende'l cielu, faen una forma asemeyada al d'una forca de llabrador.
Camín de les lloberes
Va años, a mediaos del sieglu XX, los caleroganos emigraron principalmente a Madrid, Barcelona, Bilbao y a Burgos. Sicasí, en tiempos anteriores los habitantes solíen trabayar na agricultura y na ganadería. Los pastores sacaben el fatáu a pastiar y recoyer, al anochecerín, en lloberes (xoriles p'abellugase de los llobos).
El Conceyu de Caleruega preparó, na zona del Matu, el camín de les lloberes por que los turistes vean cómo vivíen los pastores d'esa dómina. Ye una zona de grandes dimensiones y la so visita ye gratuita. Reconstruyó un corrolada y haber convertíu en muséu.
Vía romana
Pol términu municipal de Caleruega crucia una antigua calzada romana que comunicaba Tarraco (actual Tarragona) con Asturica Augusta (actual Astorga, Lleón) y pasando por Caesaraugusta (actual Zaragoza). Dichu camino tamién travesaba la colonia de Clunia Sulpicia, na redoma de Peñalba de Castro (Burgos). A esta calzada conocer na zona como el camín del empedrado.
Anguaño utilízase mientres la Romería de Castro (el tercer domingu d'abril) en que se va con Santu Domingu dende Caleruega hasta la ermita de la Virxe del Castru, en Clunia, a 14 km. Ye tradicional que namás empezar, l'alcalde de Caleruega xúbase sobre una piedra (la cual créese d'orixe romanu) y dea un discursu pa dar empiezu a la romería.
Despoblados
Nes contornes de la villa, na zona llamada Quiñonera, esistió un cotu (pequeñu pueblu con un dueñu) nel que les persones qu'habitaben dedicar a la llabranza y ganadería. Mientres la década de 1920 quedó abandonáu y derruido. D'esti antiguu pobláu caltiénse la bodega más antigua de la Ribera del Duero, que atribúyese a Alfonsu VIII.
El cotu yera denomináu San Martín de Bañuelos, anque tamién se-y conocía como'l Coto de la Quiñonera o de Valdequintana. Tamién esistieron otres poblaciones na so redoma n'otres dómines como Bañuelos de la Calzada, del cual mientres el añu 2011 afayóse una ermita paleocristiana. D'esti postreru despoblado tiense constancia dende'l sieglu IX y tuvo activu mientres más d'un sieglu, llegando al so fin tres una quema, tal que indiquen les escavaciones.
Fonte del Cubu
La Fonte del Cubu ye un manantial d'onde naz el ríu Gromejón. Na fonte hai un cámbaru por cuenta de qu'en castellán antiguu denominábase gromejón al llugar onde habitaben cámbaros. Tamién esiste una inscripción que diz:
"Fonte del Cubu, madre del Gromejón"
Na redoma de Caleruega esisten munchos otros manantiales y fontes como la fonte de la Rendelucas, la de los Pollinos o la del Corralón.
Ermita de les Candeles
Tamién esistió hasta mediaos de la segunda metá del sieglu XX una ermita románica na carretera BU-910, que llámase cai de la Candelaria, n'honor a la ermita que taba dedicada a esta Virxe. Nel so entamu taba dedicada a la Virxe de los Güertos y darréu denominar Santa María de Caleruega pa pasar a ser dempués la ermita de les Candeles. La talla qu'había nel so interior atópase na parroquia.
Güei día nel so llugar atopa'l consultoriu médicu, pero hai un monolitu que recuerda que nesi llugar esistió tal ermita.
Cabo reseñar qu'esta nun foi la única ermita que tenía los pueblu, sí la más notable por atopase nel mesmu centru urbanu, pero tamién había otres dedicaes a San Jorge o a Santu Domingu, ente otros. De fechu atopóse nel añu 2011 una ermita paleocristiana dedicada a San Mamés. Sicasí, de toes estes edificaciones nun queda nenguna de pies.
Tamién esistieron dos conventos nes contornes de Caleruega: el de Frades y el de Quintana de San Mamés, dambos sumíos tamién.
