Primer fitna

Aisha, sobre un camellu, na batalla del Camellu contra Alí. Miniatura del sieglu XVI.

Tres l'asesinatu de Otmán nel añu 656, Alí foi finalmente designáu Califa. Sicasí, acusáu de socatrar l'asesinatu del so predecesor, atopó una fuerte oposición empobinada pola vilba de Mahoma, Aisha y dellos candidatos al califatu, el más importante de los cualos yera Muawiyya, miembru de la familia de los Omeyes y gobernador de Siria. El 4 d'avientu de 656, ente Basora y Kufa, los dos faiciones enfrentar na batalla del Camellu, siendo ganada la vilba del profeta. Dempués de la batalla de Siffín (657), de resultancia incierta, Alí aceptó la propuesta de que les diferencies ente él y Muawiyya fueren resueltes por un arbitraxe independiente. Dempués de delles vicisitúes, fallar en favor del gobernador de Siria y Alí replegar a la so capital, la ciudá de Kufa, nel actual Iraq, onde caltuvo ciertu poder.

Dellos partidarios de Alí, sicasí, refugaron en Siffín l'arbitraxe y abandonaron el campu de batalla. D'equí p'arriba seríen conocíos como jariyíes («los que salen»). Más palantre entraríen en guerra abierta con Alí, a quien asesinaron na mezquita de Kufa en xineru de 661.

La proclamación de Muawiyya como Califa, nel 661, pon fin a la dómina llamada na historia del islam «de los califes bien empuestos» o «califes ortodoxos» (Abu Bakr, Ómar, Otmán y Alí) ya inaugura el califatu omeya, con capital en Damascu.

Alí tenía delles esposes, Fátima yera la más quería. Tuvo cuatro fíos de Fátima, Hasan ibn Ali, Husáyn ibn Ali, Záynab bint Ali y Umm Kulthum bint Ali. Los sos otros fíos conocíos fueron Al-Abbás ibn Ali y Muhámmad ibn Al-Hanafiyyah.^[15] Hasan, nacíu nel 625 d. C., foi'l segundu imán xiín y tamién ocupó la función de califa mientres unos seis meses.

Nel añu 40 AH, foi asesináu por un muradita fanáticu de la secta de los jariyites, Abd-al-Rahman ibn Muljam, quien entamaben matar coles mesmes a Muawiyya, pero'l so plan falló.

La muerte de Alí nun cerró la cuestión socesoria, yá que los sos partidarios llueu se remontaron contra'l Califa de Damascu aclamando a los fíos de Alí (Hasan, y a la muerte d'él, Huséin) como llexítimos socesores y nietos, del profeta.

El personaxe de Alí gocia de gran popularidá nel mundu islámicu, sobremanera, lóxicamente, ente los xiinos. El so mausoléu na ciudá de Nayaf ye un importante llugar de devoción xiina y suní.

Vida en La Meca

Vida en Medina

Mientres la era de Mahoma

La invistidura de Alí nel Ghadir Khumm (MS Arab 161, fol. 162r, AD 1309/8 ilustración d'un manuscritu Ilkánida).

Alí tenía 22 o 23 años cuando migró a Medina. Cuando Mahoma taba creando llazos d'hermandá ente los sos compañeros, escoyó a Alí como'l so hermanu. Mientres los diez años siguientes que Mahoma dirixó la comunidá en Medina, Alí foi n'estremu activu nel so serviciu como'l so secretariu y diputáu, sirviendo nos sos exércitos, como portador de la so insinia en cada batalla, emponiendo partíes de guerreros nes incursiones y llevando los mensaxes y les órdenes. Como unu de los tenientes de Mahoma, y más tarde el so xenru, Alí foi una persona d'autoridá y prestíu na comunidá islámica.

El lideralgu de Alí

Finalmente dempués de 25 años Alí aportó al líder de la nación. La dómina del lideralgu de Ali foi una bona dómina pa la xente porque naquella dómina, probe y ricu fueron iguales. Y dende el puntu de vista de Alí, les dos clases nun fueron distintes. Y en aquella dómina la xente tocó la xusticia por Ali.

