Monumentos civiles

• Castiellu: d'orixe árabe, anterior a 1392. Asitiáu sobre un estratéxicu montículo al sur de la población, la edificación más emblemática de Alanís foi testigu mudu de los aconteceres de la historia del pueblu dende finales del sieglu XVI, en que se supón la so construcción. De planta hexagonal, con torrexón y barbacana, güei yá sumida. Los sos murios, de 2,3 m d'anchu y 6,4 d'altu, dexaben un únicu accesu al recintu pela so cara norte, dende onde se columbra'l pueblu. Foi atacáu polos franceses mientres la ocupación napoleónica, quien dinamitaron unu de los sos murios, el suroeste, calteniéndose les ruines anguaño.

Relixosos

• Ermita de San Xuan. (S XIV), mudéxar. Apocayá restaurada. Cita previa.

• Ermita de La nuesa Señora de les Congoxes: alzar n'alcordanza de la victoria llograda contra los moros”, a 200 metros de la población, nel llamáu valle de Matamoros. La so construcción consta de tres tramos y entrada. El primer tramu foi construyíu nel sieglu XVIII, esistiendo una llábana cola inscripción de la fecha de 1656. Nel so interior guardar y venera la imaxe de la nuesa Señora de les Congoxes, patrona de la llocalidá, que la so primitiva imaxe foi destruyida mientres la Guerra Civil, siendo darréu sustituyida pola actual, obra del escultor Castillo Lastrucci. Góticu mediu. Reconstruyida nel S XVIII. Cita previa.

• Ermita de Jesús Nazarenu: edificiu perteneciente al antiguu hospital de la Caridá, güei desapaecíu, cuenta nel so interior con un retablu d'estilu barrocu. Nesta capiya, de guapura senciella y austera, y que convida al recogimiento y devota oración de los vecinos y visitantes, ye onde se venera la imaxe d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu, titular d'una de les cofraderíes de penitencia más populares na llocalidá. S XVI. Visites de 10:00 a 22:00.

• Ilesia de La nuesa Señora de les Nieves: construcción tradicional de tres naves, que data del añu 1356. Ye de destacar el so pervalible retablu barrocu, qu'afata tol frontal del altar mayor, y que data del sieglu XVI. Nel interior hai una capiya del sieglu XVI, decorada con azulexos mudéxares. Por causa de un terremotu, sufrió importantes arreglos a mediaos del sieglu XVIII. Importante retablu góticu. Visites n'horariu de cultos.

• Ermita de San Miguel del Argañal: asitiada a escasos quilómetros de la llocalidá, na carretera que conduz a Malcocinado, y nuna finca de propiedá particular, ye la última muerte que se caltién del antiguu Monesteriu Basílico que nel so día esistió. La ermita, que quedó como almacén del actual cortixu, consta d'una sola nave estremada en dos tramos, unu de bóveda de cañón y l'otru de cúpula. Cita previa.

Arquiteutura popular

• Fonte de Santa María: sita nel cascu urbanu, construyida en tiempos de Carlos V. Foi la gran abastecedora d'agua mientres sieglos, y entrañablemente quería polos paisanos de tolos tiempos. Ta allugada en callar Congoxa, nun pequeñu enanche qu'en tiempos se denominó plaza de Santa María. Al pie de un manantial d'agües, del qu'históricamente se surtió la población más próxima, alzóse un muriu fronteru n'honor a la Virxe de les Congoxes, allugándose un panel de cerámica sevillana cola imaxe, fecháu en 1767.

• Fonte de Pilitas: pel camín que conduz al campusantu, nel so marxe esquierdu, atópase la Fonte de les Pilitas, de gran valor etnográficu local y fonte d'inspiración de la lleenda-mitu del Encantu de les Pilitas”. Ye una antigua fonte árabe en lladriyu, acompañada del so correspondiente banzáu del mesmu orixe y estilu, qu'entá güei sigue cumpliendo la so primordial función de riego de les güertes cercanes y bebederu de ganáu.

• Cruces de Mayu: históricamente, les Cruces de Mayu representen una vinculación de los paisanos col so barriu d'orixe, manifestándose estos sentimientos cola celebración d'estes fiestes, cuando cada barriu arrexuntar en redol a los sos xarrés de procesión, produciéndose una fuerte rivalidá ente les mesmes. Güei sumieron totalmente estes manifestaciones populares, pero entá permanecen los sos monumentos simbólicos en fierro forxáu y piedra tallada, nel barriu de Triana, y nes cais Nueva y Corredera.