Alministración municipal y eleiciones
| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Tomás Martínez Álvarez | UCD |
| 1983-1987 | Manés del Cura Manguán | AP |
| 1987-1991 | José Peña Bravo | AP |
| 1991-1995 | Alberto Hernando Peña | PSOE |
| 1995-1999 | Jaime Peña Delgado | PP |
| 1999-2003 | José Ignacio Delgado Palacios | TC |
| 2003-2007 | José Ignacio Delgado Palacios | TC |
| 2007-2011 | José Ignacio Delgado Palacios | TC-ACAL |
| 2011-2015 | José Ignacio Delgado Palacios | PCAS |
| 2015-2019 | José Ignacio Delgado Palacios | C's |
| 2019-2023 | Lidia Arribas Delgado | C's |
| 2023- | n/d | n/d |
Anque'l alcalde electu de Caleruega foi José Ignacio Delgado Palacios, que ganó los últimos comicios so les sigles de Ciutadans (C's), anguaño exerz el cargu Lidia Arribas,[4] del mesmu partíu. D'esta miente, a día de güei, la corporación municipal ta conformada polos siguientes cargos electos:
- Lidia Arribas Delgado
- José Luis Sáiz Peña
- José Ramón Vicariu Abeyón
- Ana María Munuera Arauzo
- Noelia Vicariu Jiménez
- Ángel Manuel Martín Mata
- Jesús Laurentino Revilla Martínez
Nes eleiciones al Congresu de los Diputaos, de payares de 2011, con un censu eleutoral de 359 persones (de les cualos votó el 81,06%), los resultaos nel conceyu fueron los siguientes:
Demografía
En 1843 pertenecía al partíu d'Aranda y cuntaba con 176 habitantes. Na siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes nos postreros dende 1843 según datos del INE. Cabo reseñar qu'ente 1910 y 1920, cuando entá'l pueblu atópase en crecedera demográfica, sufrió un leve desnivel de 40 habitantes por cuenta de la gripe español.
| 1842 | 1900 | 1950 | 1981 | 1997 | 2000 | 2005 | 2006 | 2010 | 2014 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 176 | 784 | 1047 | 506 | 443 | 401 | 489 | 462 | 491 | 490 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tradiciones
Son munches les tradiciones y fiestes enraigonaes ente los caleroganos. Anque la mayoría de les feches señalaes nel calendariu tienen un orixe relixosu (fiestes patronales o romeríes) inda se caltienen en Caleruega tradiciones paganes de calter secular. Asina pos amás de les fiestes de les Navidaes, de la Selmana Santa, del Corpus y de San Juan esisten otres más propies.
- Fiesta de San Sebastián (20 de xineru)
- San Sebastián ye'l patronu de Caleruega y la fiesta nel so honor celebra'l domingu siguiente al 20 de xineru, ente otres coses por que puedan participar los que nun moren nel pueblu. El sábadu celebra un tradicional convidada al cargu de los mayordomos de la cofradería.
- Fiesta de les Candeles (2 de febreru)
- Esta festividá conmemorar con procesiones y bailles típicos y tien el so allongamientu cola celebración de "les Águedas" (5 de febreru). Faise una procesión cola Virxe de la Candelaria. Al igual que San Sebastián, ésta tamién tien cofradería propia.
- Fiesta de Sta. Águeda (5 de febreru)
- Santa Águeda ye la patrona de les muyeres, y ye por ello, qu'éstes lo celebren nel pueblu. Nesta fiesta reivindícase la vida social de la muyer nos pueblos. Dende'l añu 2011 tien cofradería propia puramente de muyeres.
- En contraposición a la Fiesta de Sta. Águeda, los homes caleroganos inventáronse'l so propiu santu y esi día toos vistíos con mandil verde arralláu de negru y boina celebrar sacando en procesión al so santu. San Águedo, realmente, nun esiste yá que la Ilesia Católica nun tener nengún santu llamáu asina. Tamién se-y punxo'l so nome a una cai de la villa.
- Les Marzas (28 de febreru)
- La nueche del últimu día de febreru da la bienvenida a la primavera col típicu cantar de les Marzas, nel que se canta a los llabores del campu y les estaciones del añu en redol a les fogueres.
- Romería de Castro (o del "Santín") (3º domingu d'abril)
- Cada añu los vecinos recuerden el trayeutu que, según la tradición, realizaba Santu Domingu hasta la ermita de la Virxe del Castru, nes ruines de Clunia (xunto al pueblu de Peñalba de Castro). Ye tradicional faer esti camín a cuerpu (o inclusive a caballu) acompañando a quien porten la imaxe del Santín (xera reservada a los recién casaos). A metá de camín faise una parada en Arauzo de Torre. Una vegada nes ruines de Clunia faise una comida campestre (con platos tradicionales como la lleche frito) y visítase la ermita onde se topa la imaxe de la Virxe de Castro. A la vuelta parar de nuevu en Araúzo de Torre, onde se fai una merienda y despidida.
- Les Mayes (30 d'abril)
- Ye tradicional nes sierres castellanes "pingar el Mayu" l'últimu día d'abril. El Mayu nun ye otra cosa que'l pinu más altu del pueblu, que s'asitia na plaza, ente cantaraes y bailles populares, siendo tamién encargaos de dicha llabor los quintos.
- San Isidro (15 de mayu)
- Mientres el día de la onomástica de San Isidro Llabrador sacar en procesión la so imaxe, guardada na Parroquia, pa llevala hasta les eres y, una vegada ende, bendiga les tierres de llabranza.
- Día de los Pueblos (mayu o xunu)
- Coincidiendo col día del Pentecostés los pueblos d'Arauzo de Miel, Arauzo de Torre, Arauzo de Salce, Baños de Valdearados, Caleruega, Espinosa de Cervera, Hontoria de Valdearados, Tubilla del Lago y Valdeande axuntar en Caleruega pa celebrar una plaga que foi encalorada polos rezos de Santu Domingu.
