ዐቢይ አህመድ

አብይ አህመድ የተወለዱት በትንሿ በሻሻ ከተማ ነው። ሟች አባታቸው አቶ አህመድ አሊ ሙስሊም ኦሮሞ ፣ ሟች እናታቸው ወይዘሮ ትዘታ ወልዴ ክርስቲያን Amhara ሲሆኑ አንዳንድ ምንጮች እናታቸው የአማራ ተወላጅ ናቸው ቢሉም ጠ/ሚ አብይ በኦሮሚያ ብሮድካስቲንግ ኔትዎርክ ቃለ ምልልስ ላይ ሁለቱም ወላጆቻቸው ኦሮሞ እንደሆኑ "ማንም ኦሮሙማዬን አይሰጠኘም አይወስደብኝም" በማለት ምላሽ ሰጥተዋል። የአብይ አባት ኦሮምኛ ብቻ የሚናገር መደበኛ የኦሮሞ ገበሬ ነበር፣ ትዘታ ግን አማርኛም ሆነ ኦሮምኛን አቀላጥፋ ትናገር ነበር።

አብይ ለአባታቸው አስራ ሶስተኛ ልጅ እና ለእናታቸው ስድስተኛ እና የመጨረሻ ልጅ ሲሆኑ ከአባታቸው አራቱ ሚስቶች የአራተኛዋ ልጅ ናቸው። የልጅነት ስማቸው አብዮት ይባል ነበር። ይህ ስም በ1970ዎቹ መጀመሪያ አካባቢ በነበረው የኢትዮጵያ አብዮት ምክንያት አንዳንድ ጊዜ ለህፃናት ይሰጥ ነበር። የወቅቱ አብዮት በአካባቢው ወደሚገኝ አንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ከተማረ በኋላ በአጋሮ ከተማ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ትምህርቱን ቀጠለ። ብዙ የግል ዘገባዎች እንደሚያሳዩት አቢይ ሁልጊዜም በትምህርቱ ያለው ፍላጎት ከፍተኛ ሲሆን በኋላም ሌሎች እንዲማሩ እና እንዲሻሻሉ ያበረታታ ነበር። አቶ አብይ የጎንደር አማራ ተወላጅ የሆኑትን ወ/ሮ ዝናሽ ታያቸውን ሁለቱም የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት ውስጥ በማገልገል ላይ እያሉ አግበተዋል። የሶስት ሴት ልጆች እና የአንድ ማደጎ ወንድ ልጅ አባት ናቸው። አብይ ኦሮምኛ፣አማርኛ፣ትግርኛ እና እንግሊዘኛ ይናገራሉ። የአካል ብቃት አዘውታሪ ሲሆኑ የአካል ጤና ከአእምሮ ጤና ጋር አብሮ እንደሚሄድ ተናግረዋል ፣በዚህም በአዲስ አበባ የአካል ብቃት እንቅስቃሴዎችን ያዘወትራሉ።

አቶ አብይ የፕሮቴስታንት ክርስትና እምነት ተከታይ ናቸው። ከሙስሊም አባት እና ከኦርቶዶክስ ክርስቲያን እናት የተወለዱ ሲሆን ያደጉት በሃይማኖተ ብዙ ቤተሰብ ውስጥ ነው። አብይ እና ቤተሰቡ የዘወትር ምእመናን ሲሆኑ በኢትዮጵያ ሙሉ ወንጌል አማኞች ቤተክርስቲያን አልፎ አልፎ ወንጌልን በመስበክ እና በማስተማር አገልግለዋል። ባለቤታቸው ዝናሽ ታያቸው በቤተክርስቲያኗ የወንጌል ዘማሪ ሆነው ያገለግላሉ።

በ2001 ዓ.ም ዶ/ር አቢይ በኢትዮጵያ ብሔራዊ መከላከያ ሰራዊት ውስጥ በማገልገል ላይ በነበሩበት ወቅት በአዲስ አበባ ከማይክሮሊንክ ኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ኮሌጅ የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን በኮምፒውተር ኢንጅነሪንግ አግኝተዋል። የትምህርት ዝግጅታቸውን በተለይም የመጀመርያ ዲግሪ ትምህርታቸውን በተመለከተ ብዙ ጥያቄ የሚያጭሩ ሁኔታዎች አሉ።

በ2003 ዶ/ር አቢይ ሁለተኛ ዲግሪያቸውን በትራንስፎርሜሽናል አመራር በለንደን ከሚገኝው ግሪንዊች ዩኒቨርሲቲ የቢዝነስ ትምህርት ቤት ከአለም አቀፍ ሊደርሺፕ ኢንስቲትዩት አዲስ አበባ ጋር በመተባበር አግኝተዋል

በተጨማሪም 2005 ዓ.ም በአዲስ አበባ ከአሽላንድ ዩኒቨርሲቲ ጋር በመተባበር ሊድስታር ማኔጅመንት እና አመራር ኮሌጅ ባዘጋጀው መርሃግብር የቢዝነስ አስተዳደር ማስተርስ ዲግሪ አግኝተዋል።

በ2009 የዶክትሬት ዲግሪያቸውን መመረቂያ ጽሁፍ "Social Capital and its Role in Traditional Conflict Resolution in Ethiopia: The Case of Inter-Religious Conflict In Jimma Zone State" "ማህበራዊ ካፒታል እና ሚናው በባህላዊ ግጭት አፈታት ኢትዮጵያ፡ የሃይማኖት ግጭት ጉዳይ በጅማ ዞን ክልል" በሚል ርዕስ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የሰላምና ደህንነት ጥናት ተቋም አጠናቀዋል። ሆኖም የአለም የሰላም ፋውንዴሽን የተባለ ተቋም ግን በዶክትሬት ዲግሪያቸው ላይ የተገቢነት ትችት ሰንዝሯል።

