Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Reino Uniu de Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Dieu et mon droit (Francés; «Dios y o mío dreito»)1
Himno nacional: God Save the King4
Situación de Reino Uniu
Capital  • Población	Londres 7.517.700
Mayor ciudat	Londres
Idiomas oficials	Garra; l'anglés lo ye de facto2
Forma de gubierno Rei Primer ministro	Monarquía constitucional Carlos III Rishi Sunak
Fiesta nacional	1801 Act of Union3
Superficie  • Total  • % augua	Posición 76º 241.590 km² 1,319% 3
Población  • Total  • Densidat	Posición 21º 60.270.708 249 hab/km²
PIB (PPA)  • Total ([[]])  • PIB per capita	Posición 4º 1,19 billons de € 19.744€
Moneda	Libra esterlina (£, GBP)
Chentilicio	Britanico/a[1]
Zona horaria  • en Verano	UTC UTC+1
Dominio d'Internet	.uk5
Codigo telefonico	++44
Prefixo radiofonico
Codigo ISO
Miembro de: Commonwealth, ONU, OTAN
1 O lema reyal en Escocia ye Nemo Me Impune Lacessit (latín; «Dengún me nafra impunement»). 2 Luengas rechionals oficials : en Galas o galés y en as islas Hebridas o gaelico escocés 3 Establido como United Kingdom of Great Britain and Ireland. O nombre cambió a United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland en 1927. 4 No oficial. 5 Seguntes ISO 3166-1 ye .gb.

O Reino Uniu de Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte (en anglés United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) ye un país d'o norte d'Europa formato por Anglaterra, Escocia y Galas (en a isla de Gran Bretanya) y Irlanda d'o Norte (en a isla d'Irlanda). A unica muga terrestre d'o país ye en a isla d'Irlanda con a Republica d'Irlanda; o resto son mugas maritimas con l'Oceano Atlantico: a Mar d'o Norte, a Mar Celta, a Mar d'Irlanda y o Canal d'a Manga.

A suya población ye de 60.270.708 habitants, en una superficie de 241.590 km² con una densidat de población de 249 hab/km².

A capital d'o Reino Uniu ye a ciudat de Londres.

O Reino Uniu ye una monarquía constitucional, y l'actual monarca en ye Carlos III; o primer ministro ye Rishi Sunak, d'o Conservative Party, dende o 25 d'octubre de 2022.^[2] Politicament, ye a unión de cuatro clamatos países constituents: Anglaterra, Escocia, Irlanda d'o Norte y Galas. As Islas Anglonormandas y a isla de Man formalment no en fan parte d'o Reino Uniu, encara que bi son federatas. Tamién fan parte d'o Reino Uniu bellas dependencias foranas, como Chibraltar u as islas Malvinas.

A suya moneda ye a libra esterlina y o país ye miembro d'a Commonwealth, a Organización d'as Nacions Unidas (con cadiera permanent en o Consello de Seguredat d'a ONU) y a OTAN.

O Reino Uniu no en tien, d'idioma oficial, pero l'anglés en ye de facto, encara que o galés ye oficial en Galas y o gaelico escocés ye oficial en parti d'Escocia (islas Hebridas).

Etimolochía

O nombre oficial d'o país, Reino Uniu de la Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte fa referencia a os cuatro países que en fan parte, clamatos países constituents: Anglaterra, Galas, Irlanda d'o Norte y Galas. D'antis mas, Anglaterra anexionó en o sieglo XVI Galas, y en 1707 Escocia s'unió politicament a Anglaterra (teneban o mismo rei) ta formar o Reino de Gran Bretanya. En 1801, con a unión d'Irlanda, se formó o Reino Uniu de Gran Bretanya y Irlanda, y en 1927, dimpués d'a independencia d'Irlanda, se cambeó o nombre ta l'actual.

Cheografía fisica

O Ben Nevis ye o punto mas alto d'o Reino Uniu

Articlo principal: Cheografía d'o Reino Uniu

O Reino Uniu d'a Gran Bretanya y Irlanda d'o Norte ye formato cheograficament por a isla de Gran Bretanya (ista isla supone a mayor parte d'os territorios d'Anglaterra, Escocia y Galas) y tamién por a parte noroccidental d'a isla d'Irlanda (Irlanda d'o Norte), amás de muitas islas mas chicotas. A mayor parte d'o territorio insular ye entre as latituds 49° y 59° N (sindembargo, as islas Shetland plegan a man d'a 61° N), y entre as lonchituds 8° W y 2° y. L'Observatorio Reyal de Greenwich, a man de Londres, ye o punto ta establir o meridiano homonimo (meridiano de Greenwich, meridiano zero u primer meridiano). O Reino Uniu ye situato entre l'Oceano Atlantico y a mar d'o Norte, a una distancia de 35 km d'a costa noroccidental de Francia, país d'o cual ye separata por a canal d'a Manga. Irlanda d'o Norte tién una muga terrestre (ye a unica muga terrestre d'o país) d'una longaria de 360 km con a Republica d'Irlanda. O tonel d'o canal d'a Manga une actualment o Reino Uniu con Francia, trescruzando a canal d'a Manga. A isla de Gran Bretanya s'estendilla de norte enta o sud, en una longaria d'arredol de 1.100 km, y d'este enta ueste d'alto u baixo 500 km. A superficie total d'o Reino Uniu ye d'arredol de 245.000 km².

Organización politico-administrativa

Economía

O Banco d'Anglaterra

A economía britanica sigue o modelo anglosaxón: a liberalización economica, o libre mercato, impuestos y regulacions minimas. Basato en a mida d'o Producto Interior Bruto en tasa de cambeo d'o mercato, o Reino Uniu ye a cinquena economía mas gran d'o mundo, a segunda d'Europa dimpués d'Alemanya; ye a seisena economía mas gran d'o mundo en PIB en paridat de poder adquisitivo.

