Nel Imperiu carolinxu dempués del Tratáu de Verdún

Reparto del Imperiu carolinxu (843 y 870)

A la izquierda, la repartida de territorios del Imperiu carolinxu según el Tratáu de Verdún (843). La Francia Media (la parte morada central, dende Frisia al norte hasta la Italia septentrional al sur) antes de la so división ente los fíos del emperador Lotario I: l'emperador Lluis II el Mozu, Lotario II y Carlos de Provenza. A la derecha, los cambeos previstos nel Tratáu de Mersen (870).

El Tratáu de Verdún de 843 foi un alcuerdu ente los fíos de Ludovico Pío, que partió'l gran Imperiu carolinxu en trés, dos grandes entidaes polítiques bastante homoxénees y un conglomeráu de territorios asitiaos ente los dos primeres:

• Francia Occidentalis pal fíu más nuevu, Carlos el Calvu, no que va ser el xerme de l'actual Francia
• Francia Orientalis para Luis el Xermánicu, el xerme de les actuales Suiza, Alemaña y Austria
• Francia Media pal fíu mayor y herederu del títulu imperial, Lotario I, el territoriu qu'en teoría, al contener la capital orixinal del imperiu carolinxu (Aquisgrán), el campusantu imperial (Metz acoyó los restos de Ludovico Pío), el norte d'Italia y el protectoráu sobre'l Papa de Roma, paecía destinada a la primacía imperial. Nun asocedió asina y Francia Media acabó partida ente los herederos de Carlos y Luis.

Nesta primer repartida, l'antiguu reinu merovinxu de Burgundia foi estremáu ente Francia Occidentalis y Francia Media. Carlos el Calvu quedar colo que na Edá Media convertir nel ducáu de Borgoña dientro del reinu de Francia, ente que'l restu de Burgundia, incluyendo Provenza, cayó en poder de Lotario I dientro de la Francia Media.

Unu de los principales magnates feudatarios de Lotario I foi Hucberto, marqués de Transjurania y señor llaicu de l'Abadía de San Mauricio de Agaunum (nel Valais suizu actual), perteneciente a una de les principales cases nobiliaries franques del so imperiu, los Bosónidas, colos que Lotario I reforzó la so alianza casando al so fíu Lotario II con Teutberga, hermana d'Hugberto, fíos ambos de Bosón el Viejo, conde d'Arlés.

Dempués del Tratáu de Prüm

Lotario I dexó n'Italia al so fíu mayor, Lluis II el Mozu (que yá taba acomuñáu al tronu como coemperador dende l'añu 850) y pasó al norte travesando los Alpes, tratando de salvaguardar el so reinu de los ataques viquingos en Frisia y de los sarracenos na Provenza.

En 855 nes proximidaes de l'abadía de Prüm (probablemente nel cercanu castiellu de Schüller), Lotario I, sintiéndose enfermu, estremó'l so imperiu ente los sos fíos no que se conoz como Tratáu de Prüm:

• Lluis II el Mozu herieda la corona imperial y la parte sur del imperiu allende los Alpes, el reinu d'Italia (constituyíu pel norte de la península).
• Lotario II recibi la parte norte del imperiu, asitiada ente Frisia, los Vosgos (ente la Holanda y la Lorena actual no que se llamó dende entós la Lotaringia) y los territorios que van ser proclamaos 33 años dempués como'l reinu de l'Alta Borgoña (l'espaciu entendíu ente'l valle del Saona, les montes del Jura, la Suiza occidental de fala francesa y el valle d'Aosta italianu).
• El menor, Carlos, recibe con unos 10 años d'edá Provenza y la Borgoña Cisjurana (territorios asitiaos ente'l Valle del Ródano y los Alpes hasta'l Llagu Lemán), siendo'l so tutor y rexente Gerardo de Vienne. Esti rexente foi capaz de ganar a Carlos el Calvu cuando en 860 trató de conquistar el reinu del so sobrín Carlos de Provenza.

Lotario II treslladó la capital del so reinu de Lotaringia a Metz, engardiendo contra les apetencies de los sos tíos Carlos el Calvu y Luis el Xermánicu, fundamentalmente col primeru d'ellos, que consideró como casus belli el deséu de Lotario II de divorciase de Teutberga, cola que nun consiguía tener fíos y a la qu'acusaba d'incestu col so hermanu Hugberto, pa casase col so amante y concubina Waldrada. Nesta empresa, Lotario II atopó la natural oposición del hermanu de Teutberga, Hugberto de Transjurania, que s'alzó n'armes contra él, y dempués de que Teutberga someter con ésitu al xuiciu de Dios na ordalía de l'agua, Lotario II viose obligáu a acoyela como esposa llexítima en 858. En 859 Lotario II dexó los territorios de Hugberto, el país de Gex, Xinebra, Valais y Vaud, al so hermanu, l'emperador Lluis II, pola ayuda emprestada ante la Santa Sede pa favorecer el divorciu cola so esposa. Cuando morrió Carlos de Provenza en 863, el reinu de la Baxa Borgoña partir ente los sos hermanos Lotario (que se quedó col país de Lyon y de Vienne y con Gerardo de Vienne como conseyeru principal) y Luis (que recibió'l restu y el títulu de rei de Provenza).

