 Alcalá del Río | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Andalucía | ||||
| Provincia |  provincia de Sevilla | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde d'Alcalá del Río | Antonio Campos Ruiz | ||||
| Nome oficial | Alcalá del Río (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
41200 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 37°31′06″N 5°58′42″W / 37.518333333333°N 5.9783333333333°O | ||||
  Alcalá del Río Alcalá del Río (España) .PNG.webp) | |||||
| Superficie | 83 km² | ||||
| Altitú | 30 m | ||||
| Llenda con | La Algaba, Brenes, Guillena, La Rinconada, Castilblanco de los Arroyos, Burguillos y Villaverde del Río | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
12 288 hab. (2023) - 6116 homes (2019) - 5913 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
0.63% de provincia de Sevilla 0% de Andalucía 0.03% de España | ||||
| Densidá | 148,05 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| Llocalidaes hermaniaes |
Artena (es)  | ||||
| alcaladelrio.es | |||||
 | |||||
.svg.png.webp)
Alcalá del Río ye un conceyu de la provincia de Sevilla, Andalucía, España. Tien una superficie de 82 km²[2] y atópase a unos 8 km al norte de la capital de provincia. El nucleu de población principal tien trés pedaníes: El Viar, Esquivel y San Ignacio del Viar, cuenta con una población de 11.813 habitantes.Atópase na contorna de la Vega del Guadalquivir.
Xeografía
| Noroeste: Guillena | Norte: Castilblanco de los Arroyos y Burguillos | Nordeste: Villaverde del Río |
| Oeste: Guillena |  |
Este: Brenes |
| Suroeste: La Algaba | Sur: La Rinconada | Sureste: La Rinconada |
Demografía
| 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 9,317 | 9,484 | 9,943 | 10,479 | 10,869 | 11,004 | 11,298 | 11,513 | 11,320 | 11,690 | 11,745 | 11,813 | 11,950 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rellación d'unidaes poblacionales | |||
| Entidaes de población | Hab. (2015) | Distancia a Alcalá del Río (km) | |
|---|---|---|---|
| Alcalá del Río | 9.309 | - | |
| Esquivel | 837 | 5 | |
| San Ignacio del Viar | 644 | 4 | |
| El Viar | 747 | 9 | |
| Total conceyu | 11.745 | ||
Historia
Créese que formó parte de la zona de Tartessos y consta qu'había comerciu colos fenicios de delles mercancíes, como'l bronce.[3]
Mientres la segunda guerra púnica, Publio Cornelio Escipión, moteyáu l'Africanu, conquistó'l valle del Guadalquivir. Nel 206 e.C. producióse la postrera gran batalla en suelu hispanu ente cartaxineses y romanos na batalla de Ilipa, onde l'exércitu cartaxinés quedó ganáu definitivamente. Ilipa Magna ye l'actual Alcalá del Río,[4] anque la batalla probablemente tuvo llugar nuna llanura qu'hai a unos 6 quilómetros al nordeste del pueblu, a un par de quilómetros de Villaverde del Río.[5] Na actualidá caltienen restos d'una antigua muralla y de un antiguu puertu.[3]
Los romanos van llevantar unes muralles na llocalidá pero dende'l sieglu III va perdiendo importancia pol amenorgamientu del comerciu de metales y el cada vez mayor protagonismu portuariu de Híspalis (l'actual Sevilla). Na Edá Media, recupera ciertu protagonismu colos musulmanes, que reformen les fortificaciones romanes[6] y llevanten un alcázar. Nesta etapa pasó a llamase Qalat Ragwal.[7]
Consta que nel 1594 formaba parte de la contorna del Axarafe y cuntaba con 586 vecinos pecheros.[8]
En 1931 se edifició una presa nel Guadalquivir xunto al nucleu urbanu.[9] A 16 quilómetros al norte ta la presa de Cantillana, realizada en 1956.