Asbaq Ibn Nabateh dixo:

Cuando Alí aportó a líder, dixo: ¡Homes!, preguntar primero que yo muerra y me vaya d'ente vós, porque yo tengo la ciencia del pasáu y la posteridá".

Pero dempués de qu'él aportara a líder, delles persones nun aceptaron el so lideralgu porque él yera una persona xusta y estableció que nun hubiera diferencia ente los probes y los ricos y defendió del derechu de probes. Pero ellos fixeron guerra con Alí (Guerra con Nakecin (zaguinos), Qasetin (Muawiyah) y Mareghin (jariyismo) (los que salen de la relixón)).^[24]

Obres

La escoyeta de sermones, conferencies y cites atribuyíes a Ali se compilan en forma de dellos llibros.

• Nahch al-balagha (El cume de la elocuencia) contién sermones elocuentes, cartes y cites atribuyíes a Ali que fueron compilados por ash-Sharif ar-Radi (m. 1015). Reza Shah Kazemi afirma: "A pesar de les entrugues en cursu alrodiu de l'autenticidá del testu, estudios recién suxuren que la mayor parte del material puédese, de fechu atribuyir a Ali" y en sofitu d'esto, fai referencia a un artículu de Mokhtar Jebli: Esti llibru tien una posición prominente na lliteratura árabe.^[33]

Los dichos de Ali Ibn Abi Tálib nesti llibru tienen trés partes:

-La primer parte: sermones y mandatos.

-La segunda parte: les cartes y testimonios.

-La tercer parte: les pallabres, dichos y conseyos curtios.

Munches persones famoses como Abdol Hamid kateb (sieglu II dempués de la hégira), Jahez (sieglu III), Qodamah Ibn Yaafar (sieglu IV), Ibn Abel Hadid (sieglu VI) y Khalil Ibn Ahmad Farahidi (sieglu VIII), destaquen los dichos de Ali. Jahez nel so llibru, Al-bayan va al-tebiyan dixo: Si tuviéramos estos dichos (de Nahj ol Balaghah), seríanos bastante, yá estes pallabres son valores y afírmennos sobre la elocuencia de Ali Ibn Abi Tálib.

Ali al-Najdi, el xefe de la universidá de Gaherah nel so llibru diz: una forma de música hai na pallabra de Ali Ibn Abi Tálib qu'inflúi na nuesa alma y el nuesu corazón, la verdá bien ordenada paecer a un poema.

Jorj Saman, Jordaq, qu'escribió unos llibros sobre'l Nahŷ al-balaghe, dixo: "Nun vi a nengún escritor como Ali Ibn Abi Tálib, por eso nun escribí de naide sacante de Ali Ibn Abi Tálib."

Sheij Muhammad Abdeh, unu de los científicos del Exiptu musulmán, cuando conoció'l Nahŷ al-balaga, foi compartilo ente los mozos exipcios, y escribe nel so llibru: nun hai naide ente los árabes sinón la pallabra de Ali Ibn Abi Tálib dempués de la pallabra de Dios, y como profeta del islam ye una pallabra más elocuente y universal.^[39]

Hai dellos comentarios sobre'l picu de la elocuencia polos sunitas y los chiitas como los comentarios de Ibn Abi al- Hadid y comentarios de Muhammad Abdu.

• Ghurar al-Hikam wa Durar al-Kalim (Aponderaos aforismos y les perlles de la oración), compilación por Abd al-Wahid Amidi (d 1.116.) compónse de más de diez mil refranes curtios de Ali.^[29]

• Nuzhat al-Absar va Mahasin al-Rustir, sermones de Ali que compiló Ali Ibn Muhammad Tabari Mamtiri.^[40]

• Divan-i Ali Ibn Abu Talib (poemes que se-y atribúin a Ali Ibn Abu Talib).^[41]

