Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Muga entre Aragón y Catalunya en royo

A muga entre Aragón y Catalunya tien una largaria d'alto u baixo 354 kilometros^{[nota 1]} desepara os dos territorios dende o puerto de la Picada a o norte, amán d'a muga con Francia, dica o Tozal dels Tres Reis a o sud, en a muga con o País Valenciano.

Accidents cheograficos

En as siguients seccions s'amostran os accidents cheograficos que se troban en a muga dividius por comarcas. Os iconos horizontals de carreteras, ríos u camins indican que trescruzan a muga. Si os iconos son verticals indican que fan de muga entre os dos territorios.

Ribagorza

Cap de Toro

Tuca de Mulleres

Tuca d'el Feixant

Tozal de la Fontana

Entibo d'Escales

Puent de Montanyana

Noguera Ribagorzana en a congostro de Mont-rebei

A comarca de Ribagorza muga de norte a sud con os municipios de Vielha e Mijaran, en a val d'Arán, Vidallé y El Pont de Suert, en l'Alta Ribagorza, Tremp y Sant Esteve de la Sarga, en Pallars Chusán y Àger y Os de Balaguer, en La Noguera. A muga prencipia un poco a o norte d'o puerto de la Picada (2.475 m), remata a o sud chunto a l'entibo de Santa Ana y ye trescruzada por 21 pasos, 12 d'éls asfaltaus y a resta por camín.

En a suya parti mas septentrional a muga ye marcada por os Pireneus, que deixan paso a la val de la Noguera Ribagorzana, río que marca gran parti d'a muga chunto a os suyos entibos de Baserca, Escales, Canelles y Santa Ana. Destaca tamién a congostro de Mont-rebei.

O lugar de Puent de Montanyana, cabecera de municipio en Aragón, se troba situau en a muga, estando a suya parti occidental administrativament aragonesa y a oriental administrativament catalana.

Aragón		Catalunya
Benás	Picada (2.475 m)		Vielha e Mijaran
	Turonet d'el Puerto de la Picada (2.528 m)
	Tuca de Bargas (2.632 m)
	Tuqueta de Bargas (2.617 m)
	Bargas (2.508 m)
	Tuca de Pomero (2.707 m)
	Tuca Blanca d'el Pomero (2.696 m)
	Tuca de Pena Nera (2.581 m)
	Ribereta
	Aranesos (2.447 m)
	Turón de tres Puntes (2.897 m)
	Alfred (2.875 m)
	Cap de Toro (2.971 m)
	Tuca de Mulleres (3.009 m)
Montanui
	Cavall (2.749 m)
	Tuca de la Feixa de la Vall (2.879 m)
	Tuca d'el Feixant (2.952 m)
	Tallada (2.623 m)
	Tuca d'el Mich de la Tallada (2.794 m)
	Mulleres (2.557 m)
	Tuca de Fontana de Senet (2.635 m)
	Fontana de Senet (2.512 m)
	Tozal de la Fontana (2.576 m)
	Tuca d'el Santet (2.364 m)
	N-230
	Noguera Ribagorzana
			Vidallé
	Entibo de Baserca
	Noguera Ribagorzana
	Puent de Senet
	Noguera Ribagorzana
	Cogulló
	Noguera Ribagorzana
	Roi
	Noguera Ribagorzana
	Riupedrós
	Molí
	Ramader
	Montanui-Vidallé
	Noguera Ribagorzana
	N-260
			El Pont de Suert
	Noguera Ribagorzana
Bonansa	N-230
	Entibo d'Escales
	N-230
Sopeira	Casetes
	Font de la Teula
	N-230
	Pratusot		Tremp
	Cantallops
	Entibo d'Escales
	Llastarri
	Noguera Ribagorzana
Arén de Noguera
	Puent
	El Pont d'Orrit
	Noguera Ribagorzana
Puent de Montanyana
	Pont
	Puent de Montanyana
	Noguera Ribagorzana
	C-1311
	Noguera Ribagorzana
Viacamp i Lliterà	Entibo de Canelles		Sant Esteve de la Sarga
			Àger
			Os de Balaguer
	La Socarrada (664 m)
	Tozal de la Cuadra (618 m)
	Entibo de Canelles
Estupinyán
	HU-V-9301
	Entibo de Santa Ana

Litera

Entibo de Santa Ana en A Litera

Canal de Pinyana

A comarca de Litera muga de norte a sud con os municipios d'Os de Balaguer y Ivars de Noguera, en La Noguera y Alfarràs, Almenar, Almacellas, Leida y Gimenells i el Pla de la Font en o Segrián. A muga prencipia en o norte chunto a l'entibo de Santa Ana, remata a o sud chunto a la carretera entre Vencillón y El Pla de la Font y ye trescruzada por 5 carreteras y una línia de ferrocarril.

