 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articho ye sobre un pueblo turquico d'Asia y Europa; ta atros usos, se veiga Nogais (desambigación).
| Nogais Ногай | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
 | |||||||||
|
| |||||||||
| |||||||||
| Nogai, ruso y turco | |||||||||
| Islam | |||||||||
| Pueblos turquicos | |||||||||
Os nogais (en nogai Ногай) son un conchunto de comunidaz cheograficament deseparatas que bi ha a lo norte d'o Caucas, en Baixkiria, en Ucraína, en Rumanía y Bulgaria descendients d'a gran Horda Nogai que i habió entre os Urals y a Mar Caspia. Charran una luenga turquica propia y son musulmans sunnitas seguidors d'a escuela Hanafí.
Luenga
A luenga d'os nogais ye pareixita a lo cazaco. Bi ha dos dialectos prencipals, o nogai blanco u aq nogai d'o Kubán y o nogai negro u kara nogai en Daguestán. Diferent d'os dos ye o achiqulaq nogai de Chechenia-Inguixetia. A luenga escrita combina os dos primers dialectos y fue establita a fins d'os anyos 20 d'o sieglo XX, s'escribiba en alfabeto latino dica 1938, cuan prenioron o cirilico.
Historia
Prenen nombre de Nogai Khan, un líder mongol que encara que no estió rei, actuó como rei d'a Horda d'Oro dica que representó un periglo pa o khan hereu.
A gran Horda Nogai estió una entidat politica nomada d'os sieglos XV y XVI que amaneixió como consecuencia d'a división d'a Horda d'Oro. En tiempos d'a caita de Kazán en mans d'os rusos a Horda Nogai yera a fuerza militar mes poderosa d'Europa Oriental, capaz de movilizar 100.000 chinetz. En tiempos d'a expansión de l'Imperio Ruso se dividió en dos faccions, a "horda mayor" (kara) yera prorrusa, a "horda menor" (aq) quedó baixo a influencia d'o Khanato de Crimea y emigroron establindo-se en o sud de Besarabia (Buchac) y Yedisán (sudueste d'Ucraína).
En o sieglo XVIII, os rusos consiguioron que os nogais se posasen d'a suya parte y esto lis permitió de conquerir Crimea, o zaguer khanato tartaro que se resistiba a desapareixer en Europa. Manimenos tiempo dimpués os rusos facioron que os nogais deixasen Buchac tresladando-los ta atras zonas como Kubán y substituyindo-los por cristianos de diferents nacionalidaz, (Bulgaros, Gagauzes, ecetra...).
En 1888 muitos nogais emigroron ta l'Imperio Otomán, establindo-sen en Dobrucha (en muitos censos bulgaros y rumanos os nogais son incluitos chunto a os tartaros de Crimea baixo a categoría de tartaros), u en Anatolia.
Bibliografía
- (es) Gonen, Amiram. Diccionario de los pueblos del mundo. Editorial Anaya, 1996. ISBN 978-8479793500.
- (es) Fernández-Armesto, Felipe. Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. Editorial Grijalbo, 1996.