Ilesia de Santa María de l'Asunción
Ilesia mudéxar con tres naves adosada a una construcción romana que sirve d'asientu a la torre. La construcción empezó na primer metá del sieglu XIV y terminó mientres el sieglu XV. L'ábside y los cuatro primeros tramos de les naves son del sieglu XIV. Los dos pórtigos cegaos nos llaterales de la ilesia y la capiya saliente llateral son del sieglu XV. A empiezos del sieglu XVIII añaden dos tramos más a los trés naves. Tres el terremotu de Lisboa de 1755 anuévase'l techu de la nave central y ente 1782 y 1785 llevántase la sacristía na parte trasera del templu, supriéndose un pórticu qu'había nesa zona.[6]
El retablu mayor foi realizáu por Antonio José de Carvajal ente'l 1700 y 1725. Cuenta con columnes salomóniques y foi doráu por Juan Antonio del Monte. Carvajal ye l'autor probable del san José, el san Antonio, la Trinidá y los santos Pedro y Pablo del retablu. La Virxe de l'Asunción del camarín del retablu ta atribuyida a Pedro Duque y Cornejo.[6]
A entrambos llaos del retablu mayor hai dos lámpara de plata realizaes ente 1769 y 1792 polos plateros Cárdenas y Méndez.[6]
Na nave izquierda hai un retablu del 1800 con escultures de la mesma fecha de san Benitu y santu Domingu de Guzmán y una Virxe del Rosariu del sieglu XVIII. Nel bancu del retablu hai un crucifixu de marfil del XVIII y dos escultures del Neñu Jesús de los sieglos XVII y XVIII respeutivamente. Nesi mesmu muriu hai otru retablu realizáu ente los sieglos XVII y XVIII con escultures del sieglu XVIII. Tamién nesti muriu hai un llenzu de la Virxe del Carmen de 1765.[6]
Sobre la entrada de la sacristía hai un llenzu de san Roque y san Juan adorando la eucaristía. Foi realizáu en 1618 por Juan Martínez Gradilla.[6]
Nel muriu derechu hai un retablu con escultures de santa Ana, la Virxe y el Neñu realizáu ente 1557 y 1558 por Roque Balduque. Les pintures del retablu son de san Bartolomé, san Andrés, santa Catalina, la Virxe y san Gabriel y el donante. Les pintures son de redolada a 1575.[6]
La ilesia tamién alluga un llenzu de les santes Xusta y Rufina de 1757, seis tables con pintures d'apóstoles de mediaos del XVI, una sillería con un facistol realizaos en 1636 por Miguel Cano y Matías Fernández Cardoso y un órganu de 1757 reformáu nel sieglu XIX.[6] Tamién hai un relicariu de san Gregorio de Osset, tamién conocíu como Gregorio Osetano, realizáu en plata a finales del sieglu XV. Esti relicariu ye unu de los primeros llugares onde ta escrita la pallabra Sevilla.[6] Amás la ilesia guarda una cismera de plata del XVI y delles motes de plata de los sieglos XVIII y XIX.[6]
Capiya de San Gregorio de Osset
Ta dedicada a san Gregorio de Osset, tamién conocíu como Gregorio Osetano. Solo sábese que nació en redol al 472, que yera d'Agües Dures (como se llamaba a Acalá del Río na etapa visigoda), nun momentu nel que la llocalidá taba na xurisdicción de Osset Julia Constancia (que ye l'actual San Juan de Aznalfarache) y que posiblemente foi executáu por combatir la herexía arriano.[10] Finalmente, foi soterráu esta capiya, y foi oxetu de la devoción popular.[10]
La capiya o ermita ye un edificiu d'una sola nave, de planta rectangular y fachada plana. Foi fundada polos Reis Católicos en 1460. Foi reformada en 1760. Del sieglu XV caltienen la estructura xeneral, la portada del llau derechu (de lardillo agramillado con dos arquivoltas apuntaes y un óculo lobuláu).[6]
El retablu mayor ye de la primer metá del sieglu XIX. El retablu tien una Virxe de los Remedios del sieglu XVII, una escultura de san José y otra de san Antonio del XVIII.[6]
Nel muriu esquierdu atópase'l retablu de san Gregorio Osetano. Foi realizáu en 1770. Nél tán la escultura de san Gregorio Osetano, de 1772 y les de san Gregorio Magno y san Bartolomé, del sieglu XVII.[6]
Tamién hai una capiya, la de la Vera-Cruz, con un retablu del postreru terciu del sieglu XVIII con escultures contemporánees del apóstol Juan y de María Madalena, según un Cristu de la Vera Cruz del sieglu XVI, atribuyíu a Roque Balduque, y una Virxe de les Congoxes, del sieglu XVIII, atribuyida a Montes de Oca. Al pie de esti retablu hai un llenzu de la Virxe de Guadalupe realizáu por Antonio de Torres de 1718.[6] Y una capiya, la d la Soledá, cola talla d'un Santu Entierru, Señor de la Misericordia, y una Virxe de los Dolores.
