 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A reconquiesta estió un proceso historico en o que os reinos d'o norte d'a Peninsula Iberica que teneban una clase dirichent cristiana ocuporon os territorios de tota a Peninsula, que yeran baixo o poder d'una clase dirichent musulmana. Encara que siga denominata "reconquiesta cristiana" u simplament "reconquiesta", o mesmo proceso se produció en atros países d'Orient Meyo como Cheorchia, u temporalment en l'Imperio Bizantín y Armenia. Se considera que encomenzó en l'anyo 722 con a revuelta de Pelai y remató en l'anyo 1492 con a conquiesta de Granada. Estió un proceso complexo y con unas cuantas fases.
En a reconquiesta participoron as Órdens militars, belunas naixitas en as Cruzatas como a Orden d'o Temple, a Orden d'o Santo Sepulcre u a Orden d'o Hespital, y belatras como o Orden de Sant Chaime naixitas en a mesma reconquiesta.
Dimpués d'a reconquiesta se produciba un reparto u distribución de tierras, y a venita de poblacions cristianas d'atras zonas, o que se conoixe como a "repoblación". Con a repoblación se produció a concentración cheografica en comarcas u vicos concretos d'as poblacions d'a Peninsula que s'heban islamizato en o periodo anterior y no heban estato forachitatas. Os cristianos mozarabes se fusionaban con os cristianos y a vegatas participaban ellos mesmos en a repoblación. Con a repoblación tamién se produció a substitución d'as parlas mozarabes por as luengas d'as clases dirichents d'os reinos d'o norte. L'arabe lo manteneban belunas d'as comunidaz islamizatas, sobretot en o sud y en o Reino de Valencia.
Primeras expansions d'os reinos cristianos
Bi habió dos focos de resistencia cristiana, uno en a Cordelera Cantabrica, que condució a la formación d'o Reino d'Asturias, y atro en os Pireneus representato por os territorios pirenencos baixo poder d'a población autoctona u d'una nobleza d'orichen franco. A lo principio as autoridaz musulmanas d'o norte d'Africa u de Cordoba no veyeban un periglo prou evident como pa fer campanyas pa fer desapareixer os microestatos cristianos, en zonas que no lis intresaban guaire. A expansión d'os estatos cristianos yera moderata, a vegatas a expansión retaculaba, por eixemplo cuan as campanyas d'Almanzor.
Pelai I, vencedor seguntes a leyenda en a batalla de Covadonga enta l'anyo 720 no restauró garra estato visigodo. D'alcuerdo con Ibn Khaldun estió "un rei nuevo que reinó sobre un pueblo nuevo".
Os francos ocuporon Septimania con Pepín lo Petit en l'anyo 756 y dimpués Carles Magno (768-814) intervinió en os Pireneus y val de l'Ebro ocupando amplos territorios en bels casos pa cutio y en belatros temporalment con o que se creyó a Marca Hispanica.
A primera gran intervención d'os cristianos en o centro d'Espanya se produció cuan una guerra civil que enfrentó en a Meseta Central a los berbers y a los arabes. O rei Alifonso I d'Asturias atacó a los berbers d'a Meseta norte, que yeran ocupatos en a guerra contra os arabes, y temporalment s'apoderó de muitas ciudaz. Derrotatos os berbers, habió de dixar as ciudaz que heba conquiesto y se levó a muitos cristianos a los territorios d'o norte que podeba defender.
Alifonso II, Ordonyo I y Alifonso III empentoron un proceso de repoblación en o Reino d'Asturias. As tierras repoblatas se convertiban en propiedat d'os labradors que se i estableixen, (sistema de presura).
En os territorios pirenencos y levantinos tamién se producen repoblacions. En a Marca Hispanica os feitos destacables son a ocupación franca de Barcelona en l'anyo 801 y l'aseguración d'una muga en a linia d'o río Llobregat con Wildredo I (878-897). En a Marca Hispanica bi ha diferencias notables con a situación en Navarra u en Asturias. Bi ha intercambios comercials, una millor conservación d'o patrimonio clasico y una arquitectura con influencias clasicas.
Abances d'os sieglos XI y XII
O califato de Cordoba s'heba esminglanato en una trentena de reinos Taifas. Por atra part se produció una unificación territorial en o centro-norte cristiano en a persona de Alifonso VI de Castiella que achuntó Castiella, Leyón y Galicia, o que li permitió adquirir a hechemonía peninsular. Alifonso VI feba pagar "parias" a los reinos taifas de Zaragoza, Toledo, Badajoz y Sevilla.
En 1085 o reino de Castiella conquirió Toledo y a suya redolata y o suyo rey renueva o títol imperial d'a peninsula Adelphonsus Imperator Toletanus, Magnificus Triunphator. Os musulmans de Sevilla reaccionan clamando a los almurabiz. Atros reinos musulmans deixan de pagar parias. Os almurabiz vencioron a los castellanos y leyoneses en as batallas de Sagrajas (1086), Consuegra (1097) y Uclés (1108).
