 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo ye sobre a basilica de Sant Pero d'o Vaticano; ta atros usos, se veiga Basilica de Sant Pero (desambigación).
| Basilica de Sant Pero | |
|---|---|
 Cupula de Sant Pero | |
| Situación cheografica | |
| Estau | |
| País | |
| ' | |
| Situación | .svg.png.webp){kind=small} Ciudat d'o Vaticano |
| Adreza | |
| Coordenatas | |
| Archidiocesi | |
| Diocesi | Roma |
| Arcipestrau | |
| Información cheneral | |
| Advocación | Sant Pero |
| Culto | Cristianismo |
| Orden | |
| Rector | |
| Vicario parroquial | |
| 2.º Vicario parroquial | |
| Mosen | |
| Propietario | |
| Administrador | |
| Director | |
| Coste | {{{coste}}} |
| Vesitable | |
| Altaria | |
| Pisos | |
| Amplaria | |
| Largaria | |
| Superficie | |
| Diametro | |
| Aforo | |
| Altaria s.r.m. | |
| Atras | |
| Alcance | |
| Iluminación | |
| Potencia | |
| Arquitectura | |
| Tipo | Basilica mayor |
| Estilo | Renaixentista y barroco |
| Función | |
| Catalogación | |
| Materials | |
| Construcción | |
| Construcción | 1506-1626 |
| Fundador | |
| Inicio | |
| Fin | |
| Inauguración | |
| Destrucción | |
| Equipo disenyador | |
| Arquitecto | Donato Bramante, Antonio da Sangallo, Michelangelo, Jacopo Barozzi da Vignola, Giacomo della Porta, Carlo Maderno y Gianlorenzo Bernini |
| Incheniero estructural | |
| Incheniero de servicios | |
| Incheniero civil | |
| Atros | |
| Premios | |
| Pachina web | |
| Localización | |
  Basilica de Sant Pero Basilica de Sant Pero en Ciudat d'o Vaticano | |
 Basilica de Sant Pero Basilica de Sant Pero en Italia | |
A Basilica de Sant Pero d'o Vaticano (en italiano Basilica di San Pietro in Vaticano, en latín Basilica Vaticana) ye un d'os principals edificios d'o catolicismo y o mas gran tanto en importancia, ya que ye a ilesia d'os papas, como por a suya grandaria, ya que tien 193 metros de largaria y 44,5 d'altaria. Ye situata a cantos d'o río Tíber, aintro d'o territorio d'o Vaticano, un estato independient aintro d'a ciudat de Roma. No ye a seu d'a diocesi de Roma, pero sí que ye a ilesia d'o Papa, en a que celebra as ceremonias liturchicas mas importants. En o suyo seu interior se troba a cathedra Petri, u "Cadiera de Sant Pero". L'autentica seu de Roma ye l'archibasilica de Sant Chuan d'o Laterán.
En ista basilica ye apedecato Sant Pero, o primer Papa, seguntes as investigacions realizatas por l'arqueologa y epigrafista Margherita Guarducci en 1965.
Historia
A construcción d'a basilica se remonta a l'epoca d'o martirio de Sant Pero, cuan se construyó un chicot molimento commemorativo en o puesto a on que heba estato apedecato lo santo, amán d'o circo de l'emperador Nerón.
Entre o 326 y o 330, l'emperador Costantín lo Gran fació construir una basilica, requiesta por o Papa Silvestre I, que se remató en trenta anyadas. Debant de l'altar mayor d'ista ilesia, fuoron coronatos muitos emperadors: en o día de Nadal de l'anyo 800, fue coronato Carlos Magno, a qui o Papa León III imposó a corona imperial romana. En o sieglo XV, debito a que a basilica paleocristiana se trobaba prou estorbata y amenazaba con espaldar-se, o Papa Nicolau V encargó en 1452 a suya reconstrucción a Bernardo Rosellino, pero os treballos s'aturoron nomás tres anyos dimpués d'a muerte d'o Papa, cuan os muros nomás teneban un metro d'altaria. Estió con Chulio II en 1506 (50 anyos dimpués), cuan se reinician as obras con o disenyo proposato por Bramante.
A construcción de l'edificio actual s'inició lo 18 d'abril de 1506. O prochecto, dirichito por Bramante, yera un edificio con planta de cruz griega inscrita en un cuadrato y acubilata por cinco cupulas (un eixemplo platero de planta centralizata, tipica d'o Renaiximiento y d'o suyo intrés por a cheometría); a central en o crucero y as resta en os anglos, inspirata en a ilesia de Santa Maria dei Fiori, en Florencia.
Os treballos principioron con a demolición d'a basilica previa (encargata por Constantín y a on que se creyeba yeran as restas de Sant Pero). Bramante morió en 1514 y os suyos succesors Rafael, Fra Gioconda da Verona y Giuliano de Sangallo cambeyoron iste plan chenial; a la suya muerte nomás s'heba edificato poco mas que os cuatre grans pilars que heban de sostener a la gran cupula central. Posteriorment, o Papa Pavlo III encargó a dirección d'as obras a Michelangelo, que tornó a prener a ideya de Bramante de planta en cruz griega. O disenyo orichinal de Brahamante teneba problemas estructurals que fuoron correchitos por Michelangelo. Amás important aportación de Michelangelo estió a gran cupula que se troba chusto sobre l'altar mayor y a sepoltura de l'apostol Per; que a tamas d'o suyo peso, pareixe flotar en l'aire, y que fue rematata por os arquitectos que sucedioron a iste gran artista como directors d'a obra. En 1606, o Papa Pavlo V ordenó tornar a la forma d'a cruz latina y remató a suya construcción 24 anyos dimpués d'a muerte de Michelangelo seguntes o disenyo definitivo de Fontana y Della Porta.