አብይ የፖለቲካ ስራውን የጀመረው የኦሮሞ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ኦዴፓ) አባል በመሆን ነው። ኦህዴድ ከ1983 ጀምሮ በኦሮሚያ ክልል ገዥ ፓርቲ የነበረ ሲሆን በኢትዮጵያ ገዥው ፓርቲ ኢህአዴግ ውስጥ ከነበሩት አራት ጥምር ፓርቲዎች አንዱ ነበር።አብይ የኦህዴድ ማዕከላዊ ኮሚቴ አባል እና የኢህአዴግ ስራ አስፈፃሚ ኮሚቴ አባል በመሆን በቅልጥፍና የፖለቲካ መሰላሉን ወጥተዋል። በ2010 ዓ.ም በተካሄደው አገራዊ ምርጫ አብይ የአጋሮ ወረዳን በመወከል የኢትዮጵያ ፌዴሬሽን ምክር ቤት አባል በመሆን ተመርጠዋል። በጅማ ዞን ከፓርላማ አባልነታቸው በፊትም ሆነ በነበሩበት ወቅት በእስልምና እምነት ተከታዮችና ክርስቲያኖች መካከል በርካታ ሃይማኖታዊ ግጭቶች ነበሩ። ከእነዚህ ግጭቶች መካከል ጥቂቶቹ ወደ ሁከት ተቀይረው ለሰው ህይወት እና ንብረት መውደም ምክንያት ሆነዋል። በዞኑ ዕርቀ ሰላም እንዲወርድ ከበርካታ የሀይማኖት ተቋማትና የሀገር ሽማግሌዎች ጋር በመተባበር አብይ የፓርላማ አባል እንደመሆናቸው ንቁ ሚና ነበራቸው። በክልሉ የሙስሊሙና የክርስቲያኑ ማህበረሰብ ሰላማዊ መስተጋብር ወደነበረበት እንዲመለስ ዘላቂ የመፍታት ዘዴ በመቅረጽ "የሀይማኖት መድረክ ለሰላም" የተሰኘ መድረክ በማዘጋጀት አግዘዋል።

አቢይ በ2006፣ በፓርላማ ቆይታቸው ወቅት የሳይንስና ቴክኖሎጂ መረጃ ማዕከል (STIC) የተሰኘ የመንግስት የምርምር ተቋም ዋና ዳይሬክተር ሆነዋል። በሚቀጥለው አመት የኦህዴድ ስራ አስፈፃሚ አባል በመሆን በዚያው አመት ለትውልድ ወረዳው ለጎማ ለህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባልነት ለሁለተኛ ጊዜ ተመረጡ።

ከ2008 ዓ.ም ጀምሮ በኦሮሚያ ክልል እና በተለይም በአዲስ አበባ ዙሪያ ህገ-ወጥ የመሬት ወረራዎችን ለመከላከል በሚደረገው ንቅናቄ አብይ ማዕከላዊ ከሆኑት መካከል አንዱ ነበር። የመሬት ቅርምቱ መነሻ የሆነው የአዲስ አበባ ማስተር ፕላን ቢቆምም፣ ግጭቱ በመቀጠሉ የአካል ጉዳትና ሞት አስከትሏል። በስተመጨረሻም የአብይ አህመድን የፖለቲካ እንቅስቃሴ ያሳደገው፣ ትኩረት እንዲሰጠው ያደረጋቸው እና የፖለቲካ መሰላል እንዲወጣ ያደረገው ይህ ከመሬት ወረራ ጋር የተያያዘ ትግል ነው።

አብይ በ2008 ዓ.ም ከ12 ወራት በኋላ የተወውን ፣ የሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ሚኒስትር ሆነ። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባል እያለ የኦሮሚያ ክልል ርዕሰ መስተዳድር የነበሩት አቶ ለማ መገርሳ ካቢኔ አባል በመሆን የኦሮሚያ ክልል ምክትል ርዕሰ መስተዳድር ሆነው አገልግለዋል። በተጨማሪም የኦሮሚያ ከተማ ልማትና ፕላን ፅህፈት ቤት ኃላፊ ሆነዋል። አብይ በዚህ ቢሮ በኦሮሚያ ኢኮኖሚ አብዮት ፣በኦሮሚያ መሬትና ኢንቨስትመንት ማሻሻያ ፣የወጣቶች የስራ እድል ፈጠራ እንዲሁም በኦሮሚያ ክልል የተንሰራፋውን የመሬት ወረራ ለመቋቋም ዋና አንቀሳቃሽ ሃይል ይሆናል ተብሎ ተጠብቋል። ከስራዎቹ የሚጠቀሰው በ2009 በተፈጠረው ግጭት ከሶማሌ ክልል የተፈናቀሉትን አንድ ሚሊዮን የኦሮሞ ተወላጆችን መንከባከብ ነበር።

ከጥቅምት 2009 ዓ.ም ጀምሮ የኦዲፒ ሴክሬታሪያት ሃላፊ በመሆን የኢትዮጵያ ህዝብ ሁለት ሶስተኛውን የሚያካትቱትን የኦሮሞና የአማራ ብሔረሰቦች መካከል በተለምዶ "ኦሮማራ" የተባለውን አዲስ ጥምረት እንዲፈጠር አመቻችቷል።

በ2010 መጀመሪያ አካባቢ ብዙ የፖለቲካ ታዛቢዎችና ህዝብ አብይ እና ለማ መገርሳን በኦሮሞ ብሔረሰብ ውስጥ በጣም ተወዳጅ አድርገው ቆጥረዋቸው ነበር። ነገር ግን በኦሮሚያ ክልልና በኢትዮጵያ ስርነቀል ለውጥ እና ነፃነት ለማምጣት አፋጣኝ እርምጃ እንዲወስዱ ይህ ካልሆነ ግን ንቅናቄው እንደሚቀጥል የኦሮሞ ወጣቶች ጠይቀዋል።

እስከ 2010 መጀመሪያ ድረስ አብይ የኦዲፒ ሴክሬታሪያት እና የኦሮሚያ ቤቶችና ከተማ ልማት ፅህፈት ቤት ኃላፊ እና የኦሮሚያ ክልል ምክትል ርዕሰ መስተዳድር ሆነው ሲያገለግሉ ቆይተዋል። የኢህአዴግ ሊቀመንበር ሆነው ከተመረጡ በኋላ ግን እነዚህን ሁሉ ኃላፊነቶች ትተዋል።

የወቅቱ ጠቅላይ ሚንስትር የነበሩት አቶ ሀይለማርያም ከጠቅላይ ሚንስትርነቱም ሆነ ከኢህአዴግ ሊቀመንበርነቱ ለመልቀቅ የስልጣን መልቀቂያ አስገቡ። የአቶ ኃይለማርያም የስልጣን መልቀቂያ ማስገባት በኢህአዴግ ጥምር አባላት መካከል ለመጀመሪያ ጊዜ የተካሄደ የአመራር ሽኩቻ ምክንያት ሆኗል። ብዙ የፖለቲካ ታዛቢዎች አቶ ለማ መገርሳንና አብይ አህመድን ግንባር ቀደም እጩዎች አድርገው መላምት ሰንዝረዋል። አቶ ለማ መገርሳ የብዙሀኑ ተወዳጆች ቢሆኑም የኢትዮጵያ ሕገ መንግሥት በሚፈቅደው መሰረት ጠቅላይ ሚኒስትር ለመሆን የሚያስፈልገው መስፈርት ማለትም የፓርላማ አባል አልነበሩም። ስለዚህም ከውድድር ውጪ ሆነዋል። አንዳንድ ታዛቢዎች እንደሚተቹት ኦህዴድ ፣ አብይ አህመድን ጠቅላይ ሚኒስትር ማድረጉ በጥምረቱ ውስጥ ያለውን የመሪነት ሚና ለማስቀጠል የወሰደው ስልታዊ እርምጃ ነው።

