Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo tracta sobre Mediano, que ye un municipio auxidido d'a val d'a Cinca, en a provincia de Uesca. Ta belaltros usos d'o toponimo «Mediano», se veiga Mediano (desambigación).

Mediano
Antigo municipio d'Aragón
L'entibo de Mediano con a torre de Mediano viello sobre l'augua.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Antigo municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Capital	Mediano
Municipio actual	A Fueva
Población  • Total	93 hab. (1970)
Altaria  • Meyana	520 m.
Distancia  • 94 km	enta Uesca
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza
Coordenadas	42°20’30’’N 0°11’37’’E
Mediano Mediano en Aragón

Mediano ye un municipio historico d'Aragón en a provincia de Uesca y en territorio d'a que en l'actualidat ye a comarca de Sobrarbe. Se'l puede documentar dende os primers censos mudernos de 1842 (solo censo en o que heba de nombre «Mediano con Arasanz»^[1]) dica la suya absorción en o municipio d'a Fueva en a decada de 1970.^[1] Estió lo zaguer d'os antigos municipios que en l'actualidat forman a Fueva que se i unió.

O termin municipal de Mediano se trobaba en as dos ribas d'o río Cinca, con Mediano viello (actualment inundau) en a riba dreita d'o río, y Arasanz (actualment despoblau) en a ezquierda. Por a suya ubicación, en una d'as zonas en as que a ribera d'a Cinca gosa tener una orografía mas suau, disposaba de grans extensions agricolas (as cuals, en a comarca, se deciban «Ribera de Mediano») la cual cosa lo feba estar un municipio eminentment agricola y un d'os que millors comunicacions y cualidat de vida teneban en Sobrarbe.^[2]

En o periodo intercensal de 1842 dica 1857, o municipio creixió en incorporando-se-le o lugar y antigo municipio de Sant Mitier.^[1] Curiosament, se lo documenta con ixe nombre («Samitier») solo que en o censo de 1887,^[1] 30 anyos dimpués d'a incorporación.

O nuclio de Mediano, principal y cabecera d'o municipio, gracias a la suya proximidat con a carretera de l'Aínsa (l'actual A-138) teneba diferents servicios y comercios dica os anyos 1960. Paradoxicalment, expermientó un incremento demografico mientres a primer mitat d'o sieglo XX, adubindo-se-ie a población mas alta en a decada de 1950, en clara correspondencia con a epoca de construcción de l'entibo que, a la fin, remató en cacegando o lugar. A destrucción de «Mediano viello» que ye como en l'actualidat se'l conoix, suposó una contumancia insalvable ta toz dos lugars que en dependeban, y sobre tot, ta Arasanz, que en inundar-se-le a ribera no perdió só que as millors tierra baixo l'augua, sino que tamién se quedó sin o camín principal y o puent que el comunicaba con a riba cuentra d'o río.

En a decada de 1960, a Confederación Hidrografica de l'Ebro procedió a expropirar-se tot lo patrimonio inmueble d'os zaguers habitants de Mediano y os d'Arasanz, anque con preus de compensa por debaixo d'el que s'estima hese estau chusto.^[2] L'entibo se omplió precipitadament en a zaguer semana d'abril de 1969, en coincidindo con un periodo ininterrumpido de tres días de plevia que s'extendió d'entre lo día 27 d'aquel mes y o día 30 que ya amaneixió solano. Isto, sumau con a falta d'aviso por partes d'os responsables d'a CHE y d'a presa, causó la inundación de Mediano imprevista ta os vecins, os cuals en habión de marchar de tardes y nueiz de o día 29 d'abril de 1969 cargando-se as pertinencias que se'n podión sacar con os pocos medios d'os cuals disposaban, y deixando-se-ne muitas que se cacegón baixo l'augua u les ne sortión flotando d'as casas (en una imachen que ye l'alcordanza de muitos en a comarca) cuan se completó la inundación a nueit d'o 29 ta'l 30. As fayenas de rescate d'as cosas que flotaban en o pantano durón semanas, y en i hai que encara dicen que se'n trobaba de cabo ta cuan en as gleras mientres lo menos toda l'anyada siguient.^[2]

O municipio subsistió bels anyos mas, con a sola población de Sant Mitier, y con as viviendas d'os responsables d'a presa mas cualcuna que bel vecino de «Mediano viello» se les heba puesto construir amanau, en previsión d'o desastre que a la fin escaixió, y que formoron o nuclio que en l'actualidat omne conoix como «Mediano nuevo».

Demografía

(1) D'antes d'a fusión con Sant Mitier.

Evolución d'a población de Mediano dende 1857.

Referencias