Os britanicos estioron os primers en o mundo en dentrar en a Revolución Industrial y como a resta d'os estatos en industrialización d'allora, a suya economía se concentraba en a industria pesata: construcción de barcos, menería, producción d'acero y textils. L'imperio Britanico creyó un mercato mundial ta os productos britanicos, permitindo que o Reino Uniu dominase o comercio internacional mientres o sieglo XIX, una ventacha unica que conservó dica la industrialización d'atras nacions europeas y nordamericanas. A industria pesata disminuyó en importancia a lo largo d'o sieglo XX, mientres que o sector d'os servicios ha creixito prou y forma hué en día o 73% d'o PIB. O sector d'os servicios ye dominato por as interpresas financieras. Londres ye un d'os centros financiers mas gran d'o mundo.

L'agricultura representa nomás l'1% d'o PIB y ye muit mecanizata. En a industria, as principals actividaz son a maquinaria, o material de transporte (vehiclos, ferrocarrils y aeronautica) y os productos quimicos. En a menería as tradicionals menas de carbón en forma d'hulla situatas en Yorkshire, Galas, Escocia y Lancashire fornioron a las centrals termicas britanicas a enerchía necesaria ta o desembolique economico. Gracias a lo petrolio descubierto en 1970 en a mar d'o Norte, o Reino Uniu ye o segundo productor europeu dimpués de Noruega. O sector servicios ye o que mas alporta a lo PIB d'o país. En destacan a bolsa, os servicios financiers d'a banca y as companyías d'aseguranzas.

A moneda d'o Reino Uniu ye a libra esterlina, representata con o simbolo £. O Banco d'Anglaterra ye o banco central d'o Estato encargato d'a emisión d'a moneda, encara que os bancos d'Escocia y Irlanda d'o Norte conservan o dreito a emitir billez subchectos a la retención de prou billez d'o Banco d'Anglaterra ta realizar-ne a emisión. A lo largo d'a historia la libra esterlina s'ha mantenito como una d'as divisas mas estables y fuertes d'o mundo y una d'as mas cotizatas. O Reino Uniu estió un d'os tres Estatos que no dentroron en a zona euro en 2002, cuan encara feba parti d'a Unión Europea.

Cheografía humana y sociedat

Relichión

A seu de Canterbury

Un 75% d'a población afirma tener una relichión en o Reino Uniu. A relichión principal ye o cristianismo y encara que o 72% d'os britanicos s'identifican como cristianos, un porcentache muit chicot ye practicant.

A Ilesia d'Anglaterra ye a ilesia oficial d'o estato. Orichinalment establita como parti d'a Ilesia Catolica en 597 por Agostín de Canterbury, a Ilesia d'Anglaterra se'n deseparó d'a Ilesia Catolica en 1534 mientres o reinato d'Henrique VIII d'Anglaterra. Como Ilesia d'o Estato, os bispes perteneixen a la Cambra d'os Lords y o monarca britanico ha d'estar miembro d'a Ilesia d'Anglaterra d'alcuerdo a l'Acta de 1701 y en ye o suyo Gubernador Supremo. Dengún monarca ha d'estar catolico. A Seu d'a Ilesia d'Anglaterra ye a Seu de Canterbury, y l'arcebispe de Canterbury ye o clerigo chefe.

A Ilesia d'Escocia (conoixita informalment como Kirk) ye a ilesia nacional d'Escocia. Ye una ilesia presbiteriana y no ye subchecta a lo control d'o estato. O monarca britanico en ye un miembro ordinario, encara que no ye menester que o monarca faiga dengún churamento ta esfender a seguridat d'a ilesia d'Escocia en a suya coronación.

Bibliografía

• (en) Encyclopedia Britannica (2009), United Kingdom, 15, Londres: Encyclopedia Britannica. ISBN 9781593398378.
• (en) CIA (2010), The World Factbook, Washington D.C.: Potomac Books Inc.. ISSN 1553-8133. ISBN 9781597975414.
• (en) T.J Barringer, Geoff Fordham, Douglas (2007), Art and the British Empire, Manchester University Press. ISBN 9780719073922.
• (en) David Else, Jolyon Attwooll, Beech (2007), Great Britain, 7, Lonely Planet. ISBN 9781741045659.
• (en) Oficina Nacional de Estadísticas (2005), Official yearbook of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Londres: National Statistics. ISBN 9781403990693.
• (en) , Jonathan (2002), Claiming Scotland: National Identity and Liberal Culture, Edimburgo: Edinburgh University Press. ISBN 1902930169.
• (en) David Ross (2002), Chronology of Scottish History, Geddes & Grosset. ISBN 1855343800.

Se veiga tamién

• Lista de ciudaz de Reino Uniu por población.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Reino Uniu.

Referencias

Os países d'o Reino Uniu
Anglaterra | Escocia | Irlanda d'o Norte | Galas

	Territorios Britanicos d'Ultramar y Dependencias d'a Corona
	Territorios d'Ultramar: Anguila | Bermudas | Islas Caimán | Islas Cheorchias d'o Sud y Sandwich d'o Sud | Chibraltar | Islas Malvinas | Montserrat | Islas Pitcairn | Santa Helena (Ascensión, Tristán da Cunha) | Territorio Antarctico Britanico | Territorio Britanico de l'Ocián Indico | Islas Turcas y Caicos | Islas Vírchens Britanicas Dependencias d'a Corona: Guernési | Jèrri | Isla de Man Bases Sobiranas: Akrotiri y Dhekelia (en Chipre)