Waadvoël
Waadvoëls (of steltlopers) is 'n versamelnaam vir verskeie voëlfamilies want aan die orde van steltloperagtiges behoort. In die gewone spreektaal kan die term ook na voëls in die ordes van ooievaaragtiges en kraanvoëlagtiges verwys. Nie alle steltloperagtiges is egter waadvoëls nie. Meeue, sterretjies, jagers en alke behoort wel aan die orde van die steltloperagtiges, maar is nie waadvoëls nie.
| Waadvoël | |
|---|---|
 | |
| Charadrius leschenaultii. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Suborde: | Charadrii Huxley, 1867 |
| Families | |
| |
Waadvoëls het lang (soms gewebde) pote en leef meestal naby water. Tydens hulle migrasie en in die winter kom hulle dikwels in digte swerms op moddervlaktes voor.
Die voëls voed op insekte, wurms, weekdiere en skaaldiere; soms ook op plantaardige materiaal, klein vissies, ensomeer. Steltlopers het 'n aangepaste snawel vir die doel.
Van hulle het 'n klein tasliggaampie op die snawelpunt om prooi op die bodem op te spoor. Sommige het selfs snawels wat vanself toeklap as iets daaraan raak. Omdat verskillende spesies verskillende lengte snawels het, kan hulle dieselfde gebied bewoon sonder om teen mekaar vir prooi te kompeteer.
Die waadvoëls is 'n groot groep verskillende voëls waarvan die meeste naby water aangetref word waar hulle op klein diertjies in die modder jag. Hulle het meestal tang pote en/of 'n lang bek.
Kiewietagtiges
Die kiewietagtiges (kiewiete en strandlopers, familie Charadriidae) is almal klein tot middelmatige groot landdiere, maar veral die strandlopers van hierdie familie word meestal naby water aangetref. Hul pote is betreklik lank en die agterste toon is klein of afwesig. Die ander tone is nie uitermate lank nie.
Die familie Charadriidae het ’n wêreldwye verspreiding en ongeveer 60 spesies, waarvan 17 in Suid-Afrika aangetref word. Die meeste van hulle is trekvoëls. Die kiewietagtiges word meestal aan die kant van panne en vleie of op die strand aangetref, waar hulle met hul betreklik lang snawels inseklarwes, kreefagtiges, klein slakkies, ensovoorts, uit die modder pik.
Die gewone kiewiet (Stephanibyx coronatus) is volkome landlewend en verkies kort, oop grasveld of halfwoestyngebiede. Die gewone kiewiet is veral daarvoor bekend dat hy 'n groot lawaai opskop wanneer daar 'n potensiële aanvaller naby sy nes kom en hy die aanvaller weg van die nes af probeer lei. Soos baie ander waadvoëls lyk die strandlopers baie na mekaar en is hulle dikwels moeilik te onderskei.
Die bekendste Suid-Afrikaanse strandlopers van hierdie familie is die driebandstrandlopertjie (Charadrius tricollaris) wat, teenstrydig met sy naam, twee swart bande oor die bors het wat dit betreklik maklik maak om hom te identifiseer. Die spesie kom onder meer oral in Suider-Afrika voor en is volop aan die kant van mere, panne en riviere en ook langs die kus. Hulle word normaalweg alleen of in klein groepies aangetref, maar soms vorm hulle los swerms van tot 40. Nog ’n voël wat dikwels in die omgewing van water gesien word, is die bont kiewiet (Hoplopterus armatus).
Snipagtiges
Die snipagtiges (familie Scolopacidae) lyk baie soos die kiewietagtiges, en sommige van hulle staan ook as strandlopers bekend. Hulle kan egter onderskei word op grond van hul langer snawel (langer as die kop} en enkele ander morfologiese eienskappe. Byna al die spesies wat in Suider-Afrika aangetref word, broei in die Noordelike Halfrond en word slegs in die somer hier aangetref.
Die Afrikaanse snip (Gallinago nigripennis) broei wel in Suider-Afrika, maar migreer ook op 'n kleiner skaal binne die Afrikaanse kontinent. Die snipagtiges word almal langs riviere, mere, panne en vleie en die kus aangetref, waar hulle met hul lang snawels in die modder rondkrap op soek na klein waterdiertjies. Ongeveer 75 spesies word wêreldwyd aangetref. 'n Paar groepe kan redelik duidelik binne die familie onderskei word.
Die wulpe (genus Numenius) het byvoorbeeld 'n lang snawel wat afgebuig is en lang pote. Die snippe het 'n relatief klein kop en 'n lang snawel en hulle oë is ver agtertoe sodat hulle byna rondom hulle kan sien. Die gruttos (genus Limosa) is net soos die wulpe groot, slanke voëls met lang pote en 'n lang nek. Die snawel is egter nie afgebuig nie, maar reguit of selfs effens opgebuig. Ook die ruiters (genus Tringa) het lang pote en 'n lang, slank snawel, maar hul nekke is nie so lank nie.
Die ongeveer 20 spesies strandlopers van hierdie familie wat tot ses verskillende genera behoort, is betreklik stewig geboude, klein waadvoëltjies. Die kemphaan (Philomachus pugnax) is 'n trekvoël wat in die Noordelike Halfrond broei en in die winter van die Noordelike Halfrond na die Suidelike Halfrond toe trek. Van Augustus tot April is hulle volop in Suid-Afrika. Kemphane is bekend om die baie besondere baltsgedrag wat hulle in die Noordelike Halfrond openbaar.
Elsies
Elsies (familie Recurvirostridae) is maklik herkenbaar aan hul wit en swart kleur. By die bontelsie (Recurvirostra avosetta) is die snawel opgebuig. Deur hierdie snawel in vlak water heen en weer te beweeg "sif" die bontelsie klein waterdiertjies uit die water. Die rooipootelsie (Himantopus himantopus) se pote is nog langer as die van die bontelsie en rooi gekleurd, maar sy snawel is reguit.
Ander waadvoëls
Van die oestervangers (familie Haematopodidae) is daar twee spesies in Suid-Afrika, waarvan slegs een, die tobie (Haematopus moquini) volop langs die Suid-Afrikaanse kus voorkom. Van die familie Burhinidae is altwee Suid-Afrikaanse spesies, die dikkop (Burhinus capensis) en die waterdikkop (Burhinus vermiculatus) volop en bekend.
Ook die drawwertjies en kleinsprinkaanvoëls (familie Glareolidae) is betreklik goed verteenwoordig in Suid-Afrika. Hulle is baie lief vir oop, droë veld en hardloop dikwels agter hul prooi aan. Die franjepote (familie Phalaropidae) het slegs twee verteenwoordigers en die krapstrandlopers (familie Dromadidae) een verteenwoordiger in Suid-Afrika en nie een van hulle word in groot getalle hier aangetref nie. Die steenloper (Arenaria interpres, familie Arenariidae) is 'n algemene voël langs die Suider-Afrikaanse kus wat ook in die Noordelike Halfrond broei.
Die goudsnippe (familie Rostratulidae) bestaan uit twee spesies waarvan een in Afrika, Suid-Asië en Australië voorkom en die ander een in Suid-Amerika. Ook die langtone (familie Jacanidae) word onder hierdie orde geklassifiseer.
Sien ook
- Steltloperagtiges (Charadriiformes)
Bronnelys
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-70-2, volume 29, bl. 42–44
Eksterne skakels
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Waadvoël. |
Wikispecies het meer inligting verwant aan Waadvoël- (en) "Charadriiform". Encyclopædia Britannica. Besoek op 16 Oktober 2019.