Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo ye sobre a luz como radiación eletromagnetica. Ta atros usos se veiga Luz (desambigación).
A luz (d'o latín lux, lucis) ye a mena d'enerchía eletromagnetica radiant que puet percibir o uello humano. O un sentiu mas amplo, o termino luz inclui o rango entero de radiación conoixiu como o espectro eletromagnetico.
A ciencia que estudia as prencipals trazas de producir luz, asinas como o suyo control y aplicacions, ye a optica.
Prencipals caracteristicas, efectos y propiedaz d'a luz
O estudio d'a luz amuestra una serie de caracteristicas y efectos en interactuar con a materia, que nos permiten de desembolicar bellas teorías.
Velocidat finita
S'ha contrimostrau teoricament y experimental que a luz tien una velocidat finita. A primera mesura la fació l'astronomo danés Ole Rømer en 1676 y dende alavez a-saber-los experimentos han amillorau a precisión con a que se conoix o dato. Actualment, a valura exacta aceptada t'a velocidat d'a luz en o vueito (fisica) ye de 299.792.458 m/s.[1]
A velocidat d'a luz en propagar-se a traviés d'a materia ye menor que a traviés d'o vueito, y pende an as propiedaz dielectricas d'o medio y d'a enerchía d'a luz. A relación entre a velocidat d'a luz en o vueito y en unatro medio se denomina indice de refracción d'o medio:
Refracción
A refracción ye o cambeo d'endrecera que experimenta a luz en cambiar de medio. Iste fenomeno se debe a o feito de que a luz se propaga con velocidaz diferents seguntes o medio por o que viache. O cambeo d'endrecera ye mayor cuanto mas gran ye o cambeo de velocidat, ya que a luz gosa recorrer mas distancia por o medio en que ba mas rapeda. A lei de Snell relaciona o cambeo d'anglo con o cambeo de velocidat por medio d'os indices de refracción d'os medios.
Como a refracción pende en a enerchía d'a luz, cuan se fa pasar luz blanca u policromatica a traviés d'un medio no paralelo, como un prisma, se produz a separación d'a luz en os suyos components (as colors) seguntes a suya enerchía, en un fenomeno que se diz dispersión refractiva. Si o medio ye paralelo, a luz se torna a recomponer en salir-ne.
Bels eixemplos muit comuns d'a refracción son a crebaza aparent que se veye en un lapiz cuan se fica en augua, u l'arco de Sant Chuan.
Propagación y difración
Una d'as propiedaz d'a luz de millor observar a simpla vista ye que se propaga en linia dreita. Lo podemos veyer, por eixemplo, en a propagación d'una rayada de luz a traviés d'ambients polvorins u d'atmosferas saturadas. A optica cheometrica parte d'ista premisa ta predecir a trachectoria d'a luz mientres a suya transmisión.
D'a propagación d'a luz y a suya trobada con obchectos surten as uembras. Si calamos un cuerpo opaco en o camín d'a luz y, contino, una pantalla, obtendremos sobre ella a uembra d'o cuerpo. Si l'orichen d'a luz u foco se troba luent d'o cuerpo, y ye mas chicot que o cuerpo, se fará una uembra definida. Si s'amana o foco enta o cuerpo se creyará una uembra en a que se distinguen una rechión mas clara, dita penumbra y unata mas fosca, dita umbra.
Sindembargo, a luz no siempre se propaga en linia dreita. Cuan a luz traviesa un obstaclo punchagudo u una obredura estreita, os rayos s'embanan liucherament. Iste fenomeno, dito difracción, ye o responsable de que cuan se mira a traviés d'un foradet chicot se veiga tot distorsionau u de que os telescopios y microscopios tiengan un numero d'aumentos maximo.
Interferencia
A traza mas simpla d'estudiar o fenomeno d'a interferencia ye con o denominau experimento de Young, que pende en fer incidir luz monocromatica (d'una color nomás) en una pantalla que tien una fendilla muit estreita. A luz difractada que sale de dita fendilla se torna a fer incidir en unatra pantalla con una doble fendilla. A luz procedent d'as dos fendillas se combina en una tercera pantalla producindo randas alternativas claras y foscas.
O fenomeno d'as interferencias se puet veyer tamién de traza natural en as tacas d'aceite sobre as badinas d'augua u en a cara gravada d'os discos compactos; os dos tienen una superficie que, cuan s'ilumnia con luz blanca, la difracta, producindo-se una cancelación por interferencias, en función de l'anglo d'incidencia d'a luz, de cadaguna d'as colors que contien, o que permite veyer-los deseparaus, igual como en un arco Sant Chuan.