የኢህአዴግ ስራ አስፈፃሚ ኮሚቴ አባላት የፓርቲውን መሪ ለመምረጥ ስብሰባቸውን በመጋቢት 1 ቀን 2010 ጀመሩ። አራቱ ፓርቲዎች እያንዳንዳቸው 45 አባላት ልከዋል። ተፎካካሪዎቹ ከኦህዴድ ዓብይ አህመድ፣ ከአዴፓ የወቅቱ ምክትል ጠቅላይ ሚኒስትር አቶ ደመቀ መኮንን ፣ ሽፈራው ሽጉጤ የደኢህዴን ሊቀመንበር እና ደብረፂዮን ገብረሚካኤል የህወሓት ሊቀመንበር ነበሩ። አብይ አህመድ በብዙሃኑ ኢትዮጵያውያን ዘንድ ተወዳጅ የነበረ ቢሆንም በአመራር ውይይቶቹ ወቅት ከህወሓት እና ደኢህዴን አባላት ከፍተኛ ተቃውሞ ገጥሞታል።

መጋቢት 27/2010 የሊቀመንበሩ ምርጫ ሊጀመር ጥቂት ሰአታት ሲቀረው የአብይ አህመድ ቀንደኛ ተፎካካሪ ሆነው ይታዩ የነበሩት አቶ ደመቀ መኮንን ከምርጫው ራሳቸውን አግልለዋል። ብዙ ታዛቢዎች ይህንን የአብይ አህመድ ደጋፊነት አድርገው ይመለከቱት ነበር። ከዚያም አቶ ደመቀ ምክትል ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው እንዲቀጥሉ ተወሰነ። አቶ ደመቀ መውጣቱን ተከትሎ አብይ አህመድ ከአዴፓ እና ከኦዴፓ ስራ አስፈፃሚ አባላት ሙሉ ድምፅ ያገኘ ሲሆን 18 ተጨማሪ ድምፅ ከሌላ ቦታ በምስጢር ድምጽ አግኝቷል። እኩለ ሌሊት ላይ አብይ አህመድ በኢትዮጵያ ገዥው ፓርቲ ኢህአዴግ ሊቀመንበር ሆነው የተሾሙ ሲሆን 108 ድምፅ በማግኘት የኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚኒስትር የተደረጉ ሲሆን ሽፈራው ሽጉጤ 58 እና ደብረፂዮን ገብረሚካኤል 2 ድምፅ አግኝተዋል። በ2010 ዓ.ም አብይ አህመድ የኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው በህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ተመርጠው ቃለ መሃላ ፈጸሙ።

የአብይ መንግስት ስልጣን ከያዘበት 2010 ጀምሮ በሺዎች የሚቆጠሩ የፖለቲካ እስረኞችን ከኢትዮጵያ እስር ቤቶች እንዲፈቱ እና የሀገሪቱ የፖለቲካ ምህዳር በፍጥነት እንዲከፈት አድርገዋል። በግንቦት 2018 ብቻ የኦሮሚያ ክልል ከ7,600 በላይ የህግ ታራሚዎችን ይቅርታ አድርጓል። በሽብርተኝነት ተከሰው የሞት ፍርድ የተፈረደባቸው የግንቦት 7 መሪ አቶ አንዳርጋቸው ፀጌ በፕሬዝዳንት ሙላቱ ተሾመ እና ከሌሎች 575 እስረኞች ጋር በይቅርታ ተፈትተዋል።

በዚያው እለት በአንዳርጋቸው ባልደረባ ብርሃኑ ነጋ እና በኦሮሞ ተቃዋሚው እና የህዝብ ምሁር ጃዋር መሀመድ ላይ እንዲሁም በአሜሪካ በሚገኙት ኢሳት እና OMN የሳተላይት ቴሌቭዥን አውታሮች ላይ የነበረው ክስ ተቋርጧል። ብዙም ሳይቆይ አብይ ከሀያ አራት ሰአት በፊት የሞት ፍርደኛ የነበረውን አቶ አንዳርጋቸውን በጽህፈት ቤታቸው አግኝተው በማነጋገር "ከዚህ በፊት ታይቶ የማይታወቅ" እርምጃ ወሰዱ። የገዥውን ፓርቲ ተቺዎች ሳይቀር “ደፋር እና አስደናቂ” ያስባለ እርምጃ ነበር። ዶ/ር አብይ ከዚህ ቀደም ቦሌ አለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ ሲደርሱ በፖለቲካው ሂደት ሰላማዊ ተሳትፎ ለማድረግ ቁርጠኛ የሆኑትን መስራች ሌንጮ ለታን ጨምሮ የቀድሞ የኦሮሞ ነፃነት ግንባር አመራሮችን አቀባበል አድርገው ነበር።

ገዥው ፓርቲ በሰፊው የፖለቲካ ጭቆና መሳሪያ የነበረውን የሀገሪቱን የጸረ-ሽብር ህግ እንደሚያሻሽል ታውጇል። አቢይ መንግስት የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁን ለማስቆም ከሁለት ወራት ቀደም ብሎ የስድስት ወር የስልጣን ዘመኑን እንደሚያጠናቅቅ አስታውቋል ። ፓርላማው የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁን በማቆም አስፈላጊውን ህግ አጽድቋል።

በጁን 2010 ዓ.ም ለህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት በሰጡት የመጀመሪያ መግለጫ፣ መንግስታቸው የተፈረደባቸውን "አሸባሪዎች" ከእስር ሲፈታ የተሰነዘረውን ትችት በመቃወም ተቃዋሚዎች እንደሚሉት ኢህአዴግ አንድ አካል ከሆንክ አልፎ ተርፎም ብታሟሉ የሚሰጣችሁ ስም ነው። ተቃውሞ" የዘፈቀደ እስራትን እና እራሳቸው ማሰቃየትን የሚደግፉ ፖሊሲዎች ተቃዋሚዎችን ለመጨፍለቅ ከህገ መንግስታዊ ዉጭ የሽብር ድርጊቶች መሆናቸውን ተከራክረዋል። ይህም በሰኔ 15 ቀን ለ304 እስረኞች (289ኙ ከሽብርተኝነት ጋር በተገናኘ የተከሰሱ) ተጨማሪ ይቅርታ መደረጉን ተከትሎ ነው።