Nel muriu derechu hai un retablu del postreru terciu del XVIII con un Jesús Resucitáu del sieglu XVII y un cipo funerariu romanu qu'en dómina visigoda foi remocicáu pa convertise en pila bautismal.[6] A los pies d'esti retablu hai una pintura de san Gregorio Osetano con una serie de persones que representen a los donantes pa la construcción del templu, ente los que de xuru cunten los Reis Católicos.[6]
La Cruz Blanca
Pervalible cruz de camín renacentista, realizada en mármol, caltenida nel llugar d'orixe dende la so execución en 1576, por Juan Bautista Vázquez el Viejo. Atopar nel antiguu camín Real de Castiella, qu'anguaño ye l'Avenida d'Andalucía del pueblu.[11]
Economía
No que fai a l'agricultura, hai 4.373 hai de cultivos herbales (de los cualos 2.135 son de maíz y 125 de trigu) y 1.877 hai de cultivos maderizos (de les cualos 1.218 hai son de naranxales y 115 hai son d'olivares d'aceituna p'aceite).[2] Al norte del nucleu principal de población hai un polígonu industrial llamáu La Cruz Chiquita.[2]
Fiestes llocales
La Selmana Santa n'Alcalá del Río foi declarada de Fiesta d'Interés Turísticu Nacional d'Andalucía en 2003.[12]
El Martes Santu procesiona la Hermandá del Bon Fin con un Cristu crucificáu acompañáu de música aciaga. El Miércoles Santu procesiona la Hermandá de Jesús con dos pasos (Jesús Nazarenu, <<Papá Jesús>> y la Virxe de la Esperanza), siendo famosu nesti oficiu, el momentu nel que dambos titulares enfrentar na cruz de los pescadores. El Xueves Santu fai la so estación de penitencia, dende la ermita de San Gregorio a la Ilesia Parroquial, la Hermandá de la Vera Cruz. Con dos pasos, el del Cristu de la Vera Cruz, con María Madalena arrodillada a los sos pies, y el de la Virxe de les Congoxes. Y el Vienres Santu, la mesma estación de penitencia, facer la Hermandá de la Soledá. Lleva tres pasos : el Trunfu de la Santa Cruz sobre la Muerte, popularmente conocíu como'l de la "Canina", el Santu Entierru de Cristu na so Misericordia y La nuesa Señora de los Dolores na so Soledá. Cola Estes dos últimes hermandaes mentaes, la del Xueves y Vienres Santu, vuelven a la capiya de San Gregorio esi mesmu día, realizando la vuelta cola estación de penitencia pola madrugada.
El 16 de xunetu ye fiesta llocal la festividá de la Virxe del Carmen. D'antiguo sacábase en barca pel ríu, anque ta tradición foi y vieno nel tiempu, dependiendo de quien fora'l sacerdote del pueblu nesi momentu.[13]
El 9 de setiembre ye la festividá de san Gregorio de Osset, patrón de la llocalidá. Nel so honor celebra la feria municipal que dura cinco díes, na selmana onde cai'l día 9.[13]
Ver tamién
- Batalla de Ilipa
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- 1 2 3 «Alcalá del Río». Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía (TORCA). Institutu d'Estadística y Cartografía. Xunta d'Andalucía. Consultáu'l 13 de xunu de 2016.
- 1 2 Ángel Pérez Guerra (26 de xunu de 1990). Publicada la historia de Ilipa Magna, l'actual Alcalá del Río. ABC de Sevilla.
- ↑ (2007) Eduardo Ferrer Albelda: Ilipa antiqva, de la Prehistoria a la dómina romana. ISBN 978-84-611-7763-9.
- ↑ José Millán Lleón (1986). «La batalla de Ilipa». Habis (17): páxs. 283-303.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Alfredo J. Morales, María Jesús Sanz, Juan Miguel Serrera y Enrique Valdivieso (2004). «Alcalá del Río», Guía artística de Sevilla y la so provincia II. Diputación de Sevilla y Fundación José Manuel Lara, páx. 319-322. ISBN 84-96152-42-1.
- ↑ . Conceyu de Alcalá del Río. Consultáu'l 13 de xunu de 2016.
- ↑ Llibru de los Millones: Censu de población de les provincies y partíos de la Corona de Castiella nel sieglu XVI
- ↑ . Patrimoniu Inmueble d'Andalucía. Institutu Andaluz de Patrimoniu Históricu (IAPH). Xunta d'Andalucía.
- 1 2 . Hermandá de la Vera Cruz de Alcalá del Río. Consultáu'l 14 de xunu de 2016.
- ↑ Antonio Albardonedo Freire (2011). «Un humilladero del taller de Juan Bautista Vázquez “El Viejo”: La Cruz Blanca de Alcalá del Río (Sevilla)». Laboratorio d'Arte (Universidá de Sevilla) (23): páxs. 553-56.
- ↑ . Boletín Oficial de la Xunta d'Andalucía (BOJA) (10 de marzu de 2003).
- 1 2 Alcalá del Río. El Correo de Andalucía. 6 de mayu de 2014.
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Alcalá del Río.
- Conceyu de Alcalá del Río - Páxina oficial del Conceyu de Alcalá del Río
- Alcalá del Río - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía
- Ruta Elefantes de vapos:el patrimoniu de la modernidá y el so valor territorial nel valle del Guadalquivir. IAPH
- Patrimoniu cultural de Alcalá del Río na Guía dixital del Patrimoniu Cultural d'Andalucía. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu
