Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Frisón Frysk
Atras denominacions:	Frisio
Parlau en:	Países Baixos Dinamarca Alemanya
Rechión:	{{{territorios}}}
Etnia:	Frisons
Parladors:	400.000
Posición:	(Ethnologue 1996)
Filiación chenetica:	Indoeuropea  Chermanica   Occidentals    Anglo-frisonas     Frisón
Estatus oficial
Oficial en:	Frisia
Luenga propia de:	{{{propia}}}
Reconoixiu en:	{{{reconoixiu}}}
Regulau por:	No ye regulau
Codigos
ISO 639-1	fy
ISO 639-2	fry
ISO 639-3
SIL
Luengas frisonas    Frisón occidental    Frisón septentrional    Frisón oriental

O frisón^[1] ye una luenga u conchunto de luengas chermanicas que se charran en os Países Baixos y tamién en bellas rechions de Dinamarca y Alemanya, chunto a la mar d'o Norte. En istas dos zagueras zonas se tracta de variedaz cuasi amortadas, fabladas nomás que por chent gran.

Perteneixe a la branca occidental d'as luengas chermanicas y ye a luenga mas amanada a l'anglés y a l'anglico escocés. O motivo ye que istas dos zagueras luengas son derivación de l'amalgama d'as luengas d'os anglos, os saxons y os chutos, que charraban a mesma luenga (u muit amanada) que a luenga que charraban os antigos frisons y d'a que en desciende l'actual luenga frisona.

Historia

Os documentos oficials mas antigos escritos en frisón estioron escritos en o sieglo XI, en a variant dita antigo frisón, que dica l'anyo 1500 se converte en o frisón medieval y a partir de 1800 evoluciona a o frisón moderno, que ye parlau actualment.

O frisón ye una luenga relativament pareixida a l'anglés, perteneixient a o grupo anglo-frisón, aintro d'a branca occidental d'as luengas chermanicas. L'idioma poseye parolas pareixitas a las anglesas, como a parola "mocet" (boi en frisio y boy en anglés).

Dende comencipios d'o sieglo XIX pareixeba que a luenga desapareixería en os Países Baixos debant de l'abance y espardidura d'o neerlandés pero con o romanticismo surchió o intrés por a vida local y se creyoron sociedaz ta a preservación d'a cultura y l'idioma frisio. Os obchectivos d'iste movimiento se fuoron alcanzando, mas que mas en Frisia.

En 1937 a luenga yera optativa en as escuelas primarias. A l'anyo siguient s'establió l'Academia d'o frisón, publicando-se a Biblia en ista luenga.

División

Existen tres variedaz d'a luenga frisona: frisón occidental, frisón oriental y frisón septentrional. Bels lingüistas consideran que istas tres variedaz, a tamas d'a suya no intelichibilidat mutua, son dialectos d'una sola luenga frisona, mientres que atros, incluyius os suyos fablants, afirman que son tres idiomas diferents. O frisón occidental ye muit influyenciau por o neerlandés y, igual que ista zaguera luenga, se describe como un idioma "entre" l'anglés y l'alemán. Tanimientres as atras variedaz frisonas tienen influyencias de l'alemán, o baixo alemán y o danés. O frisón septentrional ye especialment trestallau en cuantos dialectos prou diferents entre sí. O Stadsfries no ye frisón, so que un dialecto neerlandés influyenciau por o frisón. O frisón se diz Frysk en frisón occidental, Fräisk en frisón oriental y Frasch, Fresk, Freesk u Friisk en os dialectos d'o frisón septentrional.

A situación d'a luenga en a provincia neerlandesa de Groningen y a rechión alemana de Frisia Oriental ye mos complexa: os subdialectos locals d'o baixo saxón, o Gronings y o baixo saxón de Frisia Oriental son una mezcla d'o frisón y os dialectos baixosaxons. Se creye que o frisón i estió charrau d'antis mas y que se reeplazó gradualment por a luenga d'a ciudat de Groningen. Ista variedat local ye actualment en proceso de reemplazo por o neerlandés stándard.

Referencias

Se veiga tamién

• Ried fan de Fryske Beweging.
• Frisia.