የተሀድሶው ፍጥነት በገዢው ፓርቲ ውስጥ የተፈጠረውን አለመግባባት የገለጠ ሲሆን በወታደራዊ ሃይሉ ውስጥ ያሉ ጠንካራ ሃይሎች እና እስካሁን ገዢው ህወሓት "አስጨናቂ" ናቸው ተብሎ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁ ማብቂያ ላይ እና የፖለቲካ እስረኞችን ይፈታሉ ተብሏል።

ቀደም ሲል በትግራይ ኦንላይን የመንግስት ደጋፊ ድረ-ገጽ ላይ የወጣው ኤዲቶሪያል የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁን መጠበቅ እንዳለበት በመሟገት አብይ "በጣም በፍጥነት እየሰራ ነው" ሲል ተናግሯል።የፖለቲካ እስረኞችን መፈታት የሚመለከት ሌላ ጽሁፍም የኢትዮጵያን መንግስት ጠቁሟል። የወንጀል ፍትህ ስርዓት ተዘዋዋሪ በር ሆኖ ነበር እናም የአብይ አስተዳደር በሺዎች የሚቆጠሩ እስረኞችን ይቅር ለማለት እና ለመፍታት በማይቻል ሁኔታ ሲጣደፍ የነበረ ሲሆን ከእነዚህም መካከል ብዙ ገዳይ ወንጀለኞች እና አደገኛ ቃጠሎዎች ። እ.ኤ.አ. ሰኔ 13 ቀን 2010 የህወሓት ስራ አስፈፃሚ ኮሚቴ ባድሜን ተረክቦ ወደ ግል ለማዘዋወር የተላለፈውን ውሳኔ "መሰረታዊ ጉድለት ያለበት" ሲል አውግዟል።

እ.ኤ.አ. በ2018 ነፃ ፕሬስን በኢትዮጵያ ለማስፋፋት አብይ በስደት የሚገኙ ሚዲያዎችን ወደ መጡበት እንዲመለሱ ጋብዟል። እንዲመለሱ ከተጋበዙት የመገናኛ ብዙኃን አንዱ ኢሳት (በኢትዮጵያ ትግራውያን ላይ የዘር ማጥፋት እንዲፈጸም ጥሪ ያቀረበው) ነው።ነገር ግን አቢይ እ.ኤ.አ. ሚያዝያ 2018 ስልጣን ከያዘበት ጊዜ ጀምሮ እ.ኤ.አ. መጋቢት 25 ቀን 2010 ዓ.ም አንድ ጋዜጣዊ መግለጫ የሰጠው እ.ኤ.አ. ሥራውን ከጀመረ ከአምስት ወራት በኋላ ከጋዜጠኞች ለቀረቡላቸው ጥያቄዎች ምላሽ ሰጥተዋል። እ.ኤ.አ. ከማርች 21 ቀን 2019 ጀምሮ ከጋዜጠኞች ለሚነሱ ጥያቄዎች መልስ ለመስጠት ፈቃደኛ ያልነበረበት ሌላ ጋዜጣዊ መግለጫ አልሰጠም (የተዘጋጁ መግለጫዎችን ከማንበብ ይልቅ)።

መንግሥታዊ ያልሆኑት ሂዩማን ራይትስ ዎች፣ የጋዜጠኞች መብት ተሟጋች ኮሚቴ እና አምነስቲ ኢንተርናሽናል እንደገለፁት የአብይ መንግስት እ.ኤ.አ. ከ2019 አጋማሽ ጀምሮ የኢትዮጵያን ጋዜጠኞች እያሰረ እና የሚዲያ ተቋማትን እየዘጋ ነው (ከኢሳት-ቲቪ በስተቀር)። ከአለም አቀፍ ሚዲያዎች መንግስታቸው የሮይተርስን ዘጋቢ የፕሬስ ፍቃድ አግዶ የነበረ ሲሆን ለቢቢሲ እና ለዶይቸ ቬለ ዘጋቢዎችም መንግስት "የመገናኛ ብዙሃን ስርጭት ህግን በመጣስ" ሲል የገለፀውን የማስጠንቀቂያ ደብዳቤ አስተላልፏል።

እ.ኤ.አ ሰኔ 2018 ገዥው ጥምረት በመንግስት ባለቤትነት የተያዙ ድርጅቶችን ወደ ግል የማዞር እና ከወሰን ውጪ ተብለው የሚታሰቡ በርካታ ቁልፍ የኢኮኖሚ ዘርፎችን ነፃ የማውጣት ፍላጎት እንዳለው አስታውቋል።

በቴሌኮሙኒኬሽን፣ በአቪዬሽን፣ በኤሌትሪክ እና በሎጅስቲክስ ዘርፍ ያሉ የመንግስት ሞኖፖሊዎች እንዲቆሙ እና እነዚያ ኢንዱስትሪዎች ለግሉ ዘርፍ ውድድር ክፍት ይሆናሉ። በአፍሪካ ትልቁ እና ከፍተኛ ትርፋማ የሆነውን የኢትዮጵያ አየር መንገድን ጨምሮ በመንግስት ቁጥጥር ስር ያሉ ድርጅቶች አክሲዮኖች ለሀገር ውስጥ እና ለውጭ ባለሀብቶች ሊገዙ ነው ፣ ምንም እንኳን መንግስት በእነዚህ ኩባንያዎች ውስጥ ከፍተኛውን ድርሻ መያዙን የሚቀጥል ቢሆንም በዚህ መንገድ ይቀጥላል ። የኢኮኖሚውን ከፍተኛ ደረጃ መቆጣጠር፣ አነስተኛ ወሳኝ ተብለው በሚገመቱ ዘርፎች የመንግስት ኢንተርፕራይዞች የባቡር ኦፕሬተሮችን፣ ስኳርን፣ የኢንዱስትሪ ፓርኮችን፣ ሆቴሎችን እና የተለያዩ የማኑፋክቸሪንግ ድርጅቶችን ጨምሮ ሙሉ በሙሉ ወደ ግል ሊዘዋወሩ ይችላሉ።

መንግስት በኢኮኖሚው ላይ ያለውን ቁጥጥር ደረጃ በተመለከተ የርዕዮተ ዓለም ለውጥን ከመወከል በተጨማሪ፣ እርምጃው በ2017 የበጀት ዓመት መጨረሻ ላይ ያለውን የሀገሪቱን የውጭ ምንዛሪ ክምችት ለማሻሻል ያለመ ተግባራዊ እርምጃ ተደርጎ ታይቷል። ከሁለት ወር በታች ዋጋ ያለው ከውጭ ወደ ሀገር ውስጥ የሚገቡ ምርቶች፣ እንዲሁም እያደገ የመጣውን የሉዓላዊ ዕዳ ጫና በማቃለል።

