Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Luesia
Municipio d'Aragón
Anvista de Luesia
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Zaragoza Cinco Villas
Partiu chudicial	Exeya d'os Caballers
Superficie	126,83 km²
Población  • Total  • Densidat	335 hab. (2013) 2.27 hab/km²
Altaria  • Meyana	810 m.
Distancia  • 128 km	enta Zaragoza
Alcalde	Jaime Lacosta Aragües
Codigo postal	50619
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Chaca Erla-Uncastiello O Salvador[nota 1]
Ríos	Río Arba de Luesia
Coordenadas	42°22’ 10’’N 1° 1’23’’U
Luesia Luesia en Aragón
Web oficial

Luesia ye un municipio aragonés con categoría de villa d'a provincia de Zaragoza situato en a comarca de Cinco Villas y partiu chudicial d'Exeya d'os Caballers (encara que dende a creyación d'os partius chudicials dica a suya desaparición feba parte d'o partiu chudicial de Sos d'o Rei Catolico). Fa parti d'a diocesi de Chaca y archidiocesi de Pamplona.

A suya población ye de 335 habitants en una superficie de 126,83 km² y una densidat de 2,64 hab/km².

Cheografía

Luesia ye situato a 810 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, a piet d'a Sierra de Santo Domingo, a una distancia de 128 km de Zaragoza, a capital d'Aragón.

O suyo termin municipal muga a o norte con os de Lobera d'Onsella y Longars; a o este con Biel; a o sud con Orés, Asín y Exeya d'os Caballers; y a l'ueste con Biota y Uncastiello.

A piet d'a sierra de Santo Domingo, o termin municipal de Luesia ye trescruzato por o río Arba de Luesia (una d'as dos brancas d'o río Arba). A parte sud d'o territorio ye mas plana, pero en a parte norte, en Santo Domingo, bi ha as mayors altarias d'o termin (Puy Moné, con 1.303 metros d'altaria, Alto de Banyón, con 1.130, y Fayanars, con 1.128), que rematan con os 1.524 metros d'as Penyas de Santo Domingo, encara que ya dentro d'o termin municipal de Longars.

Historia

A villa de Luesia, igual como os lugars d'Orés, Farasdués y Asín, perteneixioron dica l'anyo 1270, alto u baixo, a la corona reyal que se'n reservaba os diezmos y primicias. Por ixos anyos fación donación o rei Don Chaime I d'istas poblacions, con as suyas primicias respectivas, a Donya Teresa Gil de Vidaure y a o suyo fillo Don Pero.

Orés se separó d'ista churisdicción de Luesia en chinero de 1337, por orden de Pero IV, estando confiscada a Pero d'Exerica (nieto de l'anterior) y dada a Beltrán del Valle, encara que sería recuperada luego por Don Pero.

Don Pero, nieto de Donya Teresa, o 27 d'abril de 1368 donó por testamento a villa de Luesia y os lugars d'Orés y Farasdués a lo bispe de Zaragoza (Don Lope Ferrández de Luna, IV arcebispe de Zaragoza).

Dimpués de 642 anyos sin primicias, en 1575 as ilesias d'istos lugars consiguioron con bula papal que s'ingresasen en as suyas cuentas 500 ducaus d'as primicias que s'empochaba l'arcebispe. Isto ye prou important, dau que, encara que a propiedat d'as tierras perteneixió succesivament a las personas y entidaz debanditas, os lugars pendeban, eclesiasticament, primero en a diocesi de Pamplona (dende o sieglo X dica o XVIII) y dimpués en a diocesi de Chaca.

Demografía

Administración

Molimentos

Anvista de Luesia.

Retablo d'o martirio d'as siet mullers que heban recullito a sangre de Sant Blas, de 1464, conservato en a ilesia d'o Salvador.

• Conchunto urbán de Luesia.
• Castiello de Luesia, d'os sieglos X-XI, d'estilo romanico.
• Ilesia d'o Salvador de Luesia, d'estilo romanico, d'os sieglos XI-XIII. Adedicada a lo Salvador, ye la ilesia prroquial d'o lugar.
• Ilesia de Sant Istevan, d'estilo romanico, d'o sieglo XII. Hue ye un Centro d'Interpretación d'o Romanico.
• Ermita d'a Virchen d'o Puyal, d'os sieglos XII-XVI.
• Barrio chodigo.
• Peirón gotico.
• Monesterio dito d'o Corral de Calvo, en a sierra de Santo Domingo, d'estilo prerromanico. Ye protechito legalment con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural dende aviento de 2008.^[10]
• Ermita de Santa Euchenia, d'estilo prerromanico.
• Ermita d'a Virchen d'o Campo.
• Casa d'a Villa, d'o sieglo XVI.
• Hespital medieval.

Fiestas

• 8 de setiembre y 26 d'aviento.

Localidaz achirmanadas

• Gelós (Landas, Occitania).

Veyer tamién

• Lista de municipios de Zaragoza.

Notas

Referencias

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Luesia.
• (es) A ilesia romanica d'o Salvador en RomanicoAragonés.com.
• (es) A ilesia romanica de Sant Esteban en RomanicoAragonés.com.
• (es) Monesterio prerromenico, clamato Corral de Calvo, en RomanicoAragonés.com.
• (an) Cultura y esporte en Luesia, blog en aragonés.
• (es) Pachina web de l'Asociación Cultural Fayanás de Luesia.