Edá Antigua

Nos primeros sieglos de la era cristiana apaecen los primeros asentamientos o viviendes onde agora s'atopa'l pueblu. Llugares próximos al valle regáu pol regueru Talanda. Afayáronse sepultures de piedra o de piedres con güesos convertíos cuasi en polvu les cualos poles sos formes podíen pertenecer a la dominación romana nel camín de les bodegues llamaes de Portugal. Nel Tesu de la Forca de toparon tamién piedres sepulcrales, el sepulcru antropomorfu o con buecu pa la cabeza y de piedra de granitu na llomba del Hocillo, otru sepulcru de la mesma piedra y forma pero con tapa a dos agües, meyor calteníu y con cadarma dientro foi afayáu detrás de la ilesia.

Edá Media

Na Edá Media, Argujillo foi repobláu polos reis lleoneses dientro de los procesos repobladores que llevaron a cabu na zona, de cara a asegurar les sos posiciones nel procesu de la Reconquista. Coles mesmes, el 29 d'abril de 1211, el rei Alfonsu IX de Lleón donó Argujillo a la Orde del Temple: "Do etiam eis Aruoyxelo cum omnibus suis directuris et pertenenciis", que quedó integráu dientro de la encomienda templaria de Zamora.^[3]

Edá Moderna

Nel sieglu XVI, recuéyese la reconocencia de Argujillo como villa'l 19 de xunetu de 1558. D'esti fechu fixo ecu la obra titulada "La Provincia de Zamora" nel so tomu III (páx. 263):

"Argujillo, villa del partíu de Fuentesaúco, ufierta la particularidá de los sos privilexos de exención. Tien unu, dau en Valladolid a 19 de xunetu de 1558, dixebrándola de la xurisdicción de Zamora, y otru, expedíu nel Bon Retiru, en 21 de xineru de 1742, concediéndo-y tolos terrenes baldíos y realengos ensin intervención de la ciudá". Esti postreru sería del rei Felipe V de Borbón.

Per otru llau, el primer llibru de Bautizos de la parroquia recueye la Memoria de la Venta de la Villa, describiéndolo d'esta miente:

"L'emperador Carlos quintu y la so madre reinar doña Juana ... pola so ausencia en Flandes dieron comisión a la so hira la princesa de Portugal, hermana de Felipe II, vendió y dio títulu y executoria de villa a esta de arguixillo por preciu d'un quento y quatrocientas y setenta mil mrs. (maravedinos) con que sirvió pª sua guerres y gastos como consta de la executoria que la villa tien nel archivu de la yglesia, formada pola princesa y por ante'l secretariu juan bazquez de molina y Rexistrada por mto. de Urquijo y polos oydores del conseyu de facienda na villa de valladolit a diez y nueve díes del mes de xunetu de mil quinientos y cinquenta y ocho años".

Edá Contemporánea

Coles mesmes, na "Historia Xeneral Civil y Eclesiástica de la Provincia de Zamora", figura la noticia de que mientres la Guerra de la Independencia Argujillo contempló escaláu la so Pósito, y como Castrillo de la Guareña foi amburáu.^[4]

Cola creación de les actuales provincies na división provincial de 1833, Argujillo quedó encuadráu na provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.^[5] Tres la constitución de 1978, esti conceyu pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón, xunto col restu de conceyos de la provincia de Zamora.^[6]

Ilesia parroquial

Portada de la ilesia

Detalle del campanariu

Ye l'únicu edificiu relixosu de la villa y de una sola nave, abovedada toa ella. Ye una de les más capaces del Obispáu. La so fábrica ye de sillería y guapa y espodada la so torre de 32 metros d'altor, cuadrada y con remate en forma de mediu llimón. Tien una escalera de cascoxu de 70 pasos y nos sos cuatro buecos 4 campanes de más de 500 kg los dos mayores y de 70 a 100 les pequeñes o esquiles. Les campanes fundieron l'añu 1925 en Salamanca.

La fábrica de la Ilesia ye de fines del sieglu XVI, menos la parte de baxo o cercana a la torre que como esta son de fecha posterior. La torre tien una inscipción grabada so la cornisa que diz que s'acabó de construyir nel añu de 1819. Tamién tien la torre dende 1956 un reló regaláu pol bon argujillano Eustaquio Macías Miguel.

Na ilesia hai dos imáxenes bien anteriores a la so edificación, como la del Santu Cristu de la Oliva, que paez bizantín. Los altares de la ilesia colos sos correspondientes retablos yeren cinco. El mayor o de l'Asunción de La nuesa Señora, el del Rosario, el del Sagráu Corazón de Jesús, el de la Inmaculada y el del Santu Cristu de la Oliva.

Esistieron tres ermites nel pueblu: la de Santa Marina, nel camín de la Pedrera, la de San Telmo nel camín de Valdegomín, y la principal, la del Santu Cristu del Humilladero, xunto al pozu llamáu de la Ermita, de la cual caltiénse entá la efixe y el retablu.

Toes elles sirvieron como cantera pa construyir la ilesia parroquial.

Casa consistoral

Ta na plaza Mayor. Debió de ser edificada alredor de la seronda de 1885. La fachada ye de sillería. Foi restauráu dafechu a principios de los años 90.

Tien dos pisos con lluces y balconaje na fachada onde ta la puerta principal y agora única. Antes tuvo otra pela carretera. Nella atopa'l Xulgáu de Paz y la Secretaría del Conceyu.

Frontón

Ente la clínica farmacéutica y la ponte atópase'l sobeyosu frotón, inauguráu en 15 d'agostu de 1959. Ye de lladriyu y cementu na so mayor parte y foi construyíu pol Conceyu cola Hermandá de Llabradores nel estremu superior del prau del Sotu y tocando col regueru.

Tolos años, sobremanera na festividá de San Isidro, celebrar nél grandes partíos de pelota con cartelos de xugadores destacables a nivel nacional. Nél hanse forxáu grandes xugadores de la cantera argujillana, ente los más grandes Luis Sánchez "Luisito" (qu'en paz fuelgue) y José Luis Alonso.

Piscines municipales

Ta asitiada na parte norte del prau del Sotu, xunto al campu del fútbol. Cuenta con una gran estensión de verde pa tomar el sol y mide 35 metros de llargu. Foi construyida nel añu 1981 a prestación personal. L'alcalde yera daquella D. Armando Maniegu, que tamién asfaltó les cais, fixo los desaguadorios y metió l'agua corriente en tol pueblu, ente otres coses.

Salón del baille

Mandar construyir el Conceyu escontra 1949. Ta asitiáu a la izquierda de la carretera de Zamora y xunto a la fonte pública y el parque, que foi construyíu nos años 80.

Nel pisu cimeru al cual apuértase por una ancha escalera esterior, atopábense les antigües escueles de los neños, a les cualos allegamos dalgunos, yá va dellos años, agora atópase l'Asociación de Persones Mayores.

El pisu baxu ye un ampliu salón de gran capacidá que se suel utilizar nes fiesta de Pegar (9-10 de febreru) amás de la fiesta de San Isidro y otres ocasiones.