Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A Cumania ye una rechion historica d'Europa Oriental antigament habitata por os cumans, pueblo u confederación tribal d'orichen turquico que s'estendilló en os sieglos XI y XII por l'actual Cazaquistán, sud de Rusia, Ucraína, sud de Moldavia y l'este de Vlaquia. As mugas de Cumania han variato en función d'o punto de vista, y d'esta traza:
- As fuents bizantinas, rusas, cheorchianas, armenias, y persas designan con este termin sobre tot a estepa pontica;
- As fuents occidentals i veyeban sobre tot a Vlaquia oriental, sud de Moldavia y a Ucraína meridional, on se facioron os primers contactos entre os cumans y a cristiandad y on se producioron conversions nominals a lo catolicismo, creyando-se a Diocesi de Cumania.
O termin perdió a escape os suyo sentito de país etnico d'os cumans pa prener un sentito politico, y sobrevivió la perduga d'independencia d'os cumans:
- En Hongría, os refuchiatos cumans daron nombre a dos rechions ditas Kunság ("Cumania") en a gran plana panonica: Nagykunság ("Cumania la Gran") y Kiskunság ("Cumania la Chica"). En estas rechions os chumans preservoron a suya luenga y una part d'as suyas tradicions dica fa pocos sieglos.
- En Rumanía, una Diocesi de Cumania existió dica 1523, y fue creyata cuan os cumans d'a rechión se convirtioron a lo catolicismo en l'anyo 1227. Como sufragania de l'Arcebispato d'Esztergom, li permitió a lo rei Béla IV d'Hongría de prener o títol de "rei de Cumania" u Rex Cumaniae en 1228. Esta diocesi teneba a seu en Milcov, remató por incluir toz os catolicos d'a Tierra d'a Bârsa y de Muntenia de cualsiquier orichen etnico, y o termin cumán se convertió en a denominación d'os vlacos catolicos en oposición a los vlacos ortodoxos.
Mencions en fuents aragonesas
Dependendo d'o libro u o parrafo "Cumania" puet designar una part u atra de l'antigo territorio que habitoron os cumans.
En "La Flor de las Ystorias d'Orient", de l'armenio frai Haitón se refieren sobre tot a las tierras esteparias d'o sud de Rusia, a lo nort d'o Caucas y d'Asia Central (estepa pontica), habitatas por os cumans, y li dedican un texto baixo o epigrafe "del Regno de Comania":
En bel caso como en o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" s'ha visto que se puet referir a la "Cumania Negra", a lo que dimpués será Moldavia y Vlaquia