Reflexión y dispersión
En incidir a luz en un cuerpo, a materia d'a cual ye feito replega a suya enerchía y la reemete en todas as direccions. Iste fenomeno se diz reflexión. Sindembargo, en superficies opticament lisas, as interferencias destructivas fan que se pierda amás gran parte d'a radiación, fueras d'a que se propaga con o mesmo anglo que incidió. Bels eixemplos simples d'iste efecto son os espiellos, os metals polius u l'augua d'un río.
A luz tamién se reflecta por medio d'o fenomeno clamau reflexión interna total, que se produz cuan una cuan un rayo de luz mira de salir d'un medio en que a suya velocidat ye mas lenta a unatro mas rapedo, con un determinau anglo. Se produz alavez una refracción de trazas que no ye capaz de travesar a superficie entre os dos medios, reflectando-se toda a enerchía. Ista reflexión ye a responsable d'os brilos en un diamant tallau.
Cuan a luz se reflecta difusament y irregular, o proceso se diz dispersión. Gracias a iste fenomeno podemos seguir a trachectoria d'a luz en ambients polvorinos u en atmosferas saturadas. A color azul d'o cielo se debe a la luz d'o sol dispersada por l'atmosfera. A color blanca d'as boiras u d'a leit tamién se debe a la dispersión d'a luz por l'agua u por o calcio que contienen respectivament.
Polarización
O fenomeno d'a polarización s'observa en bels cristals que individualment son transparents, pero si se calan dos en serie, paralelos entre éls, y con uno chirau un determinau anglo con respecto a l'atro, a luz no los puet travesar. Si se ba rotando uno d'os cristals, a luz prencipia a trescruzar-los, alcanzando-se a maxima intensidat cuan s'ha chirau o cristal 90º con respecto a l'anglo de total escureldat.
Tamién se puet obtener luz polarizada a traviés d'a reflexión d'a luz. A luz reflectada ye parcial u polarizada de tot pendendo en l'anglo d'incidencia. L'anglo que provoca una polarización total d'a luz reflectada se diz anglo de Brewster.
Muitas gafas de sol y filtros ta camaras incluyen cristals polarizadors ta eliminar reflexos molestosos.
Efectos quimicos
Bellas sustancias, en absorber a luz, padeixen cambeos quimicos; fan servir a enerchía que a luz lis transfiere ta alcanzar os livels enercheticos necesarios ta reaccionar, ta obtener una conformación estructural mas adecuada ta fer una reacción u ta crebar bel enlace d'a suya estructura molecular (fotolisi).
La fotosintesi en as plantas, que cheneran zucres a partir de dioxido de carbonio, augua y luz; la sintesi de vitamina D en a piel; a ruptura de dihalochenos con luz en as reaccions radicalarias u o proceso de visión en o uello, produciu por a isomerización d'o retinol con a luz, son eixemplos de reaccions fotoquimicas. A branca d'a quimica encargada d'o estudio d'istos fenomenos ye a fotoquimica.
Espectro eletromagnetico
O espectro eletromagnetico ye formau por toz os posibles livels d'enerchía enerchía que a luz puet prener. Parlar d'enerchía ye equivalent a charrar de longaria d'onda; asinas, o espectro eletromagnetico abraca, tamién, todas as longarias d'onda que a luz pueda tener, dende mils de kilometros dica femtometros. Por ixo, amás gran parte d'as representacions esquematicas d'o espectro eletromagnetico gosan fer-se en escala logaritmica.
O espectro eletromagnetico se trestalla en rechions espectrals, clasificadas seguntes os metodos necesarios ta chenerar y detectar cada mena de radiación. Por ixo, as rechions no gosan tener una buega definida y existen bels solapamientos entre ellas.
Espectro visible
De tot o espectro, a parte que o ser humano puet veyer-ie ye muit chicota. Ista rechión, dita espectro visible, complega longarias d'onda dende os 380 nm enta os 780 nm. A luz de cadaguna d'istas longarias d'onda las percibe o uello umano como una color diferent, por ixo, en a descomposición d'a luz blanca en todas as suyas longarias d'onda, por prismas u por a plevia en l'arco Sant Chuan, o uello veye totas as colors.
Se vaiga tamién
Vinclos externos
Referencias y bibliografía
- ↑ Handbook of chemistry and physics. 23ª edición. CRC press. Boca Ratón, EE.UU.
Bibliografía
- Atkins, Peter; de Paula, Julio (2002), Physical Chemistry, New York: Oxford University Press. 0-19-879285-9.
- Skoog, Douglas A.; Holler, F. James; Nieman, Timothy A. (2001), Principios de Análisis instrumental. 5ª Edición, Madrid: McGraw-Hill. 84-481-2775-7.
- Tipler, Paul Allen (1994), Física. 3ª Edición, Barcelona: Reverté. 84-291-4366-1.
- Burke, John Robert (1999), Física: la naturaleza de las cosas, México DF: International Thomson Editores. 968-7529-37-7.