Orixe

Conrado el Mozu, perteneciente a l'Antigua Casa de Welf suaba, yera sobrín de les esposes de Ludovico Pío (Carlos el Calvu yera fíu de Judith de Baviera) y de Luis el Xermánicu (que se casó cola hermana de Judith, Emma d'Altdorf), y hermanu de Hugo l'Abá, como él, conde d'Auxerre (na Borgoña ducal de Francia Occidentalis) y un importante sofitu del rei Carlos el Calvu cuando l'hermanu d'ésti, Luis el Xermánicu, invadió Francia (858–860) y otru home fuerte del reinu de Carlos el Calvu, Roberto'l Fuerte, margrave na Marca Bretona, llevantar contra'l so rei.

En 861 los hermanos Hugo y Conrado cayeron en desgracia y fuxeron de Francia Occidentalis, pasando al serviciu de los fíos de Lotario I, Lotario II y Lluis II el Mozu. Por ello, cuando n'avientu de 864 Conrado mató al rebalbu Hugberto de Transjurania en batalla cerca d'Orbe (Vaud, Suiza), l'emperador Lluis II dio-y los antiguos territorios de Hugberto (Gex, Xinebra, Lausana y Sion), col títulu de margrave (marquis) de Transjurania y el señoríu llaicu de l'Abadía de San Mauricio de Agaunum.

En 865, Lotario II fixo les paces col so tíu Carlos, axuntándose con él en Attigny. Intentó faer les paces tamién col Papáu y viaxó a Roma en 869. A la vuelta d'esti viaxe, Lotario II careció y morrió en Milán. Foi lleváu a Metz, onde foi soterráu, y el so reinu de Lotaringia foi estremáu ente los sos tíos, Carlos el Calvu y Luis el Xermánicu, tal como lo alcordaron nel Tratáu de Mersen (870).

La Marca de Transjurania quedó nel reinu de Francia Oriental, en poder de Luis el Xermánicu, ente que Carlos el Calvu solo pudo arrincar de l'Alta Borgoña el condáu de Portois y una parte del condáu de Varais, incluyendo la ciudá episcopal de Besançon. Conrado el Mozu caltuvo les sos posesiones pero non l'abaciado llaicu d'San Mauricio, que pasó al nuevu home fuerte del rei Carlos el Calvu, Bosón de Provenza, hermanu de la so última esposa Riquilda.

A la muerte del so sobrín Lluis II el Mozu, Carlos el Calvu viaxó a Italia y consiguió ser coronáu emperador d'Occidente, contraviniendo les disposiciones testamentaries de Lluis II, que nomara herederu a Carlomán de Baviera, fíu de Luis el Xermánicu y Emma d'Altdorf. Carlos II dexó n'Italia como rexente a Bosón de Provenza, y Conrado recuperó'l abaciado llaicu de l'Abadía de San Mauricio a tiempu pa vencelo a la so muerte en 876 al so fíu y socesor en Transjurania y Alta Borgoña col títulu de conde, Rodolfo I de Borgoña.

El fundador del reinu

Borgoña hacia l'añu 1000:      Alta Borgoña      Ducáu de Suabia (Alemannia)

Nesi mesmu añu 876, Rodolfo recibió en San Mauricio a la emperatriz viuda Engelberga, dempués de que Bosón de Provenza secuestrar xunto con Ermengarda d'Italia, la so única fía sobreviviente habida col emperador Lluis II el Mozu. Boso forzó a Ermengarda a casase con él en xunu de 876, coles mesmes que yera fechu gobernador n'Italia del nuevu emperador, Carlos el Calvu, col títulu de dux. Nel 877, cuando muerre'l so cuñáu Carlos el Calvu y tien que dexar Italia en manes del nuevu emperador (Carlos III el Gordu, fíu de Luis el Xermánicu y últimu emperador carolinxu), yera dux de los territorios del ríu Saona al Mediterraneu: el Lyonés, el Vienés y la Provenza (esto ye, la Baxa Borgoña y Provenza). Dos años dempués, a la muerte del socesor de Carlos el Calvu en Francia Occidentalis, el so fíu Lluis II el Tatexu, Bosón de Provenza proclamóse'l 15 d'ochobre de 879 en Mantaille, cola presencia del arzobispu de Besançon, rei de Borgoña, con capital en Vienne, y onde s'incluyía, amás de los sos feudos de la Baxa Borgoña y Provenza, la Borgoña Transjurana. Foi la primer señal de la descomposición del legáu carolinxu: el primer rei d'un feudu del Imperiu carolinxu que nun yera descendiente per vía masculina o femenina de Carlomagno.