የኦርኾን ጽሕፈት

የኦርኾን ጽሕፈት ቢያንስ ከ7ኛው ክፍለ ዘመን እስከ 13ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም. ጥንታዊ ቱርክኛ ለመጻፍ ይጠቀም የነበረ አልፋቤት ነው። ይህ ጥንታዊ ቱርክኛ ቋንቋ በመካከለኛው እስያ የተነገረ ሲሆን የዛሬው ቱርኪክ ቋንቋዎች ቤተሠብ አባት ነበረ። በዚሁ ጽሕፈት የተጻፈው ጽሑፎችና ቅርሶች በተለይ በሞንጎልያ፣ ኪርጊዝስታን፣ ሳይቤሪያ፣ ምዕራብ ቻይና ወዘተ. ተገኝተዋል፤ እንዲሁም ተመሳሳይ ጽሕፈቶች በምሥራቅ አውሮጳ እስከ ሀንጋሪ ድረስ ታውቀዋል።

የተደረጀው በኡዝቤኪስታን ከተገኘው ሶግዲያን ጽሕፈት እንደ ሆነ ይታስባል። ሌላ ሃልዮ ግን ፊደሎቹ የተለሙ ከቻይናዊ ጽሕፈት እንደ ነበር ይላል። ከቀኝ ወደ ግራ ይነባል።

ፊደሎቹ

ጥንታዊ ቱርክኛ አልፋቤት
Using			ትርጉሙ
አናባቢዎች			A		አ
			I		ኢ
			O		ኦ
			U		ኡ
ተናባቢዎች	harmonized	መክፈቻ፦ (¹) — ከ'ኦ' 'ኡ' ጋር (²) — ከ'አ' 'ኢ' ጋር	B¹	ቦ፣ ቡ	B²	ባ፣ ቢ
			D¹	ዶ፣ ዱ	D²	ዳ፣ ዲ
			G¹	ጎ፣ ጉ	G²	ጋ፣ ጊ
			L¹	ሎ፣ ሉ	L²	ላ፣ ሊ
			N¹	ኖ፣ ኑ	N²	ና፣ ኒ
			R¹	ሮ፣ ሩ	R²	ራ፣ ሪ
			S¹	ሶ፣ ሱ	S²	ሳ፣ ሲ
			T¹	ቶ፣ ቱ	T²	ታ፣ ቲ
			Y¹	ዮ፣ ዩ	Y²	ያ፣ ዪ
		only (¹) — Q only (²) — K	Q	ቆ፣ ቁ	K	ካ፣ ኪ
		ከማንኛውም አናባቢ ጋር	-CH		ቸ
			-M		መ
			-P		ፐ
			-SH		ሸ
			-Z		ዘ
			-NG		ጘ
	clusters	+ vowel	ICH, CHI, CH		ኢች፣ ቺ፣ ቸ
			IQ, QI, Q		ኢቅ፣ ቂ፣ ቀ
			OQ, UQ, QO, QU, Q	ኦቅ፣ ኡቅ፣ ቆ፣ ቁ፣ ቅ	ÖK, ÜK, KÖ, KÜ, K	ኦክ፣ ኡክ፣ ኮ፣ ኩ፣ ክ
		+ consonant	-NCH		-ንች
			-NY		-ኝ
			-LT		-ልት፣ -ልድ
			-NT		-ንት፣ -ንድ
ቃል መለያ			none
(-) — ቃል መጨረሻ ብቻ

ምሳሌ፦ — ከቀኝ ወደ ግራ፦

T²NGR²I — transliteration

/ተጝሪ/ — (እግዚአብሔር)

teñri / tanrı — ዘመናዊ ቱርክኛ ጽሑፍ

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.