- Privilexu d'Alfonsu X el Sabiu (10 de xunetu)
- A partir del añu 2009 lleva celebrándose en Caleruega el privilexu rodáu dau a esta noble villa por Alfonsu X el Sabiu el 10 de xunetu de 1266. La fiesta consiste na recreación d'aquel momentu decorando'l pueblu con pendones medievales y vistiendo la xente con ropes de la dómina. Amás de ciertes persones que representen a ciertos personaxes importantes como obispos, nobles, monxes o inclusive al mesmu Rei y la so familia.
- Fiestes de Santu Domingu de Guzmán (del 7 al 9 d'agostu)
- El 8 d'agostu, día de Santu Domingu, patrón de la provincia y per ende ye la fiesta provincial de Burgos y los miembros de la Diputación y de la Diócesis alleguen a Caleruega. A lo llargo de los trés díes hai bailles y verbenes, y celébrense actos diversos como los partíos de pelota a mano o les tradicionales convidaes ufiertaes polos cofrade de Santu Domingu. Tamién se percuerre'l Camín de Santu Domingu a cuerpu. El día 9 celébrase la "puya de los bandos", los vecinos puxen por llevar la imaxe de Santu Domingu de nuevu a la ilesia. Na villa esiste una cofradería dedicada al santu.
- Fiestes de Santa Juana de Aza (17 y 18 d'agostu)
- La Beata Juana de Aza (convertida en santa pol pueblu) son les fiestes de los quintos/as (pos ye la patrona d'éstos) y conviértense nun allongamientu de les fiestes de Santu Domingu. Les verbenes son el principal acontecimientu d'estos díes, ensin escaecer, el día 18, la tradicional puya de les uves al términu del Rosario, siendo la tradición que les merquen los quintos. Tamién se celebra la festividá del Beatu Manés, pos la so festividá coincide col de la so madre.
- La Machorra (31 d'ochobre)
- La fiesta de la Machorra tratar d'una celebración típica apocayá recuperada y revitalizada. Esti día realiza una cena popular pa los vecinos del pueblu a base d'oveya machorra, al términu de la cual entónense cantares populares.
- El CantaNovias
- La nueche antes d'una boda, los vecinos del pueblu axúntense en redol a la casa familiar de la novia y formando un gran corru entonen unos cantares populares que pasaron al traviés de les xeneraciones. La familia de la novia ufierta vinu y frutos secos a los vecinos p'animar l'actu y estimar la presencia de los vecinos.
Cofraderíes
Pa la organización de les fiestes Caleruega cuenta con diverses cofraderíes que caúna encárgase d'unes fiestes determinaes, a parte de los quintos que s'encarguen de les fiestes branices de Santu Domingu y Santa Juana, a parte de participar n'otres. Tamién suelen preparar los mayordomos d'éstes unos aperitivos o meriendes.
La cofradería de San Sebastián encargar d'entamar la procesión del santu patronu de la villa'l 20 de xineru.
La cofradería de les Candeles fai los preparativos pa la procesión y los festexos del 2 de febreru.
La cofradería de Santa Águeda prepara'l día de les muyeres.
La cofradería de la Vera Cruz entama la Selmana Santa.
La cofradería de santu Domingu ye la encargada de preparar tola parte relixosa de los díes 7, 8 y 9 d'agostu.
Personaxes pernomaos
- Beata Juana (1135 - 1205), nacida n'Haza pero finada en Caleruega. Beata y madre de Stu. Domingo y del bto. Manés.
- Beatu Manés (1170 - 1234), beatu y dominicu.
- Santu Domingu de Guzmán (1170 - 1221), Santu fundador de la Orde de predicadores y del Santu Rosario.
- Raimundo Martín (1882 - 1975), Obispu de Verapaz.
- Beatu Vicente[5] (1883 - 1936), relixosu dominicu , martirizado en Paracuellos de Jarama y beatificado, xunto con otres 498 víctimes, el 28 d'ochobre de 2007 en Roma.[6]
- Javier Reyzábal (1903) Empresariu, propietariu de la Torre Windsor, en Madrid
- Santiago Manguán (1941), deportista español.
Ver tamién
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ códigu INE-064
- ↑ Unu de de los catorce partíos que formaben la Intendencia de Burgos mientres el periodu entendíu ente 1785 y 1833, tal como se recueye nel Censu de Floridablanca de 1787
- ↑ Caleruega: corporación Municipal
- ↑ Arzobispáu de Burgos Información beatos 2007 [.org/informacion/beatos2007/stodomingo/003.htm
- ↑ Los mártires beatificados y canonizaos pol Papa Xuan Pablo II. Una reflexón española
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Caleruega 
.
- Conceyu de Caleruega
- La dote funeraria de la infanta Leonor de Castiella del Sieglu XIII
