Alemán central occidental | ||
|---|---|---|
| Falantes |
 Alemaña (Renania-Palatináu, Sarre, Hesse, Renania del Norte-Westfalia) Francia (Lorena) Bélxica Luxemburgu | |
| Filiación xenética |
Indoeuropéu | |
| Subdivisiones |
Franconio central Franconio renano | |
| Códigu Glottolog | high1287 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
El alemán central occidental (n'alemán Westmitteldeutsch) ye un grupu dialeutal del alemán, faláu n'Alemaña occidental, nel este de Francia, nel este de Bélxica y en Luxemburgu.
Estremar en dos grupos fundamentales:
- el franconio central (Mittelfränkisch), de la mesma estremáu en:
- el ripuario (Ripuarisch), faláu na zona de Colonia y nel este de Bélxica, coles sos variantes:
- Kölsch (dialeutu de Colonia)
- Öcher Platt (dialeutu d'Aquisgrán)
- Eischwiele Platt (dialeutu d'Eschweiler)
- Dürener Platt (dialeutu de Düren)
- el moselano (Moselfränkisch), faláu en Renania-Palatináu, nel noroeste de Sarre y en Westfalia (Alemaña), en Bélxica y en Luxemburgu;
- el luxemburgués (Lëtzebuergesch), llingua oficial de Luxemburgu.
- el ripuario (Ripuarisch), faláu na zona de Colonia y nel este de Bélxica, coles sos variantes:
- el franconio renano (Rheinfränkisch), de la mesma estremáu en:
Subdivisiones
Ripuarisch (ripuario)
El Ripuarisch falar en Colonia y na Bélxica oriental. Na fala común, el dialeutu camuda de nome según la llocalidá.
En Bélxica y nos Países Baxos considérase-y una subdivisión del limburgués.
Más al norte, en Düsseldorf y n'otres llocalidá fala un dialeutu del so franconio, que sicasí pertenez al grupu del baxu alemán, y al sur el moselano.
Pfälzisch (palatín)
El Pfälzisch falar n'Alemaña sur-occidental, más precisamente nos distritos de Rheinhessen-Pfalz y de Saarpfalz-Kreis y en delles llocalidaes de Hesse y de Baden-Württemberg, cerca de Mannheim.
Delles variantes d'esti dialeutu son:
- el Vorderpfälzisch, faláu nel Palatináu (sobremanera en Ludwigshafen);
- el Westpfälzisch, faláu nel Saarpfalz-Kreis);
- el Kurpfälzisch, faláu en Mannheim y otres llocalidaes de Hesse y de Baden-Württemberg;
Hessisch (hessiano)
El Hessisch fálase sobremanera en Hesse (rexón de la cual toma'l so nome) y en delles zones estremeres de Baviera.
Delles variantes d'esti dialeutu son:
- el Südhessisch (hessiano meridional), na zona de Darmstadt;
- el Mittelhessisch (hessiano central), pela redolada de Marburgu;
- el Nordhessisch, nel distritu de Kassel;
- el Osthessisch (hessiano oriental), nel distritu de Fulda.
Lothringer Platt (fráncicu lorenés)
El Lothringer Platt fálase principalmente en Lorena (Francia)sobremanera nes zones estremeres cola ciudá alemana de Saarbrücken. El Lothringer Platt falar en particular en Sarreguemines, Forbach y la so contorna.
Variantes falaes n'América
El Riograndenser Hunsrückisch ye la principal variante falada en Brasil, sobremanera nel área meridional.
Nel estáu d'Iowa (Estaos Xuníos) fálase una variante del Hessisch, el Kolonie-Deutsch.
Tamién forma parte d'esti grupu l'alemán de Pennsylvania.
Carauterístiques
Una carauterística de tolos dialeutos centrales occidentales ye que nun realizaron na so totalidá la segunda mutación consonántica. Asina, nestos dialeutos la pallabra n'alemán estandar Apfel ("mazana") pronúnciase Appel, y Pfarrer (pastor) pronúnciase Parre(r). Nos dialeutos del fráncicu central (falaos na zona de Tréveris y Colonia), les pallabres das y ye ("que", "ello") pronúnciense dat y et, como nel baxu fráncicu. Sicasí, al sur de llinia de Sankt Goar o llinia dat/das (hessiano, palatín) pronúnciase das y ye.
Pela so parte, los dialeutos del altu fráncicu, al sur de la llinia de Speyer o llinia Appel/Apfel, esperimentaron dafechu la segunda mutación consonántica ("Apfel"), y por ello suelen clasificar dientro del grupu altoxermánicu cimeru. El desarrollu de les carauterístiques de la segunda mutación consonántica ye bien distinta en cada dialeutu, polo que l'ámbitu territorial del alemán central occidental ta travesáu por una serie d'isogloses que reciben el nome de Rheinischer Fächer ("abanicu renano").