እ.ኤ.አ ሰኔ 2018 ዓ.ም አብይ የመንግስት የልማት ድርጅቶችን ወደ ግል ከማዘዋወሩ ጋር ተያይዞ የኢትዮጵያ ስቶክ ልውውጥ ለማቋቋም ያለውን ፍላጎት አስታውቋል። እ.ኤ.አ. በ2015 ኢትዮጵያ በሕዝብ ብዛትም ሆነ በጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት የአክሲዮን ልውውጥ ሳታገኝ ከዓለም ትልቁ ሀገር ነበረች።

እ.ኤ.አ. በግንቦት 2018 አብይ ሳውዲ አረቢያን ጎበኘ፣የ2017ቱን የሳዑዲ አረቢያ ጽዳት ተከትሎ ለእስር የተዳረጉት ቢሊየነር ስራ ፈጣሪ መሀመድ ሁሴን አል አሙዲን ጨምሮ ኢትዮጵያውያን እስረኞች እንዲፈቱ ዋስትና አግኝቷል።

እ.ኤ.አ ሰኔ 2018 ከግብፅ ፕሬዝዳንት አብደል ፋታህ ኤል-ሲሲ ጋር በካይሮ ተገናኝተው በተናጥል በአዲስ አበባ የደቡብ ሱዳን ፕሬዝዳንት ሳልቫ ኪር እና የአማፅያኑ መሪ ሪያክ ማቻር የሰላም ድርድርን ለማበረታታት ሞክረዋል ።

አብይ ስልጣን ከያዙ በኋላ በአፍሪካ ቀንድ አካባቢ የባህር በር የሌላትን የኢትዮጵያን የወደብ ተጠቃሚነት የማስፋት ፖሊሲ ተከተለ። ወደ ስልጣን ከመምጣታቸው ጥቂት ቀደም ብሎ የኢትዮጵያ መንግስት ከዲፒ ወርልድ ጋር በመተባበር እውቅና በሌለው የሶማሊላንድ ሪፐብሊክ በርበራ ወደብ 19 በመቶ ድርሻ እንደሚወስድ ይፋ ሆነ። እ.ኤ.አ በግንቦት 2018 ኢትዮጵያ በጅቡቲ ወደብ ላይ ፍትሃዊ ይዞታ እንዲኖራት ከጅቡቲ መንግስት ጋር ስምምነት የተፈራረመች ሲሆን ይህም ኢትዮጵያ በወደቡ ልማት እና የወደብ አያያዝ ክፍያ ላይ የበኩሏን ድርሻ እንድትይዝ ያስችላታል።

ከሁለት ቀናት በኋላ ተመሳሳይ ስምምነት ከሱዳን መንግስት ጋር ኢትዮጵያ በፖርት ሱዳን የባለቤትነት ድርሻ እንድትኖራት ተፈራረመ። የኢትዮ-ጅቡቲ ስምምነት ለጅቡቲ መንግስት በመንግስት ባለቤትነት የተያዙ የኢትዮጵያ ኩባንያዎችን እንደ የኢትዮጵያ አየር መንገድ እና ኢትዮ ቴሌኮምን በመሳሰሉት ኩባንያዎች ላይ ድርሻ እንዲወስድ አማራጭ ይሰጣል። ይህን ተከትሎም ብዙም ሳይቆይ አብይ እና የኬንያው ፕሬዝዳንት ኡሁሩ ኬንያታ በላሙ ወደብ የኢትዮጵያ ሎጅስቲክስ ተቋም በላሙ ወደብ እና በላሙ-ደቡብ ሱዳን-ኢትዮጵያ ትራንስፖርት ኮሪደር (LAPSET) ለመገንባት ስምምነት ላይ መድረሳቸውን ይፋ ማድረጉ ይታወሳል። ፕሮጀክት.

የኢትዮጵያና የኤርትራ ግንኙነት ወደ መደበኛው መቀየሩም ኢትዮጵያ ከኢትዮ-ኤርትራ ግጭት በፊት ዋና ወደቦቿ የነበሩትን የማሳዋ እና አሰብ ወደቦችን መጠቀም እንድትቀጥል እድል ይከፍታል ይህም ለሰሜናዊው ክልል ልዩ ጥቅም ይኖረዋል። ትግራይ። እ.ኤ.አ. ከ1998 ጀምሮ የኢትዮጵያ የባህር ላይ ትራፊክን ከሞላ ጎደል ያስተናገደውን ኢትዮጵያ በጅቡቲ ወደብ ላይ ያለውን ጥገኝነት ይቀንሳል።

አብይ ስልጣን እንደተረከበ የኢትዮ-ኤርትራ ግጭት እንዲቆም ለመደራደር ፈቃደኛ መሆናቸውን ገለፁ። እ.ኤ.አ ሰኔ 2018 በኤርትራ እና በኢትዮጵያ መካከል የተፈጠረውን አለመግባባት ለማስቆም መንግስት አጨቃጫቂውን የድንበር ከተማ ባድሜን ለኤርትራ ለማስረከብ በ2000 የአልጀርሱ ስምምነት መሰረት መስማማቱን ይፋ አድርጓል። በኢትዮጵያና በኤርትራ ጦርነት ወቅት ጦርነቱ ቢያበቃም። ኢትዮጵያ ባድሜን ለኤርትራ እንድትሰጥ የሰጠውን የአለም አቀፍ የድንበር ኮሚሽኑ ውሳኔ እስከዚያው ድረስ ውድቅ አድርጋ ነበር፣ በዚህም የተነሳ በሁለቱ መንግስታት መካከል የቀዘቀዘ ግጭት (በሕዝብ ዘንድ “ጦርነት የለም፣ ግን ሰላም የለሽ ፖሊሲ ነው”)።

እ.ኤ.አ. ሰኔ 20 ቀን 2010 በተከበረው ብሔራዊ በዓል ላይ የኤርትራው ፕሬዝዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ በአቢይ የቀረበውን የሰላም ተነሳሽነት ተቀብለው የልዑካን ቡድን ወደ አዲስ አበባ እንዲልኩ ሀሳብ አቅርበዋል። እ.ኤ.አ. ሰኔ 26 ቀን 2018 የኤርትራ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ኦስማን ሳልህ መሀመድ ከሁለት አስርት ዓመታት በላይ ወደ ኢትዮጵያ ባደረገው የመጀመሪያው የኤርትራ ከፍተኛ የልዑካን ቡድን አዲስ አበባን ጎብኝተዋል።

አብይ ከኤርትራው ፕሬዝዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ ጋር በመጋቢት 2019