En Valencia o Cit Rodrigo Díaz de Vivar consiquió resistir a los almurabiz, pero a la suya muerte a taifa de Valencia cayó. En Levant os almurabiz fuoron aturatos por Alifonso I lo Batallero, vencedor en a batalla de Cutanda, que li permitió conquerir o Sistema Iberico y a val meya d'Ebro.
O resultato d'este periodo de reconquiesta cristiana estió a ocupación castellana y leyonesa d'o Sistema Central (y d'o sud d'a cuenca d'o río Duero, que quedaba asegurato). Dimpués d'a caita de Toledo estos exterensos territorios fuoron repoblatos y os reis aplicoron un rechimen legal de fueros que permitiba o predominio d'a ciudat (u d'a nobleza resident en a ciudat) sobre amplos territorios. Se formoron as "comunidaz de villa y tierra" y poderosos concellos (Ávila, Segovia, Salamanca). Ávila y Segovia se convertioron en ciudaz-fortaleza que aseguraban a muga en o Sistema Central.
Bellas zonas d'a cuenca d'o río Tacho no fuoron repoblatas. En Toledo y o suyo antigo reino quedaba muita población autoctona que manteneba restos d'organización d'o periodo islamico anterior. L'antigo Reino de Toledo, y en especial a suya capital, recibioron inmigración occitana y francesa d'una traza pareixita a la val d'Ebro.
O Sistema Iberico, (tanto l'ocupato por Aragón como l'ocupato por Castiella) s'organizó d'alcuerdo con o modelo d'o sud d'o Duero y o suyo dreito, que favoreixeba a la chent que defendeba a muga, ye l'orichen d'as comunidaz de Calatayú, Daroca, Molina d'Aragón, etc... Lo mesmo se desvinió en l'Alta Extremadura en a redolata de Plasencia.
Se produció a reconquiesta d'a Catalunya Nueva y se produció una colonización agraria que en part la empentó a Orden de Cistels.
Os almuades eclixoron a los almurabiz en o norte d'Africa y invadioron a peninsula, aturando a reconquiesta castellana y leyonesa en as cuencas d'o Guadiana y Guadalquivir. A intervención d'os almuades no aturó guaire a reconquiesta en Levant, a diferencia d'o que se desvinió en o centro. A razón d'esto ye que o rei Lop d'a taifa de Murcia resitiba a expansión d'os invasors nortafricanos y no podeba defender os suyos territorios d'o norte. D'esta traza os aragoneses abanzaban por as cuencas d'o Guadalaviar y Guadalop en tiempos d'Alifonso II lo Casto y uns mercenarios navarros creyoron a sinyoría d'Albarracín en circunstancias escuras.
Fase principal
A fase principal se produció entre l'anyo 1224 y l'anyo 1266. Os reinos cristianos aproveitoron a descomposición d'o estato Almuade y se produció un abance rapido d'os cristianos.
En o centro-norte se produció a unificación d'os reinos de Castiella y de Leyón en 1230 baixo a figura de Ferrando III. A unión d'os dos reinos significó a continación d'as linias d'ataque d'os leyoneses en Extremadura y d'os castellanos en l'alta Andalucía.
En Levant se produció un cambio cheopolitico. A Corona d'Aragón ya no yera tan ocupata en afers occitans dimpués d'a derrota en a batalla de Muriel, y Chaime I adrezó a politica exterior d'os suyos estatos enta la reconquiesta de territorios baixo poder musulmán: Mallorca y o Reino de Valencia.
En l'ueste o reino de Portugal podió reconquerir tota a frontera occidental dica l'Algarve, d'alcuerdo como o Tractau de Sabugal de 1231 en o que Castiella y Portugal se repartiban os territorios pa reconquerir.
Este periodo remató enta 1265-1285. Se produció una revuelta d'os musulmans d'Andalucía y Murcia en 1265. Os benimarins intervinioron en a Peninsula Iberica en 1275 y aturoron por bel tiempo o proceso de conquiestas cristianas. En Levant a Corona d'Aragón ya yo participaba guaire en a reconquiesta, y encomenzaba a adrezar a suya expansión politica enta a mar Mediterrania, as Viespras Secilianas se produciban en 1282.
Fase final
A fase final ye representata por a resistencia d'o reino Nazarín de Granada a la presión d'os reinos cristianos y a la conquiesta castellana, feito que remató con a caita de Granada en tiempos d'os Reis Catolicos.
Bibliografía
- (es) Miguel Ángel Ladero Quesada: Historia Universal, Edad Media. Vicens Vives
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre Reconquiesta.