A cupula tien un diametro de 42,5 metros y una altaria de 132 metros. Rematata y consagrata o 18 de noviembre de 1626, mientres o pontificato d'Urbán VIII. Se troba chusto dencima de l'altar mayor y ye decorata con mosaicos de Giuseppe Cesari, que representan as cherarquías d'os santos en o cielo con a representación de Dios Pai en a linterna central. En a base d'a cupula bi ha una cinta a on que se leye: TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CÆLORVM ("Tu yes Per y sobre ista piedra edificaré a mía Ilesia y te daré as claus d'o Reino d'o Cielo"). Cada letra tién 2 metros d'altaria.
Numerosos arquitectos y artistas participoron d'ista obra: Bramante, Rafael, Sangallo, Michelangelo y Maderno.
A confeguración final estió obra de Maderno, que en alargó lo disenyo y tornó a la cruz latina prochectata por Rafael. Allora l'arquitecto veyió que a cupula quedaba en segundo termin debito a la longaria d'a planta y habió de creyar a monumental frontera prencipal.
Bernini prochectó a graniza plaza ovalata de Sant Pero y as columnatas. Dencima d'ellas y por tot o perimetro d'a plaza s'aprecian numerosas estatuas de santos y santas de totas as epocas y puestos. En total ye formata por 296 columnas doricas que sostienen estatuas de 140 santos. Dencima d'a frontera d'a basilica bi ha as estatuas d'os 12 apóstols, Sant Chuan Baptista y, en o centro, Chesucristo. Estió, tamién, o responsable de fer os disenyos y plans ta las torres d'o campanar que heban de completar a frontera deixata por Maderno; a unica torre completata baixo a dirección de Bernini, entre 1638 y 1641, habió d'espaldar-se poco dimpués d'a suya construcción debito a la inestabilidat d'a suya estructura, a demolición se produció en 1646; os reloches que ocupan os cabos d'a frontera se encluyoron a la fin d'o sieglo XVIII, son obra de Giuseppe Valadier.
Bernini prochectó a plaza y a suya columnata.
En tiempos d'Urbán VIII, Bernini aprofitó lo bronce que o Papa heba quitato d'o Panteyón mientres una restauración ta creyar o baldaquín que cubre l'altar mayor.
Datos d'intrés
Aintro d'a basilica bi ha apedecatos a mayoría d'os papas.
A nau central s'emplegó ta celebrar-ie o Concilio Vaticano II entre 1962 y 1965.
A estatua de bronce de Sant Pero que se troba en a parti dreita d'a nau central d'a basilica fue probablement feita por Arnolfo di Cambio con motivo de l'anyo santo de 1300 (encara que atros dicen que ye d'o sieglo IV u V). Os pelegrins besan o suyo piet dreito como sinyal d'adhesión y fidelidat a lo Papa. Muestra d'ixo ye o esgastato que se troba lo piet dimpués de sieglos de fer-lo. En a fiesta de Sant Pero y Sant Pavlo (29 de chunio) se viste con ricos ornamentos.
Baixo los cuatre pilars principals bi ha sepolturas de santos y reliquiarios, presiditos por a estatua de Sant Lonchino, o soldato que travesó lo costato de Cristo, posteriorment convertindo-se a lo cristianismo, que sostiene la Santa Lanza. Tamién bi ha una estatua de Santa Elena, emperadriz que portió as reliquias d'a Pasión dende Palestina, y que sostiene un trozo d'a Cruz de Cristo.
A frontera de Maderno tien 5 puertas. A Puerta Santa siempre zarrata de fueras d'os anyos d'o chubileu, en que se convida a los pelegrins a ir a Roma a rechirar o perdón d'os pecatos, y en que a puerta s'ubre. A la fin de l'anyo lo Papa torna a zarrar-la.
En a frontera tamién bi ha o balcón d'as bendicions, dende a on os papas en ser esleitos fan a bendición Urbi et Orbi (a Roma y a lo mundo).
Bibliografía
- T. Verdon. La Basilica di San Pietro. I papi e gli artisti. Milán, 2005.
- G. Spagnesi. Roma: la Basilica di San Pietro, il borgo e la città. 2003.
- D. Casalino. La Basilica di San Pietro in Vaticano. Editato por D. Casalino, Florencia 1999.
- Paul Letarouilly, Le Vatican et la Basilique de Saint-Pierre de Rome. París, 1882.
- F.M. Mignanti, Istoria della sacrosanta patriarcale Basilica Vaticana dalla sua fondazione fino al presente. Vol. I: Basilica antica; Vol. II: Basilica moderna:Ufficio della civiltà cattolica. 1867.
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre a basilica de Sant Pero.- (it)/(en)/(fr)/(es)Pachina web d'a Basilica de Sant Pero.
- Vesita virtual a la Basilica de Sant Pero.