በአስመራ፣ በጁላይ 8፣ 2018፣ በ2018 የኤርትራ እና ኢትዮጵያ የመሪዎች ስብሰባ ላይ ከኤርትራ አቻ ጋር የተገናኘው የመጀመሪያው ኢትዮጵያዊ መሪ ሆነ። በማግስቱ ሁለቱ ውጥረቱ እንዲቆም እና ከሌሎች ጉዳዮች መካከል ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነቱን እንደገና ለመመስረት “የሰላም እና የወዳጅነት የጋራ መግለጫ” ተፈራርመዋል። የቀጥታ የቴሌኮሙኒኬሽን፣ የመንገድ እና የአቪዬሽን ግንኙነቶችን እንደገና መክፈት፤ እና ኢትዮጵያ የማሳዋ እና አሰብ ወደቦችን እንድትጠቀም ማመቻቸት። አቢይ በ2019 የኖቤል የሰላም ሽልማት የተሸለመው ጦርነቱን ለማስቆም ባደረገው ጥረት ነው።

በተግባር ግን ስምምነቱ "በአብዛኛው ተግባራዊ ያልሆነ" ተብሎ ተገልጿል. ተቺዎች በሁለቱ ሀገራት መካከል ብዙም ለውጥ አላመጣም ይላሉ። ከኤርትራ ዲያስፖራዎች መካከል፣ በተግባር ብዙም ያልተቀየረ ቢሆንም፣ ከኤርትራ ጋር በተደረገው ስምምነት ላይ በማተኮር ለኖቤል የሰላም ሽልማት ብዙዎች እንደማይቀበሉት ገልጸዋል። እ.ኤ.አ. በጁላይ 2020 የኤርትራ የማስታወቂያ ሚኒስቴር “የሰላሙ ስምምነት ከተፈረመ ከሁለት ዓመታት በኋላ የኢትዮጵያ ወታደሮች በሉዓላዊ ግዛታችን ውስጥ መገኘታቸውን ቀጥለዋል፣ የሁለቱም ሀገራት ንግድ እና ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት በሚፈለገው መጠንና መጠን አልቀጠለም።[7][8]

እ.ኤ.አ. በጥር 2019 ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ አህመድ ለኢትዮጵያ አምባሳደሮች በተሰበሰቡበት ወቅት ባደረጉት ንግግር በጦርነት ወቅት የሚፈጸሙ ጾታዊ ጥቃቶችን አስመልክቶ ጠንከር ያለ አስተያየት ሰጥተዋል።

እ.ኤ.አ. በ1896 በአዱዋ ጦርነት እና በኋላም በኤርትራ ጦርነት ወቅት የወታደሮችን ሚና በመጥቀስ አብይ “ይህ አልተመረመረም ፣ ግን ግልጽ ነው። በአጼ ምኒልክ ጊዜ ከአድዋ ጦርነት ጀምሮ እስከ ኋለኞቹ ጦርነቶች ድረስ ብዙ ከመሃል ኢትዮጵያ - ኦሮሞዎች፣ አማሮች - ወደ ትግራይ ሄደው ለመታገል ቆይተዋል። ከኤርትራ ጋር ለነበረው ጦርነት እዛ ነበሩ እና ትግራይ ውስጥ ለ30 አመታት ወታደራዊ ሰልፉ ነበረ። ስለዚህ ኦሮሞ በትግራይ ያለው ድርሻ ምን ያህል እንደሆነ እያሰቡ ከሆነ ለማወቅ ለDNA ተዉት። (የታዳሚው ታዳሚዎች) ይህን መናገሩ ስህተት ሊሆን ይችላል፡ ግን፡ ወደ አድዋ ለውጊያ የሄዱት ብቻ ሄደው አልተመለሱም። እያንዳንዳቸው 10 ያህል ልጆች ነበሯቸው። [የታዳሚው ከፍተኛ ሳቅ እና ጭብጨባ]። ጃን ኒሰን እና ባልደረቦቻቸው ይህንን እንደ “ግልጽ እውቅና፣ ወታደራዊ ስልቶችን እና ስትራቴጂን እንደ ማእከላዊ አምድ የሚይዝ፣ በጦርነት ውስጥ የአስገድዶ መድፈር አጠቃቀምን እንደ ማረጋገጫ” አድርገው ይቆጥሩታል።

እ.ኤ.አ ሰኔ 2021 የበርካታ ሀገራት ተወካዮች በትግራይ በተፈፀሙ የጦር ወንጀሎች ምክንያት ለአብይ የኖቤል የሰላም ሽልማት በድጋሚ እንዲታይ ጠይቀዋል። በአንድ ወቅት ዘ ጋርዲያን የተባለው የውጪ ጉዳይ አዘጋጅ ሲሞን ቲስዳል በሰጠው አስተያየት አብይ “በተለየው ክልል ስላደረገው ተግባር የኖቤል የሰላም ሽልማቱን መስጠት አለበት” ሲል ጽፏል።

Change.org በተባለው የፔቲሽን ድርጅት ውስጥ ያለ ሰው የሰላም ሽልማቱን በመሻር 35,000 ፊርማዎችን ለመሰብሰብ ዘመቻ ከፍቷል። ከሴፕቴምበር 2021 ጀምሮ ወደ 30,000 የሚጠጉ ተገኝተዋል።

በታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ ዙሪያ በግብፅና በኢትዮጵያ መካከል ያለው አለመግባባት በሁለቱም ሀገራት ብሔራዊ ስጋት ሆኗል። "ኢትዮጵያን ግድብ ከመስራቷ የሚከለክለው ምንም አይነት ሃይል የለም፣ ጦርነት ካስፈለገ በሚሊዮን የሚቆጠሩ ዜጎችን እናዘጋጅ ነበር" ሲሉ ዶ/ር አብይ አስጠንቅቀዋል።

አክቲቪስቱ፣ ዘፋኙ እና የፖለቲካው ታዋቂው የሀጫሉ ሁንዴሳ ግድያ በአዲስ አበባ እና በሌሎች የኢትዮጵያ ከተሞች ብጥብጥ ከቀሰቀሰ በኋላ አብይ ፍንጭ የሰጠው ለግድያው ግልፅ የሆነ ተጠርጣሪ እና ግልጽ ምክንያት ሳይኖር፣ ሁንዴሳ በካይሮ ትእዛዝ በሚሰሩ የግብፅ የደህንነት አባላት ተገድሎ ሊሆን እንደሚችል ፍንጭ ሰጥቷል። ችግር ለመቀስቀስ. አንድ የግብፅ ዲፕሎማት ግብፅ አሁን ካለችበት ውጥረት ጋር ምንም ግንኙነት የላትም ሲሉ ምላሽ ሰጥተዋል። ኢያን ብሬመር በታይም መጽሄት መጣጥፍ ላይ ጠ/ሚኒስትር አብይ "ኢትዮጵያውያንን በጋራ ጠላት ላይ አንድ ለማድረግ የሚያስችል ፍየል እየፈለጉ ሊሆን ይችላል" ሲል ጽፏል።

