L'Asturianu cultu ye un rexistru del asturianu que s'emplega davezu n'actos protocolarios del mundiu de les lletres asturianes, como por exemplu, el Día de les Lletres Asturianes, asina como nes más de les comunicaciones de l'Academia de la Llingua Asturiana.
Diferencies respeutive del Asturianu estándar
L'asturianu cultu, a diferencia de lo qu'asocede col asturianu estándar, nun ta pensáu como vehículu de comunicación normal pa les más de les situaciones comunicatives, sinón pa dellos eventos o actos mui señalaos y cuntaos. Como por exemplu'l discursu de la Presidencia de l'ALLA nel Día de les Lletres o en delles ponencies y comunicaciones universitaries.
L'Asturianu cultu nun tien una norma afitada nel tiempu nin na sociedá, nin tien una tradición llarga, sinón que surde como un rexistru forciáu y artificial pa da-y rempuesta a la situación de diglosia na que l'Asturianu vivía, pos hasta va bien pocos años y dende dellos sieglos, la única llingua d'usu cultu n'Asturies yera'l castellanu.
Diferencies Léxiques
Son les diferencies más acusaes al respeutive de la llingua estándar, carauterízase pol emplegu de pallabres desaniciaes del usu corriente y estándar de los falantes y mesmo de la lliteratura, o l'emplegu d'espresiones arcaiques o en desusu actualizaes al discursu y col enfotu de xenerar una distancia comunicativa de cultura.
Seríen exemplos
- de mano por primero
- al empar por al mesmu tiempu
- gracies fonderes por munches gracies
- de toa mena por de toa triba o de toles clases
- rispir por voluntá
- espeyar por amosar
- venceyamientu por cercanía
- inxerir por xunir
- bultable por bayurosu
- engabitará por ayudará
- el contentu por la felicidá
- Aprucir por apaecer
- abastare por fore abondo o valiere
- afayase por alcontrase
- Arriendes por amás
- aneritar por merecer
- una riestra por un grupu o un conxuntu
- apelláu por llamáu o nomáu
- anovar por renovar
Diferencies sintáutiques
Nun son munches, y carauterizaríense principalmente por l'oxetivu d'amenorgar el númberu de pallabres pa la superllatividá, y d'incorporar l'aumentativu en desavezu "per"
- perrápido por mui rápido
Diferencies fonétiques
L'asturianu cultu, fonéticamente, carauterízase pola estabilidá vocálica y por fuxir de fenómenos enraigonaos na sociedá y na fala, ya aínda nel estandar, como la metafonía. Cuida bien los tres xéneros (a diferencia de lo qu'asocede col estandar occidental, por exemplu, que suel descuidar el neutro)
Situaciones comunicatives d'emplegu
Les situaciones comunicatives del emplegu del asturianu cultu nun son munches, pero toes tán carauterizaes pola so solemnidá ya importancia. Suelen tener como partícipes d'elles a persones del mundiu universitariu o académicu y, frente a lo que pasa n'otros países como Francia, el rexistru cultu de la llingua ta dafechu esterráu de les estayes comunicatives y mediátiques, al igual que pasa col castellán n'España y con munches de les llingües perifériques.
Esto xustifícase en la necesidá de que, como llingua minorizada, l'asturianu precisa d'una presencia mediática que seya a facer que'l falante patrimonial y el falante s'indentifique con un modelu de llingua averáu al d'él y non mui allonxáu, como asocedería col asturianu cultu, motivu pol que suel tar esterráu de los más d'ámbitos nos qu'otros idiomes sí empleguen el so modelu cultu.