 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Chuan V de Lanuza | |
|---|---|
 Molimento a lo Chusticia, en a Plaza d'Aragón de Zaragoza. | |
| 1591 – 1591 | |
| Precediu por | Chuan IV de Lanuza |
| Succediu por | Chuan Campi |
| Naiximiento | 1564 Lanuza (Reino d'Aragón) |
| Muerte | 1591 Zaragoza (Reino d'Aragón) |
Chuan de Lanuza lo Choven (enta 1564 - 1591), tamién dito lo Mozo, estió o cinquén Chusticia Mayor d'Aragón con ixe nombre. A despeito d'a suya curta duración, ye un d'os Chusticias mes conoixitos en a historia d'Aragón per haber estato executato sin que bi hese un procés previo.
Lo suyo lugar d'orichen ye incierto. Fillo de Chuan IV de Lanuza, l'anterior Chusticia, n'heredó lo cargo dimpués de la muerte de su pai, contando tasament con vintisiete anyos, d'an la suya embotada de lo Choven.
La suya curta edat y inesperencia no iban a aduyar-lo en ixas dificils chornatas a Zaragoza. En os tiempos de Felipe I (II de Castiella), tensas las relacions d'ixa Corona con a Corona d'Aragón per diferents problemas debitos a la existencia d'os Fueros, s'acusó d'asesinato a Antonio Pérez, antigo secretario aragonés d'o monarca, que en prencipio heba d'estar chudgato per lo Chusticia y podeba emparar-se en os Fueros d'Aragón. Ta pribar que ixo se desvenise, Felipe I l'acusó d'hereche y se'n disposó la extradición ta estar asinas chudgato per lo Santo Oficio, de rango mes alto que no lo d'o Chusticia. En que estió sacato de prisión t'o suyo treslato ta la d'a Inquisición, l'abotinamiento d'a chent obligó de reingresar-lo-ie un altra vegata. Lo rei y la Enquisición, en consecuencia, menazoron con executar castigos ixemplars.
Felipe I ninvió l'exercito ta Zaragoza. En haber estato lo Chusticia qui acarase las protestas como "fuerista", talment cuasi de traza inconscient, y pretendese d'aturar lo invasión d'as tropas reyals, lo rematoron detenendo y lo executoron lo 20 d'aviento de 1591, sin previo aviso ni cumplimiento d'un procés, en un cadafalso devantato en a plaza lo Mercato de Zaragoza, an que lo escabezoron. A tota ixa serie de sucesos se la conoix como las Alteracions.
Lo cadabre de Chuan de Lanuza estió apedecato en o monesterio de Sant Francisco y portato ta la fuesa con totas las honors d'o suyo cargo.
Aplegatas per lo monarca las Corz a Tarazona en 1592, se i adaptoron los Fueros aragoneses a lo poder reyal.
Herencio
La decapitación de Chuan de Lanuza V suposó una dura enrestida contra la fegura d'o Chusticia d'Aragón, y suposó un cambio en a doctrina foral aragonesa.
La execución d'o Choven se consideró una inchusticia y fue plorata per la mayoría d'aragoneses. En recordanza d'ixe feito, la ciudat de Zaragoza devantó un molimento a lo Chusticia en o centro d'a ciudat, en a Plaza d'Aragón.
Hue lo nombre de Chuan de Lanuza ye present en muitos ambitos de l'Aragón actual. De vez, diversos colectivos commemoran cada 20 d'aviento la muerte d'o Chusticia.
En o 20 d'aviento de 1995 s'estrenó la nueva seu d'o Chusticia d'Aragón en o Palacio d'Armijo.
| Predecesor: Chuan IV de Lanuza |
Chusticia d'Aragón 1591 |
Succesor: Chuan Campi |