Rhea americana
ñandú
Estáu de caltenimientu
Cuasi amenazáu (NT)
Cuasi amenazáu (IUCN)[1]
Clasificación científica
Dominiu: Eukaryota
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Subfilu: Vertebrata
Clas: Aves
Orde: Struthioniformes
Familia: Rheidae
Xéneru: Rhea
Especie: R. americana
(Linnaeus, 1758)
Distribución
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu. El ñandú[2] (Rhea americana) ye una especie d'ave estrutioniforme de la familia Rheidae. Alcuéntrase esclusivamente en Sudamérica.

Pertenez al mesmu orde que l'avestruz, los emús, los casuarios y les estintes moes; ello ye, al orde de los estrutioniformes (Struthioniformes). Trátase d'una ave corredora, incapaz d'esnalar, adaptada principalmente a les llaneres, anque delles subespecies afáyense en zones de parque cuasi-selváticu, y otres atópense en rexones daqué montesines o, en tou casu, de mesetes. Ye l'ave más grande d'América. Ye tamién notable polos sos hábitos reproductivos.

Más de 60 d'ellos estableciéronse de manera silvestre n'Alemaña, cerca de Lübeck, al romper el cercu d'un centru de cría.[3]

Nomes comunes

Pol so fustaxe asemeyáu al d'una avestruz inda se-y suel dar el nome recibió per parte de los castellanos nel sieglu XVI: primero “avestruz indianu” y llueu “avestruz americanu”. La pallabra “ñandú” deriva del guaraní que significa “araña”, mui probablemente por un conxuntu de rellaciones metafóriques: el plumaxe del ñandú recuerda a les arañes peludes de la Cuenca Amazónica. Otros nomes mui xeneralizaos colos que se lu conoz son el quechua “suri” (o “surí”) y el mapudungún o araucano “choique” (choik'e, castellanizáu “cheuque”), denomación que no real paez provenir de los patagones.

Les críes pequeñes de ñandú son llamaes "charitos", y los ñandús xóvenes (a los que se-yos atribúi muncha torpeza) son llamaos “charavones” (o “charabones”).

Anguaño'l nome «ñandú» abarca tanto a esta especie como a la especie Rhea pennata.

Taxonomía

Ñandú na reserva Guaycolec, Formosa, Arxentina.

El nome científicu de la especie diose en 1758 por Carlos Linneo. Les razones pa escoyer el nome científicu del xéneru, de la mitoloxía clásica, son desconocíes.

Esisten cinco subespecies:[4]

  • Rhea americana americana - norte y este de Brasil.
  • Rhea americana araneipes - del Chacu de Paraguái a Bolivia y Mato Grosso (Brasil).
  • Rhea americana intermedia - estremu sureste de Brasil (Rio Grande do Sul), y Uruguái.
  • Rhea americana nobilis - este de Paraguái (al este del Ríu Paraguái).
  • Rhea americana albescens - llaneres del norte y centru de l'Arxentina hasta la provincia de Río Negro, nel norte de la Patagonia.

Descripción

Pitinos de ñandú.
egg of Rhea americana

El machu algama un altor de 1,50 m, y la fema 1,20 m; el pesu ye d'aproximao 30 a 35 kg nel machu y alredor de los 25 kg na fema.

Les pates, desprovistes de plumbes, tán desenrollaes y adaptaes pa la carrera, y terminen en trés deos, con una uña garrida comprimida llateralmente en cada deu. El cuellu ye llargu y les ales inútiles pal vuelu, utilizaes namás pa dar equilibriu al cuerpu nel xiru na carrera. La cabeza, pequeña y de color cenicientu, ta dotada d'un picu fuerte, del mesmu tamañu que la cabeza, deprimíu y anchu na base. Na base del cuellu, nel pechu y na parte superior de la cabeza la coloración ye negra, siendo nel machu más destacada esta coloración negra nes partes mentaes, mentes que'l restu del cuerpu ye gris.

Alredor de los güeyos y oyíos nun poseye plumbes, sinón que tán arrodiaos estos por una pelleya escarapullosa.

En cuantes al esqueletu, cabe mencionar la falta de quilla a nivel del esternón, carauterística común nes aves corredores.

