 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Khanato Uigur 𐱃𐰆𐰴𐰕:𐰆𐰍𐰕:𐰉𐰆𐰑𐰣 Toquz Oγuz budun | ||||
| ||||
 Situación de Khanato Uigur | ||||
| Relichión | maniqueísmo | |||
| Gubierno | Monarquía | |||
| • Revuelta contra os Göktürks orientals | ||||
| • Invasión d'os kirguizes d'o Yenisei | ||||
O Khanato Uigur existió entre los anyos 742 y 848. Dimpués de derrotar a los Göktürks orientals en l'anyo 744 y plegó a dominar gran part d'Asia Central, mantenendo buenas relacions diplomaticas con a dinastía Tang de China, y controlando bels tiempo a rota d'a seda, dica que fue destruito por os kirguizes d'o Yenisei. O Khanato Uigur ha tenito muita influencia cultural en os pueblos turquicos y mongols.
En l'anyo 762 o kagan d'os uigurs se topetó con uns sogdians maniqueus y se convirtió a lo maniqueísmo. Ocullió a los maniqueus en a suya capital y poco dimpués s'adaptó l'alfabeto sogdián a la luenga turquica d'os uigurs, amaneixendo l'alfabeto uigur y una literatura uigura.
En a segunda metat d'o sieglo VIII os uigurs aduyoron a los Tang a esclafar a revuelta d'An Lushan, intervenindo unas cuantas vegatas (en una d'ellas saqueyoron a capital Luoyang). Cuan a la fin a revuelta remató en l'anyo 763, os uigurs heban de disputar-sen con os tibetans o control d'a rota d'a seda.
En a decada de l'anyo 840 una sublevación demandó l'aduya d'os kirguizes de l'alto Yenisei, relacionatos con os actuals khakasos de l'alto Yenisei y os actuals kirguizes d'atras zonas. A invasión kirguiza y os ataques d'os tibetans remató con a existencia d'o Khanato Uigur y muitos uigurs emigroron ta os oasis a lo sud d'o Tien Shan, on formoron o reino uigur de Khotcho, absorbioron a los restos d'o pueblo tocario-agnokuchén, y podioron seguir existindo como pueblo prospero en a rechión de Turfán encara cuan estioron en a subchección de l'Imperio Mongol. L'actual pueblo uigur de Xinjiang prenió este etnonimo dica principios d'o sieglo XX en o contexto d'a difusión d'ideyas nacionalistas entre os pueblos turquicos d'o Turquestén Oriental. Os uigurs amariellos de Gansu son os continadors mes dreitos d'os uigurs historicos.
Bibliografía
- Jean Sellier. Atlas de los pueblos del Asia Meridional y Oriental. Acento Editorial.
- Jean Sellier y André Sellier. Atlas de los pueblos de Oriente. Acento Editorial.