 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Os diminutivos en bavaro se fan servir pa matizar o significau d'una palabra d'una traza que a palabra derivata tienga un significau de menor mida u de menor importancia.
Formación d'o diminutivo
A formación d'o diminutivo en l'idioma bavaro se fa con os sufixos -àl, -l, -e, -ei y -i.
Palabras rematadas en -à
Muitas palabras que rematan en -à fan o diminutivo adhibindo una -l:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Briàddà | Briàddàl | chirmán |
| Dechddà | Dechddàl | filla |
| Dià | Diàl | puerta |
| Kufà | Kufàl | maleta |
| Schnià | Schniàl | cuerda |
| Schwesddà | Schwesddàl | chirmana |
| Vaddà | Vaddàl | pai |
Palabras rematadas en vocals
As palabras que rematan en vocals fan a vegadas o diminutivo adhibindo -le, encara que tamién admiten a variant stándard -àl:
| Bavaro | Diminutivo 1 | Diminutivo 2 | Aragonés |
|---|---|---|---|
| Buà | Buàle | Buwàl | nino |
| Frau | Fraule | Frauàl | muller |
Bi ha excepcions a iste regle como Schnä (nieu) que fa o diminutivo como Schnäwàl (a "w" se trobaba en l'alto alemán medieval) u Kaffä (café) que fa o diminutivo como Kaffäzàl.
Palabras rematadas en -b
As palabras que rematan en -b cambean ista rematanza por una w y adhiben a rematanza -àl u vocalizan a -l final quedando una -e u -i:
| Bavaro | Diminutivo 1 | Diminutivo 2 | Aragonés |
|---|---|---|---|
| Loàb | Loàwàl | Loàwe u Loàwi | focaza, queso |
| Weib | Weiwàl | Weiwe u Weiwi | muller |
Palabras rematadas en -bb, -f, -l u -m
As palabras que rematan en -bb, -f, -l u -m fan o diminutivo adhibindo -àl:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Àff | Àffàl | mono |
| Bààm | Bààmàl | árbol |
| Jobb | Jobbàl | mena de chaqueta |
| Säbb | Säbbàl | Pero |
| Schdàmm | Schdàmmàl | tronca |
| Schdul | Schdulàl | siella |
Palabras rematadas en -d u -dd
As palabras que rematan en -d u -dd fan o diminutivo adhibindo una -l:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Bàndd | Bànddl | colla |
| Blàd | Blàdl | fuella |
| Gwàndd | Gwànddl | vestiu |
| Hiàd | Hiàdl | sombrero |
| Kisdd | Kisddl | caixa |
| Liàd | Liàdl | canción |
Bellas d'istas palabras permiten tamién a variant con -àl:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Besdd | Besddàl | poste |
| Hiàd | Hiàdàl | sombrero |
| Schdind | Schdindàl | hora |
| Wind | Windàl | viento |
Palabras rematadas en -n
As palabras que rematan en -n fan o diminutivo adhibindo -dl:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Fàhn | Fàhndl | bandera |
| Hen | Hendl | pirina |
| Kànn | Kànndl | charra |
| Mànn | Mànndl | hombre |
En cuasi toz os casos istas palabras tamién admiten una variant d'o diminutivo con -dàl:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Mànn | Mànndàl | hombre |
| Kànn | Kànndàl | charra |
| Wein | Weindàl | vin |
Palabras rematadas en -r
As palabras que rematan en -r fan o diminutivo adhibindo una -l:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Bàr | Bàrl | par |
| Hàr | Hàrl | pelo |
| Schàr | Schàrl | estixeras |
Palabras rematadas en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z
As palabras que rematan en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z fan o diminutivo adhibindo una -l:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Bix | Bixl | lata |
| Dach | Dàchl | tellau |
| Fàss | Fàssl | barril |
| Glàs | Glàsl | veire |
| Hais | Haisl | casa |
| Hoiz | Hoizl | fusta |
| Muiz | Muizl | bazo |
| Bflànz | Bflànzl | planta |
Bellas palabras con istas rematanzas tamién fan o diminutivo adhibindo -àl:
| Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Disch | Dischàl | mesa |
| Ling | Lingàl | pulmón |
| Mütz | Mützàl | gorro |
| Sogg | Soggàl | calcetín |
Palabras con forma de diminutivo
Bi ha en bavaro palabras que nomás existen con forma de diminutivo.
| Bavaro | Alemán | Aragonés |
|---|---|---|
| Blàdl | Blatt | fuella |
| Boddschàmbbàl | Nachttopf | pichallo |
| Bummàl | einfältiger Mensch | melampo |
| Bussàl, Bussl, Bussi | Kuss | pochón |
| Fleischbflànzl | Frikadelle | hamburguesa |
| Gràchàl | Limonade | limonada |
| Griàchàl | Krieche | planta rastrera |
| Gscheidàl | Besserwisser | saputo |
| Lüfdl | Luftmalerei | fresco (pintura) |
| Mädàl, Màdl | Mädchen | Mesacha |
| Nàgàl | Nelke | clavel |
| Rähàl | Pfifferling | rebozuelo |
| Ràdl | Fahrrad | becicleta |
| Schäbbàl | Kinderrassel | cascabillo |
| Schdummàl | Stummer | Muto |
| Schlauchàl | Schlauberger | peligarcero |
Diminutivos en nombres propios
Os nombres propios tamién tienen diminutivos, emplegaus por un regular entre a familia u amigos, que siguen os regles que s'han descrito en os apartaus anteriors.
| Nombre | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| Alois | Loisl, Loisi, Loise | Loís |
| Annemarie | Anàmiàl | Ana María |
| Andreas | Àndi, Ànde | Andreu |
| Anton | Doni, Done | Antón |
| Dionys | Donisl | Donisio |
| Doris | Dorle | Dorotea |
| Grete | Grädl | Greta |
| Josef | Säbbàl | Chusé |
| Katharina | Kàddi | Caterina |
| Kurt | Kuàddi | Kurt |
| Liese | Liesi | Isabel |
| Marie | Mariele | María |
| Michael | Michàl | Miguel |
| Peter | Bädàl | Pero |
| Petra | Bädàl | Peironela |
| Therese | Räsl, Räsi | Tomás |
| Rosa | Rosàl | Rosa |
| Sebastian | Wàsddl, Wasti, Waste | Sebastián |
| Simon | Simmàl | Simón |
| Thomas | Dàmmàl | Tomás |
| Wolfgang | Woifàl, Gàngàl | Wolfgang |
Diminutivos de verbos
Bi ha tamién bels poquez verbos que tienen una forma de diminutivo que cambea o suyo significau. En iste caso forman o diminutivo como os substantivos, encara que, por estar verbos, rematan en -n:
| Verbo | Diminutivo | Aragonés |
|---|---|---|
| nàssn | nàssln | plebisnar |
| regn | regàln | esgotaciar |
| schneim | schneiwàln | nevusquiar |
Bibliografía
- "Bairische Grammatik". Ludwig Merkle. Hugendubel. Múnich, 1975. ISBN 3-88034-127-3
| Gramatica d'o bavaro | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||