Les sos pates llagues recuerden a les que tienen les arañes del tipu tarántula; la mesma asemeyanza tamién asocede col so plumaxe, polo que dacuando'l ñandú pue aparentar quiciás ser una araña xigantesca cuando ta echáu durmiendo.

Anatomía del peritonéu del aparatu dixestivu

La cavidá peritoneal ta dividida en dos partes: una anterior (cranial), que representa aproximao 1/3, y una posterior (caudal), que representa aproximao 2/3 del total del abdome. Na parte posterior (caudal) ta la totalidá del estantín y el páncrees, mentes que na parte anterior tán el fégadu y la vesícula. El peritonéu en xeneral ye gruesu, fuerte y compartimentáu; esto fai suponer que se trata d'una adautación pa la carrera, al permitir un fuerte sustentu de les vísceres abdominales.[5]

Comportamientu

El ñandú ye políxinu, cortexando cada machu ente 2 y 12 femes. El machu constrúi un ñeru, nel que les femes depositarán los sos güevos, siendo'l machu l'encargáu d'incubalos y, anque suel ser una ave mui pacífica, vuélvese particular y repentinamente peligrosa cuando s'alcuentra empollando.

Ye omnívoru: come semientes, granes, frutos, inseutos, batracios, reptiles, mamíferos pequeños y pichones d'ave.

Rellación col home

Dende la apaición del home na zona meridional de Sudamérica, el ñandú foi una de les pieces de caza preferíes, con fines alimenticios. Tamién col mesmu fin faise recoyida de los sos güevos pergrandes.

Los gauchos tuvieron como ún de los sos platos preferíos los alones de ñandú asaos. Tamién se los caza (y anguaño se críen) poles sos plumbes y la so piel; por exemplu, la piel del cogote de ñandú suel utilizase pa confeicionar estoyos o billeteres artesanales, etc.

Poseye tamién diferentes significaos en varies cosmovisiones de grupos indíxenes del sur de Sudamérica (charrúess, guaraníes, pampes), que víen na so güelga nos cielos nocherniegos no que los castellanos convirtieron na Cruz del sur.

Usos del ñandú

Carne de ñandú.
  • Carne: La carne del ñandú ye roxo, con niveles baxos de colesterol, rica n'Omega 3, y de baxes caloríes. El fégadu y el corazón utilícense en preparaciones o paté.
  • Cueru: Utilízase en marroquinería fina y vistimienta, incluyendo'l cueru escamáu de les sos pates. Resiste perbién la humedá y l'agrietamientu.
  • Plumbes: Como se carguen eloctrostáticamente con facilidá, atrayen fácilmente'l polvu, siendo ansí mui útiles pa la confeición de plumberos. En Brasil son mui utilizaes pa confeicionar los traxes pal antroxu. El so rendimientu ye d'unos 300 a 350 gramos por animal.
  • Güevos: Los infértiles son utilizaos n'artesaníes.
  • Aceites: Sábese que poseyen carauterístiques y parámetros de calidá que cumplen los requeríos a los que s'utilicen na cosmética.

Crianza del ñandú

Esta especie críase n'América del Norte y Europa d'igual xeitu al emú común y l'avestruz. Los principales productos son la carne y güevos, pero l'aceite de ñandú úsase pa cosméticos y xabones y el cueru de ñandú comercialízase.

Ver tamién

Referencies

  1. ↑ BirdLife International (2012). «Rhea americana» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2012. Consultáu'l 27 abril del 2013.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  3. ↑ Nandus: Riesen-Vögel auf deutschen Feldern, Por von Dorothea Szymanski N'alemán, consultáu'l 10/04/2013
  4. ↑ Clements, J. F. 2007. The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology
  5. ↑ Möller, R & Teliz, D. 2009. Anatomía del Peritonéu Dixestivu del Ñandú (Rhea americana). Int. J. Morphol., 27(4): 981-984.
  • Les seiciones "Rellación col home" y "Usos del ñandú" tán basaes principalmente no publicao na revista Alimentos Argentinos, n° 46, setiembre de 2009.

Enllaces esternos

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.