ጤፍ

ጤፍ በሮማይስጥ Eragrostis tef በመባል የታወቀው የሳር ዘር ነው። የጤፍ ፍሬ በጣም ደቃቅ ከመሆኑ የተነሳ አንዷ ነጥሎ በእጅ ማንሳት አይቻልም። ደቃቅነቱን የሚገልጹ አባባሎች፡

 ከጤፍ ጨርሶ ጥሬ
 ጤፍ ከዘማዷ ጎታ ትሞላ
 የጤፍ ያክል የሚልቅህ የጤፍ ያክል ያደቅቅሃል

ከጤፍ እንጀራ፣ ዳቦ፣ ገንፎ፣ አጥሚትና ሌላም የምግብ ዓይነት ማዘጋጀት ይቻላል። ኢትዮጵያውያን በጣም የሚወዱት ምግባቸው እንጀራ ከጤፍ ዶቄት ሲዘጋጅ በጣም ያምራል። ጤፍ በማዕደን ይዘቱ የከበረ ነው። ግሉተ የሚባለው ንጥረ ነገር በጤፍ ውስጥ የለም። ስለዚህ ምግብነቱን በጣም ተፈላጊ ያደርገዋል።

ኤራግሮስቲስ ጤፍ በራሱ የተበከለ ቴትራፕሎይድ [4] ዓመታዊ የእህል ሣር ነው። ጤፍ C4 ተክል ነው [4] በድርቅ እና በከፍተኛ ሙቀት ውስጥ ያለውን ካርቦን በብቃት ለመጠገን ያስችለዋል, እና በሞቃታማ እና መካከለኛ ሣር መካከል መካከለኛ ነው. ጤፍ የሚለው ስም ጠፍፋ ጤፋ ከሚለው የአማርኛ ቃል እንደመጣ ይታሰባል ትርጉሙም “የጠፋ” ማለት ነው።[5][7] ይህ ምናልባት የሚያመለክተው ከ1 ሚሜ ያነሰ ዲያሜትር ያላቸውን ጥቃቅን ዘሮቹን ነው።[7] ጤፍ ጥሩ ግንድ ያለው፣ ጥቅጥቅ ያለ ሳር ሲሆን ትላልቅ ዘውዶች ያሉት እና ብዙ ገበሬዎች ያሉት። ሥሮቹ ጥልቀት የሌላቸው ናቸው, ነገር ግን ትልቅ የፋይበር ሥር ስርወ ስርዓት ያዳብራሉ.[7] የእጽዋቱ ቁመት እንደ አዝመራው አይነት እና እንደ አካባቢው ሁኔታ ይለያያል።[6] ብዙ ጥንታዊ ሰብሎችን በተመለከተ፣ ጤፍ በቀላሉ የሚለምደዉ እና በተለያዩ የአካባቢ ሁኔታዎች ሊበቅል ይችላል፤[6]በተለይ ጤፍ በደረቅ አካባቢ ሊለማ ይችላል፣ነገር ግን እርጥብ በሆነ የዳርቻ አፈር ላይ ሊለማ ይችላል።[7]

ጤፍ ከአፍሪካ ቀንድ የተገኘ ሲሆን በአሁኑ ጊዜ ካሉት ኢትዮጵያ እና ኤርትራ አንዱና ዋነኛው የእህል እህል ነው።[8] የሚበቅለው ለዘሮቹ እና ገለባውም ከብቶቹን ለመመገብ ነው።[7] ዘሮቹ በጣም ትንሽ ናቸው፣ ርዝመታቸው አንድ ሚሊሜትር ያክል፣ እና አንድ ሺህ እህል ክብደታቸው በግምት 0.3 ግራም ነው።[9] ከነጭ ወደ ጥልቅ ቀይ ቡናማ ቀለም ሊኖራቸው ይችላል።[6] ጤፍ በምግብ ማብሰያ ውስጥ ከሜላ እና ከኩዊኖ ጋር ተመሳሳይ ነው, ነገር ግን ዘሩ በጣም ትንሽ ነው እና በፍጥነት ያበስላል, ስለዚህ አነስተኛ ነዳጅ ይጠቀማል.