En a suya parti mas septentrional a muga ye marcada por a Noguera Ribagorzana y en a meridional por La Clamor Amarga.

Aragón		Catalunya
Camporrélls	Barbuixera		Os de Balaguer
	La Volteria (841 m)
Valdellou
	Entibo de Santa Ana
			Ivars de Noguera
Castillón Roi	Entibo de Santa Ana
	Barbuixera
	Noguera Ribagorzana
			Alfarràs
	Canal de Pinyana
	N-230
	Arroyo de la Viuda
Albelda	Canal d'Aragón y Catalunya
	A-140 - C-26
	A-2219 - L-902		Almenar
	Desaugüe de la Clamor
Alcampell	Camín de la Serra
	Torre del Tomaset		Almacellas
Altorricón	La Clamor Amarga
	Ferrocarril Zaragoza-Barcelona
	N-240
	A-22
	La Clamor Amarga
Tamarit de Litera
	Basa d'el Torres		Leida
	Clamor de la Faleva		Gimenells i el Pla de la Font
Vencillón	Desaugüe de Lizarraga
	Vencillón-Pla de la Font

Cinca Baixa

AP-2

Forcallo Cinca-Segre

A comarca d'a Cinca Baixa muga de norte a sud con os municipios de Gimenells i el Pla de la Font, Alcarràs, Torres de Segre, Soses, Aitona, Seròs, Massalcoreig y La Granja d'Escarp, toz éls en a comarca d'o Segrián. A muga prencipia en o norte en a clamor d'el Saladar, remata a o sud en o río Segre y ye trescruzada por 7 carreteras y una línia de ferrocarril d'alta velocidat.

Aragón		Catalunya
Belver d'a Cinca	Clamor d'el Saladar		Gimenells i el Pla de la Font
	HU-8910
Zaidín	La Clamor Amarga
	Basa de Daunís
	Ceica de Montcalbos
	Basa d'el Camats
	CHE-1304
	Barranco d'el Viver
	Ceica de Montcalvós		Alcarràs
	Basa d'el Marcelino
	AVE Zaragoza-Barcelona
	L-800
	Clamor de Vallmanya
Fraga	Canal d'Aragón y Catalunya
	CHE-1305
	Ceica seg. de Soses
	Camín de les Sarderes		Torres de Segre
	Ceica seg. de Soses		Soses
	A-2
	AP-2 - E-90		Aitona
	A-242 - C-45		Seròs
	Canal d'Aragón y Catalunya
	Río Cinca		Massalcoreig
Torrent d'a Cinca
	Río Segre		La Granja d'Escarp

Baixo Aragón-Casp

Mequinenza

Desembocadura d'o río Segre en l'Ebro

A comarca d'a Baixo Aragón-Casp muga de norte a sud con os municipios de La Granja d'Escarp, Seròs y Almatret, en o Segrián, Ribarroya d'Ebro, en a Ribera d'Ebro, La Pobla de Massaluca y Batea y Caseres, en a Tierra Alta. A muga prencipia a norte en o barranco de Vallfera, remata a o sud en o río Algars y ye trescruzada por 3 carreteras.

Aragón		Catalunya
Mequinenza	Río Segre		La Granja d'Escarp
	A-2414
	Barranco de Vallfera
	Barranco de la Cova Plana		Seròs
	Barranco de l'Aiguamoll		Almatret
	Entibo de Ribarroya
Fayón
	Barranco de la Valldolcet
	Barranco dels Escambrons
	Fita de les Tres Provincies (425 m)
			Ribarroya d'Ebro
	Tozal dels Escambrons (375 m)
	Entibo de Ribarroya
			La Pobla de Massaluca
	Río Matarranya
Nonasp
	Sierra de Vall de Batea
	Barranco de l'Espart		Batea
	Barranco de Vall Mayor
	A-2411 - T-723
Fabara	Barranco de Vall de la Mascarosa
	Río Algars
Maella
	Barranco de Vall de Balaguer
	A-221 - C-221
	Barranco de Vall de Sarria
	Río Algars
	Río Algars		Caseres

Matarranya

Puent sobre o río Algars en a carretera N-240

Tozal dels Tres Reis

A comarca d'o Matarranya muga de norte a sud con os municipios de Caseres, Horta de Sant Joan, Arnes, Alfara de Carles, Tortosa y La Sénia en a Tierra Alta. A muga prencipia a o norte en o río Algars, remata a o sud en o Tozal dels Tres Reis (1.351 m) y ye trescruzada por 4 carreteras. En a suya parti norte ye marcada por o río Algars y en o sud por os puertos de Beceit.