ኢትዮጵያ የተለያዩ የሀይማኖት ቡድኖች በዋናነት የክርስቲያን እና የሙስሊም ማህበረሰቦች ሀገር ነች። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንም ሆነ የኢትዮጵያ እስልምና ምክር ቤት የሃይማኖትና የአስተዳደር መከፋፈልና ግጭቶች የገጠሟቸው በሃይማኖትና በሃይማኖት መካከል ያሉ ልዩነቶችና ግጭቶች ዋነኛ አሳሳቢ ጉዳዮች ነበሩ። እ.ኤ.አ. በ 2018 በቤተክርስቲያኒቱ ውስጥ ያሉ ተቀናቃኞችን በማስታረቅ ላከናወኑት ተግባር በኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ልዩ "የሰላምና እርቅ" ሽልማት ተሰጥቷቸዋል።

የጸጥታው ሴክተር ማሻሻያ ሰኔ 2010 ዓ.ም አቢይ የኢትዮጵያ ብሄራዊ መከላከያ ሰራዊት ከፍተኛ አዛዦችን ባነጋገረበት ወቅት በፖለቲካ ውስጥ ያለውን ሚና ለመገደብ በማሰብ ሰራዊቱን ውጤታማነቱን እና ሙያዊ ብቃቱን ለማጠናከር ማሻሻያ ለማድረግ እንደሚፈልግ አስታውቋል። ይህ በኢትዮጵያ ውስጥም ሆነ ከአለማቀፍ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች ማለትም ከአምነስቲ ኢንተርናሽናል፣ ከፍተኛ አወዛጋቢ የሆኑትን እንደ ሊዩ ሃይል ያሉ የክልል ታጣቂዎችን ለመበተን በድጋሚ የቀረበ ጥሪ ተከትሎ ነበር። ይህ እርምጃ አብዛኛውን የወታደራዊ ከፍተኛ አዛዥን ከሚቆጣጠሩት የህወሓት ጠንካራ ሃይሎች ተቃውሞ ሊገጥመው ይችላል ተብሎ ይታሰባል።

በተለይም በ1996 ኤርትራ መገንጠልን ተከትሎ በጅቡቲ ከግዛት ውጭ የሚደረግ ጉዞን ተከትሎ የተበተነው የኢትዮጵያ ባህር ሃይል በመጨረሻ እንዲዋቀር ጥሪ አቅርበዋል "ወደፊት የባህር ሃይላችንን አቅማችንን መገንባት አለብን። ይህ እርምጃ አገሪቱ ከ25 ዓመታት በፊት በባሕር ዳርቻዋ ላይ በደረሰባት ኪሳራ አሁንም ብልህ የሆኑ ብሔርተኞችን እንደሚስብ ተዘግቧል። ኢትዮጵያ በጣና ሀይቅ ላይ የባህር ማሰልጠኛ ተቋም እና የሀገር አቀፍ የባህር ማጓጓዣ መስመር ቀድሞውኑ አላት።

እ.ኤ.አ. ሰኔ 7 ቀን 2007 ዓ.ም ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ የ ENDF ዋና ኢታማዦር ሹም ሳሞራ ዮኒስን በሌተናል ጄኔራል ሰዓረ መኮንን የብሔራዊ መረጃና ደኅንነት አገልግሎት ዳይሬክተር ጌታቸው አሰፋን በሌ/ጄኔራል አደም መሐመድ በመተካት ሰፊ የድጋፍ ማሻሻያ አድርጓል። የብሔራዊ ደኅንነት አማካሪና የቀድሞ የጦር አዛዥ የነበሩት አቶ አባዱላ ገመዳ፣ ከሕወሓት መስራቾች አንዱና የውጭ ግንኙነት ስትራቴጂክ ጥናትና ምርምር ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር አቶ ስብሃት ነጋ ጡረታ መውጣታቸው ቀደም ሲል በግንቦት ወር ይፋ መደረጉ ይታወሳል።

ለአዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር ድጋፍ ለማሳየት በአዲስ አበባ መስቀል አደባባይ ታላቅ ሰላማዊ ሰልፍ ተካሂዷል። አብይ ለተሰበሰበው ህዝብ ንግግር እንደጨረሰ እሳቸውና ሌሎች ከፍተኛ ባለስልጣናት ከተቀመጡበት በ17 ሜትር ርቀት ላይ የእጅ ቦምብ ተወርውሮ አረፈ። ሁለት ሰዎች ሲሞቱ ከ165 በላይ ቆስለዋል። ጥቃቱን ተከትሎም የፖሊስ ምክትል ኮሚሽነር ግርማ ካሳን ጨምሮ 9 የፖሊስ አባላት በቁጥጥር ስር ውለው ወዲያው ከስራ የተባረሩ ናቸው። አጥቂዎችን የጫነች የፖሊስ መኪና እንዴት ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጋር እንደተቃረበ እና ወዲያው መኪናው አጥፊ መረጃዎችን እንደበራች የሚሉ ጥያቄዎች ተጠይቀዋል። ከጥቃቱ በኋላ ጠቅላይ ሚኒስትሩ በፍንዳታው ምንም ጉዳት ሳይደርስባቸው በብሔራዊ ቲቪ ቀርበው ጉዳዩን “ኢትዮጵያን አንድነቷን ለማየት የማይፈልጉ ኃይሎች ያደረጉት ያልተሳካ ሙከራ” ሲሉ ገልጸውታል። በዕለቱም ጠቅላይ ሚኒስትሩ በጥቃቱ የተጎዱ ሰዎችን ለማግኘት በጥቁር አንበሳ አጠቃላይ ሆስፒታል ድንገተኛ ጉብኝት አድርገዋል።

እ.ኤ.አ ኦክቶበር 16 ቀን 2010 ዓ.ም በተካሄደው የፓርላማ ስብሰባ፣ በሀገሪቱ ታሪክ የመጀመሪያ የሆነው የመንግስት ሚኒስትሮች ቁጥር ከ28 ወደ 20 የካቢኔ አባላት ግማሹን የሴት ሚኒስትሮችን ቦታ እንዲይዝ አቢይ ሀሳብ አቅርቧል። በአዲሱ የካቢኔ መዋቅር ውስጥ የመጀመሪያዋ ሴት ፕሬዚዳንት ሳህለወርቅ ዘውዴ; የመጀመሪያዋ ሴት የመከላከያ ሚኒስቴር ሚኒስትር አይሻ መሐመድ ሙሳ; የአዲሱ የሰላም ሚኒስቴር የመጀመሪያዋ ሴት ሚኒስትር ወ/ሮ ሙፈሪያት ካሚል፣ የኢትዮጵያ ፌዴራል ፖሊስ እና የስለላ ኤጀንሲዎች ኃላፊነት፣ የጠቅላይ ሚኒስትር ፅህፈት ቤት የመጀመሪያዋ ሴት ፕሬስ ሴክሬታሪ ወይዘሮ ቢልለኔ ስዩም ወልደየስ