Visión de los musulmanes

Sacante Mahoma, nun hai naide na historia islámica de quien tantu escribiérase nes llingües islámiques como Ali.^[10] En la cultura musulmana, Ali ye respetáu pol so coraxe, la conocencia, les creencies, la honestidá, la devoción infrayable al islam, no fondero la llealtá a Mahoma, la igualdá de tratu de tolos musulmanes y arrogancia al perdonar a los sos enemigos derrotaos, y polo tanto ye fundamental nes tradiciones místiques del islam, como el sufismo. Ali caltién la so estatura como una autoridá na exéxesis coránica, la xurisprudencia islámica y el pensamientu relixosu.^[32] Ali tien una alta posición en cuasi tolos órdenes sufíes que tracen el so llinaxe al traviés d'él a Mahoma. La influyencia de Ali foi importante a lo llargo de la historia del Islam.^[10]

Como una "deidá"

Ali apaez en delles tradiciones prohibiendo a los que-y buscaben adorar lo en vida.^[47][35]

Visiones non musulmanes

Ernest Renan (filólogu ya historiador francés):

«‘Alî, el verdaderu representante de la tradición primitiva del islam, foi mientres la so vida entera un home inconcebible, y la so eleición nun foi enxamás tomada en serio nes provincies. De toes partes tendíase la mano a la familia de los Omeyes, que por costume ya intereses fixérase siria. Agora bien, la ortodoxa de los Omeyes yera bien sospechosa. Bebíen vinu, practicaben ritos del paganismu, nun faíen casu dalgunu de la tradición, de los costumes musulmanes, nin del calter sagráu de los amigos de Mahoma. Asina s'esplica'l sorprendente espectáculu qu'ufierta'l primer sieglu de la hégira, ocupáu por completu n'esterminar a los musulmanes primitivos, los verdaderos padres del islam. ‘Alî, el más santu de los homes, el fíu adoptivu del profeta; ‘Alî, a quien Mahoma proclamara vicariu so, ye implacablemente degolláu. Hussein y Hassan, los sos fíos, que Mahoma fixera saltar nes sos rodíes y cubiertu de besos, son degollaos».^[49]

• Álvaro Galmés de Fuentes (catedráticu de Filoloxía Románica):

«El caballeru árabe llámase faris y les sos virtúes son: el valor, la fidelidá, l'amor a la verdá, la proteición concedida a les vilbes, a los güérfanos y a los probes, l'arrogancia... Toes estes virtúes caractericen igualmente a ‘Alî b. abi Tâlib, l'héroe del Llibru de les batalles”. ‘Alî ye'l paladín invencible, que'l so valor nun tien midida... Como los héroes de les epopeyes o llibros de caballeríes, ‘Alî tien tamién nomatos significadores. Tabarí cúntanos que'l mesmu ‘Alî taba arguyosu y gustaba que se-y llamara pol so llamatu de Abu Turab ‘l'home de polvu'... Otros nomatos que recibe ‘Alî faen alusión a les sos cualidaes guerreres. Asina ye denomináu Haydar o Assad, que significa ‘lleón', y tamién Galib, qu'equival n'español a vencedor... El sable de ‘Alî, como'l de too caballeru, tien tamién el so nome, llámase Du-l-Faqar, o Du-l-Fiqar nes lleendes aljamiadas. Esti sable, que se fixo proverbial ente los árabes del Hiÿaz, perteneció nun principiu a Mahoma; el profeta haber atopáu nel botín de Badr. Orixinalmente representóse-y dotáu de dos filos... La tradición o hadiz, recoyida por Tabarí, cúntanos cómo se fixo la tresmisión: ‘Alî, na batalla de Uhud, combatía nes primeres files. Dio un golpe na cabeza d'un infiel, que se cubrir con un cascu bien resistente; rompióse'l cascu y mató al enemigu, pero'l so sable quebróse. ‘Alî volvió al profeta y díxo-y: “Oh unviáu de Dios, maté d'un golpe de sable a un infiel, pero'l mio sable partióse, y nun tengo otru”. El profeta diolu entós el so sable Du-l-faqar, pensando que nun lo coyer y non podría remanar. Sicasí, ‘Alî, coyendo'l sable, llanzar de nuevu a la llucha. El profeta vio-y lluchar con violencia, cutiendo con Du-l-Faqar alantre y tras, a la derecha y a izquierda. ‘Alî cutió a unu de los Quraish, que se cubrir con un escudu, de forma tal que'l sable enfusó al traviés del escudu y del cascu, fendió la cabeza d'esti home y travesó el so cuerpu hasta'l pechu. El profeta, viendo esta fazaña, dixo: “Nun hai sable como Du-l-Faqar, y nun hai héroe como ‘Alî” » ().^[50]

