Vytautas Stanionis

Vytautas Stanionis (* 27 Februarie 1917 in Drisa, Litaue; † 11 Mei 1966 in Jalta) was 'n Litause fotograaf wat gedurende die Sowjet-tydperk sowel in sy tuisland asook in die Oekraïne werksaam was en as die beduidendste na-oorlogse fotograaf in Litaue beskou word.[1]

Stanionis is in die Litause dorp Drisa gebore, maar het in Kaunas groot geword. Sy moeder is oorlede toe hy nog 'n kind was. Sy pa het later weer getrou, maar is oorlede toe sy seun slegs sestien jaar oud was. Stanionis is as boekhouer opgelei en het 'n loopbaan op hierdie gebied gevolg. In 1940 het hy na Vilnius verhuis, tog is drie jaar later tuberkulose by hom gediagnoseer, en hy het na 'n hospitaal in Alytus gegaan vir behandeling. Kort ná die Tweede Wêreldoorlog het Stanionis getrou en vervolgens weer as boekhouer gewerk en sy mediese behandeling voortgesit. In sy vrye tyd het hy begin om foto's te neem.

Toe die nuwe interne Sowjet-paspoorte vanaf 1946 met foto's van hul houers voorsien moes word, het Stanionis die vergunning gekry om sodanige foto's te neem. 'n Wit doek was toereikend om as agtergrond te dien. Vir die fotoreeks "Inwoners van Seirijai" het Stanionis die bewoners van 'n hele dorp in die vorm van paspoortfoto's gefotografeer. Omdat fotomateriaal so kort ná die oorlog skaars was, het Stanionis twee persone gelyktydig gefotografeer om koste te verminder.[2] 'n Aantal van hierdie soort fotografieë, wat nie gesny is nie, het bewaar gebly. Stanionis se fotografiese werk verskil in een opsig van dié van ander Litause fotograwe gedurende die Stalin-tydperk. Hy het net soos sy kollegas propagandistiese fotoverslae met optimistiese mense geskep, soos deur die owerheid verlang. Maar elkeen van die opnames, wat hy vir die fotoreeks "Vir die dokumente" geskep het, toon mense wie se werklike emosies - vrees, angs en onsekerheid - op hul gesigte weerspieël word.[3]

Stanionis het daarnaas ook opdragte gekry om ander soorte foto's te neem - sommige van hierdie opnames, wat Litause partisane uitbeeld, het bewaar gebly. In 1947 het hy 'n vaste aanstelling by 'n nuusblad gekry, alhoewel sy werk deur sy swak gesondheidstoestand belemmer is. Fotografieë, wat postuum vertoon en in 'n boek herpubliseer is, toon mense wat vir die foto, wat hulle verlang het, poseer, asook Sowjet-byeenkomste en -rituele, die Nemunas-rivier (verkieslik sy vloedwater) en mense wat hulle onselfbewus met hul sake besig hou.

As gevolg van die inspanning het Stanionis se gesondheidstoestand versleg, en hy het vir 'n rukkie lank na die Krim-skiereiland gereis, met die hoop op herstel. Maar ná sy terugkeer na Alytus het sy toestand weer begin versleg, en in 1960 het hy 'n tweede keer na die Krim gereis en in die spa-oord Sosniak gebly. Hier het hy die kans gekry om as fotograaf vir die Botaniese Nikitski-tuin te werk. Sy botaniese werk is vervolgens in Jalta, Kiëf en Moskou vertoon.

Op 11 Mei 1966 is Vytautas Stanionis in Jalta oorlede. Sy ouer seun, Vytautas V. Stanionis, het later self 'n beroepsfotograaf en redakteur van die fotografiese werk van sy pa geword.