Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Bavaro de Lechrain Lechroanerisch | |
---|---|
Variedaz d'o bavaro | |
Distribución d'o bavaro de Lechrain | |
Localización cheografica | |
Estau | {{{estau}}} |
País | {{{país}}} |
Rechión | {{{rechión}}} |
Parlau en | Bavera |
Lugars principals | Lechrain (Friedberg, Landsberg am Lech, Schongau) |
Estatus | |
Atras denominacions | Lechrainerisch, Vorostschwäbisch |
Charradors | ? |
Oficial en | |
Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
Regulau por | |
Vitalidat | Alta |
Literatura | |
Escritors principals | |
Rasgos dialectals | Bavaro central meridional de transición enta l'alamanico suabio oriental |
Clasificación lingüistica | |
Indoeuropea | |
Codigos | |
ISO 639-1 | |
ISO 639-2 | gem |
ISO 639-3 | bar |
SIL |
O bavaro de Lechrain (en bavaro Lechroanerisch, en alemán Lechrainerisch u Vorostschwäbisch) ye un dialecto d'o bavaro parlau en a rechión de Lechrain, a val d'o río Lech entre Friedberg (Suabia), Landsberg am Lech (Alta Bavera) y Schongau (Alta Bavera), toz éls situaus a l'este d'o Lech. O dialecto de Lechrain ye prou diferent d'os atros dialectos vecins y se conoixe tamién como Vorostschwäbisch, literalment "pre-suabio oriental" por estar un dialecto de transición enta l'alamanico suabio.
Caracteristicas
O dialecto bavaro de Lechrain combina elementos d'o suabio oriental y o bavaro central meridional con bels repuis de l'alto alemán medieval. Mientres que o suabio y o bavaro se diferencian prou bien entre éls, o bavaro d'a rechión de Lechrain ha desenvolicau una forma mixta entre istas dos, fendo que un pueblo que tien un orichen alamanico haiga preso en a suya parla rasgos dialectals bavaros dimpués de sieglos de dominación bavara. Si paramos cuenta d'a fonolochía, o dialecto de Lechrain habría de clasificar-se como suabio. O suyo vocabulario ye d'atra man muito mas amanau enta o bavaro. Fendo una gollada a las estructuras gramaticals se veye que mezcla elementos d'os dos, suabio y bavaro.
Os rasgos mas tipicos d'o dialecto de Lechrain o soniu -kch- cerenyo y gutural que tamién se i puet veyer en os dialectos d'Allgäu (suabio) y Tirol (bavaro), a conservación en bels casos de -ch- en cuentas de -h- (por eixemplo ziehen → ziacha, leihen → leicha) y a mutación consonantica d'a -i- en -u- respecto a l'alemán stándard (Kirche → Kurcha, Wirt → Wurt).
L'aparición d'ista variant dialectal ye paralela a o curso d'o río Lech: asinas trobamos as variedaz mas puras en os municipios que se troban a o canto d'o río, mientres que si mos movemos bels poquez kilometros enta l'este os suyos rasgos diferencials desapareixen tornando-se cada vegada mas bavaros. O mesmo olcurre si n'imos bels kilometros enta l'ueste, mos trobaremos cada vegada con formas mas suabias.
Vocabulario
Iste ye un chiquet eixemplo de vocabulario:
Bavaro de Lechrain | Alemán | Aragonés |
Darf | Dorf | lugarón |
Göüd | Geld | dinero |
zeicha | zehn | diez |
Khurcha | Kirche | ilesia |
Zucklher | Zucker | zucre |
losa | zuhören | ascuitar |
Mulliboscha | Löwenzahn | carnaruelo |
a diaml | manchmal | a vegatas |
hiana | weinen | plorar |
nächt | gestern | ahier |
Roosmugga | Sommersprossen | pecas |
Bibliografía
- Martin Wölzmüller: Der Lechrainer und seine Sprache. Landschaft - Brauchtum - Mundart. Landsberg 1987.
Vinclos externos
- (de) Sprache und Dialekte in und um Augsburg, Manfred Renn. WebCite-Archiv.