እንደ ሂዩማን ራይትስ ዎች እና ኔትብሎክስ ያሉ መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች እንደሚገልጹት፣ አገሪቱ ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ፈጣን ዲጂታላይዜሽንና በሴሉላር የኢንተርኔት ግንኙነት ላይ ብትተማመንም በዐብይ አህመድ መሪነት በፖለቲካ ምክንያት የሚደረጉ የኢንተርኔት መዘጋት በከባድና በከባድ ሁኔታ ተባብሰዋል። እ.ኤ.አ. በ2020 በኢትዮጵያ መንግስት የኢንተርኔት መዘጋት “በተደጋጋሚ የሚሰማራ” ተብሎ ተገልጿል:: አክሰስ አሁን እንደተናገረው መዝጋት “ባለሥልጣናት ብጥብጥ እና እንቅስቃሴን ለመደበቅ የሚያስችል መሣሪያ” ሆኗል ብሏል። መንግስታቸው ‹ውሃም አየርም አይደለም› እንዳሉት እና መቼ ኢንተርኔት ይቆርጣል።

እ.ኤ.አ. ህዳር 21 ቀን 2011 የኢህአዴግ ገዢ ጥምረት ከፀደቀ በኋላ፣ የኢትዮጵያ ህዝቦች አብዮታዊ ዴሞክራሲያዊ ግንባር (ኢህአዴግ) እና ሌሎች አምስት አጋር ፓርቲዎችን ከመሰረቱት አራቱ ፓርቲዎች ሦስቱን በማዋሃድ ብልጽግና ፓርቲ የተሰኘ አዲስ ፓርቲ ተቋቁሟል። ፓርቲዎቹ የኦሮሞ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ኦዴፓ)፣ የደቡብ ኢትዮጵያ ህዝቦች ዴሞክራሲያዊ ንቅናቄ (ደኢህዴን)፣ የአማራ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (አዴፓ)፣ የሐረሪ ብሄራዊ ሊግ (ሀብሊግ)፣ የኢትዮጵያ ሶማሌ ህዝቦች ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ኢሶህዴፓ)፣ የአፋር ብሄራዊ ክልላዊ መንግስት ይገኙበታል። ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (አብዴፓ)፣ የጋምቤላ ህዝቦች አንድነት ፓርቲ (ጋህአፓ) እና የቤኒሻንጉል ጉሙዝ ህዝቦች ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ቤጉህዴፓ) አዲስ የተዋሃደ ፓርቲ መርሃ ግብሮች እና መተዳደሪያ ደንቦቹ በመጀመሪያ የጸደቁት በኢህአዴግ ስራ አስፈፃሚ ኮሚቴ ነው። "የብልጽግና ፓርቲ የሁሉም ኢትዮጵያዊያን ብዝሃነት እና አስተዋጾ እውቅና የሚሰጥ እውነተኛ ፌዴራላዊ ስርዓትን ለማጠናከር እና ተግባራዊ ለማድረግ ቁርጠኛ ነው" ብለው ያምናሉ።

እ.ኤ.አ. መኮነን - የኢትዮጵያ የሀገር መከላከያ ሰራዊት ጠቅላይ ኢታማዦር ሹም - ረዳታቸው ሜጀር ጀነራል ግዛቸው አበራ የአማራ ክልል የጸጥታ ሃይል ሃላፊ ብርጋዴር ጀነራል አሳምነው ጽጌን ወንጀሉን በመምራት ላይ ናቸው ሲል ከሰሰ። እና ፅጌ ሰኔ 24 ቀን በባህር ዳር አካባቢ በፖሊስ በጥይት ተመትተዋል።

እ.ኤ.አ. ከሰኔ 2010 ጀምሮ በኢትዮጵያ በቤኒሻንጉል ጉሙዝ ክልል መተከል ዞን በተደረገው ጦርነት የጉሙዝ ተወላጆች ሚሊሻዎችን ያሳተፈ ነው ተብሏል። ጉሙዝ እንደ ቡአዲን እና የጉሙዝ ነፃ አውጪ ግንባር የመሳሰሉ ሚሊሻዎችን በማቋቋም ጥቃት ፈጽሟል ተብሏል። እንደ አምነስቲ ኢንተርናሽናል ዘገባ ከታህሳስ 22 እስከ 23 ቀን 2020 የጉሙዝ ጥቃት በአማራ፣ በኦሮሞ እና በሺናሻ ላይ የተፈጸመ ሲሆን የጉሙዝ ብሄረተኞች “ሰፋሪ” ብለው ይመለከቷቸዋል።

እ.ኤ.አ. በጥቅምት 2019 ኢትዮጵያዊው አክቲቪስት እና የሚዲያ ባለቤት ጃዋር መሀመድ ጥቅምት 23 ቀን ምሽት ላይ በቁጥጥር ስር ለማዋል የፖሊስ አባላት የደህንነት ዝርዝሩን በአዲስ አበባ የሚገኘውን የመኖሪያ ቤቱን ግቢ ለቀው እንዲወጡ ለማድረግ ሞክረዋል ሲል ተናግሯል ። ስለዚህ በጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ ትእዛዝ። ባለፈው ቀን አብይ በፓርላማ ንግግር ሲያደርግ "የኢትዮጵያ ፓስፖርት የሌላቸው የሚዲያ ባለቤቶች "በሁለቱም መንገድ እየተጫወቱ ነው" ሲሉ ክስ ሰንዝረው ነበር፤ ይህ ደግሞ ከጃዋር ጋር የተያያዘ ከሆነ ነው። የኢትዮጵያን ሰላምና ህልውና የሚያናጋ... እርምጃ እንወስዳለን።[9][10][11]

የኦሮሞ ዘፋኝ ሃጫሉ ሁንዴሳ ግድያ ከጁን 30 እስከ ጁላይ 2 ቀን 2020 በኦሮሚያ ክልል፣ አዲስ አበባ እና ጅማ ላይ ከፍተኛ ብጥብጥ አስከትሏል፣ በሁከቱ ቢያንስ 239 ሰዎች መሞታቸውን የፖሊስ የመጀመሪያ ዘገባ ያሳያል።[12][13][14][15][16][17][18][19][20]