Aragón		Catalunya
Calaceit	Río Algars		Caseres
Arens de Ledón
	N-240
	Río Algars
			Horta de Sant Joan
	TV-3341
	Río Algars
Ledón
	TE-V-3303
	Río Algars
	Via Verda
	Río Algars
			Arnes
Cretas
	A-231 - T-330
	Río Algars
Beceit
	Barranco del Corb
	Río Ulldemó		Alfara de Carles
	Redó (1.000 m)		Tortosa
	Tozal de Tall Nou (1.237 m)
	Río Matarranya		La Sénia
	Barranco de la Coscollosa
	La Coscollosa (1.229 m)
	Punta de la Pala (1.201 m)
	Río d'el Racó d'en Patorrat
Val de Robres
	Tozal dels Tres Reis (1.351 m)

Historia

A muga entre Aragón y Catalunya se definió en tiempos de Chaime I d'Aragón

A muga actual entre Aragón y Catalunya queda definida en l'anyo 1262 reinando Chaime I d'Aragón, representando mas que mas una perduga de territorios ta Aragón. Por ixas envueltas a muga entre os dos países gosaba marcar-se en o río Cinca, encara que iste punto ye discutiu ya que ye probable que a Cinca estase no a muga oriental d'Aragón sino a meridional, ye decir a marcada en realidat por o río Segre. A inclusión de Leida en Catalunya se definió en istos anyos, ya que en 1228 asistió a las Corz Aragonesas en Daroca y ya en l'anyo 1283 a las Corz Catalanas en Barcelona.

Un feito determinant ta a definición posterior de mugas estió a muerte fillo mayor de Chaime I, Alifonso, en 1258. O hereu pasó a estar o futuro Pero III d'Aragón, fillo d'o segundo matrimonio d'o rei con a reina Violant d'Hongría. Asinas en ista epoca se segregó o Reino de Mallorca, que incluyiba o Rosellón, Conflent, Cerdanya, Cotlliure, Conflent y Vallespir, pasando a o suyo chirmán Chaime II de Mallorca en 1276.

Dica alavez Ribagorza en a suya totalidat perteneixeba a o Reino d'Aragón (incluyindo l'actual Alta Ribagorza catalana y a val d'Arán), estando confirmau por Chaime I en 1301 por requesta d'as Corz d'Aragón reunidas en Zaragoza en 1300. A muga yera fixada en a Clamor d'Almacellas, lo que ratificaba l'adscripción de Ribagorza y Litera a Aragón, vincladas a o reino dende a o menos tiempos de Remiro I d'Aragón. Cal sinyalar manimenos que as divisions eclesiasticas yeran diferents, ya que istos territorios perteneixeban ta par d'alavez a la diocesi de Leida. Bi habió un intento de variación en ista muga con a muerte de Martín I d'Aragón, cuan a Cheneralidat de Catalunya miró d'incorporar-los a o Prencipau aproveitando o interregno.

A ciudat de Fraga pareixe que fue asignada en primeras por Chaime I a Catalunya, manimenos prefirioron mantener-se en Aragón y fuoron a las Corz aragonesas en Daroca en 1311, confirmando asinas a suya adscripción a o debantdito reino.

A presencia aragonesa en o Baixo Ebro (Horta, Flix, Ascó, Miravet, La Palma u Entenza) quedó desestimada por o rei Pero IV d'Aragón en 1359. Anterior ye a muga en o Baixo Aragón, definida ya en 1210 en o río Algars por os bispes de Zaragoza y Tortosa como deseparación d'as suyas diocesis y estando asinas tamién emplegada como muga estatal.

Bibliografía

• "Prontuario Aragonés del Reino y la Corona de Aragón". Guillermo Fatás. Equipo CYG, Editorial Corz d'Aragón, 2014, ISBN 978-84-92565-10-8.

Se veiga tamién

• Francha Oriental d'Aragón
• Municipios de Leida que mugan con Aragón
• Municipios de Tarragona que mugan con Aragón

Notas

Referencias