• Edward Gibbon (Historiador británicu del sieglu XVIII):

«La nacencia, el parentescu, el calter de ‘Alî, que lo aponderaba d'ente'l restu de los homes de la so tierra, xustifiquen dafechu la so designación como Califa y únicu socesor de Mahoma. El fíu de Abu Tâlib yera, por derechu propiu, el xefe de los Bani Hashim y el príncipe herederu o guardián de la ciudá de La Meca y de la Kaaba. ‘Alî tenía les cualidaes d'un poeta, un soldáu, y un santu: la so prudencia y sabiduría entá perduren nuna estensa coleición d'enseñances morales y proverbios filosóficos, y cada unu de los sos antagonistes, nos combates de la llingua y de la espada, fueron ablayaos pola so elocuencia y el so valor. Dende la primer hora de la so misión hasta los postreros rituales del so funeral, el Mensaxeru nun foi enxamás escaecíu pol arrogante amigu, al cual gustaba llamar el so hermanu, el so sustitutu, y el fiel Aarón d'un segundu Moisés».^[51]

• Washington Irving (Autor norteamericanu y ensayista):

Él yera de la caña noble de la noble raza de Koreish. Tenía los trés cualidaes más preciaes polos árabes: el coraxe, la elocuencia y la munificencia. El so espíritu desacobardáu ganáralu dende'l profeta la denominación d'El Lleón de Dios; exemplares de la so elocuencia caltener en dellos versos y refranes calteníos ente los árabes; y la so arrogancia manifestar nel intercambiu ente otros, tolos vienres, lo que quedaba na tesorería. Pol so magnanimidad, dimos repitíos casos; el so noble desprecio de too lo falso y media, y l'ausencia na so conducta de too como la intriga egoísta.^[52]

• Thomas Carlyle (Historiador escocés, críticu y escritor sociolóxicu):

Una criatura noble de mente, yá qu'amuesa a sigo mesmu, agora y siempres dempués; llenu de ciñu, de la audacia de fueu. Daqué caballerescu nél; valiente como un lleón; sicasí, con una gracia, una verdá y ciñu digna de la caballería cristiana.^[53]

• William Muir (Scottish eruditu y home d'Estáu):

Dotáu d'una intelixencia clara, templada nel ciñu, y col enfotu de l'amistá, que yera dende'l corazón y l'alma devota infancia al Profeta. Senciellu, tranquil, y pocu ambiciosu, cuando en díes dempués llogró l'imperiu de la metá del mundu musulmán, foi más bien emburrie sobre él de lo que se busca.^[54]

• Henry Stubbe (clasicista, polemista, el médicu y filósofu):

Él tenía un despreciu del mundu, la so rellumanza y la pómpara, tarrecía enforma a Dios, dio munches llimosnes, foi namái en toles sos aiciones, humilde y bonable; d'un rápidu inxeniu cimeru y de un inxeniu que nun yera común, foi bien aprendíu, non naquelles ciencies que terminen n'especulaciones, sinón aquelles que s'estienden a la práutica.^[55]

• Simon Ockley (British orientalista y profesor d'árabe na Universidá de Cambridge):

Una cosa particular que merez ser notáu ye que la so madre foi apurrida a él na Meca, n'el mesmu mesmu templu; lo que nunca asocedió a cualesquier otra persona.^[56]

• Khalil Gibran (poeta):

Al mio pensar,'A elī foi'l primera árabe en tener contautu y parolar cola alma universal. Morrió, mientres la oración taba ente los sos dos llabios. Los árabes nun se dieron cuenta del so valor hasta qu'apaeció ente los sos perses vecinos dalgunos que conocíen la diferencia ente xoyes y graves.^[57][58]