Vlugbal

William G. Morgan

Op 9 Februarie 1895, in Holyoke, Massachusetts (VSA), het William G. Morgan, 'n onderwyser in liggaamlike opvoeding by die YMCA, 'n nuwe spel genaamd Mintonette ontwikkel as tydverdryf wat verkieslik binnenshuis gespeel moet word met enige hoeveelheid spelers. Die spel het verskeie eienskappe van tennis en handbal aangeneem. 'n Ander binnenshuise sportsoort (nl. basketbal) het ook begin opgang maak en is vier jaar van tevore slegs 16 kilometer daarvandaan, in Springfield, Massachusetts ontwikkel. Mintonette is ontwikkel om 'n binnenshuise sportsoort te wees wat minder rof as basketbal was, gemik op ouer spelers van die YMCA, maar wat steeds 'n mate van fiksheid verg.

Die eerste reëls, wat deur William Morgan neergeskryf is, het bepaal dat 'n net van 1.98 m (6'6") hoog, 'n baan van 7.6×15.2 m (25×57 vt) en enige getal spelers nodig is. 'n Wedstryd is saamgestel uit nege rondte met drie diensbeurte vir elke span gedurende elke rondtes en geen beperking op die hoeveelheid kere wat 'n bal geraak mag word voordat dit na die opponerende span gespeel word nie. In die geval van 'n foutiewe afslaan, is 'n tweede probeerslag toegestaan. Deur die bal in die net vas te slaan is as 'n fout geag (met die verlies van een punt) — behalwe in die geval van 'n eerste afslaan.

Nadat Alfred Halstead, 'n toeskouer, die aard van die spel opgemerk het (al die vlughoue wat gespeel is) tydens die eerste vertoonwedstryd in 1896 by die Internasionale YMCA Opleidingskool (nou die Springfield-kollege), het die spel gou begin bekendstaan as vlugbal. Vlugbalreëls is effens aangepas deur die Internasionale YMCA Opleidingskool en die spel het vinnig deur Amerika versprei na verskillende takke van die YMCA.[1][2]

Die eerste amptelike bal wat in vlugbal gebruik is word betwis: sommige bronne meen dit was 'n bal wat in 1896 deur Spalding gemaak is terwyl ander voorhou dat dit in 1900 gemaak is.[3][4][5] Die reëls het gaandeweg verander; teen 1916 is die vaardigheid en krag van die opstel en torpedeer (spike) aan die spel bekendgestel in die Filippyne en drie jaar later is die reëls van drie houe aan 'n kant en afslaan van agter vasgestel. In 1917 is die spel verander van 21 na 15 punte. In 1919 is ongeveer 16,000 vlugballe deur die Amerikaanse Ekspedisiemag na hul troepe en geallieerdes versprei. Dit het gelei tot die groei van die spel in nuwe lande.[3]

Die eerste land buite die Verenigde State wat vlugbal aangeneem het, was Kanada in 1900.[3] 'n Internasionale federasie, die Fédération Internationale de Volleyball (FIVB) is in 1947 gestig, en die eerste wêreldkampioenskap vir mans is in 1949 gehou en vir dames in 1952.[6] Die sportsoort was nou gewild in Brasilië, in Europa (waar veral Italië, Nederland en lande van Oos-Europa sterk mededingers was sedert die laat 1980's), in Rusland, China en die res van Asië.[1][2][6]

Strandvlugbal, 'n variasie van die sport wat op sand gespeel word met slegs twee spelers per span, word sedert 1987 deur die FIVB ondersteun en is by die talle sportsoorte vir die Olimpiese Somerspele 1996 gelys.[3][6] Vlugbal is ook 'n sportsoort by die Paralimpiese Spele en word bestuur deur die Wêreldorganisasie Vlugbal vir Gestremdes.

Die geskiedenis van Olimpiese vlugbal kan teruggetrek word na die Olimpiese Somerspele 1924 waar vlugbal as deel van die Amerikaanse sporttentoonstellingsgebeurtenis.[7] Na die stigting van die FIVB en party kontinentale konfederasies, is vlugbal begin oorweeg vir insluiting. In 1957 is 'n spesiale toernooi gehou by die 53ste IOK-sitting in Sofia, Bulgarye om die versoek te ondersteun. Die kompetisie was 'n sukses en die sportsoort is amptelik by die program vir die Olimpiese Somerspele 1964 ingesluit.[3]

Die Olimpiese vlugbaltoernooi was aanvanklik 'n eenvoudige kompetisie: elke span het teen al die ander spanne gespeel en is gegradeer volgens seges, stel gemiddeldes en puntgemiddeld. Een nadeel van hierdie rondomtaliestelsel is dat medaljewenners bepaal kon word voor die einde van die toernooi, wat tot gevolg gehad het dat die laaste wedstryde min toeskouers gelok het. Om die situasie te hanteer, is die kompetisie in twee fases gedeel met die toevoeging van 'n "finale ronde" uitskakelingstoernooi met kwarteindwedstryde, halfeindwedstryde en eindwedstryde vir die Olimpiese Somerspele 1972. Die hoeveelheid spanne wat betrokke was by die Olimpiese toernooi het sedert 1964 stelselmatig toegeneem. Sedert 1996 was daar vir die mans- en damestoernooie twaalf deelnemende spanne. Elk van die vyf kontinentale vlugbalkonfederasies het ten minste een geaffilieerde nasionale federasie wat by die Olimpiese Spele betrokke is.

Vlugbalbaan

Spelerrotasie tydens 'n wedstryd

Die spel word gespeel op 'n vlugbalbaan van 18 meter (59 voet) lank en 9 meter (29.5 voet) wyd, verdeel in 9 m × 9 m helftes deur 'n net van 1 meter (40 duim) wyd wat op so 'n manier gespan word dat die bokant van die net 2.43 meter (7 voet 11 5/8 duim) bo die middel van die baan is vir 'n manswedstryd en 2.24 meter (7 voet 4 1/8 duim) vir 'n vrouewedstryd (hierdie hoogtes wissel na gelang van die ouderdom van die spelers).

Daar loop 'n lyn 3 meter van die net af, parallel met die net, in elke helfte van die baan wat beskou word as die "aanvalslyn". Hierdie "3 meter" (10 voet) lyn verdeel die baan in die "agterry-" en "voorry-areas" (asook die voorbaan en die agterbaan). Elk hiervan word op sy beurt in drie areas verdeel: dit word soos volg genommer en area "1" is die posisie van die speler wat moet afslaan:

Nadat 'n span die diensbeurt gewen het moet die lede van daardie span roteer in 'n kloksgewyse rigting met die speler wat in area "2" was wat na area "1" beweeg, ens., en die speler wat in area "1" was wat na area "6" beweeg.

Die baan word omring deur 'n area genaamd die vrye area wat 'n minimum van 3 meter wyd is en wat die spelers mag betree wanneer die bal afgeslaan is.[8] Alle lyne wat die grense van die baan en die aanvalslyn aandui word geteken of geverf binne die dimensies van die area en maak daarom deel uit van die speelgebied. Indien 'n bal in aanraking kom met die lyn, word die bal as "in" beskou. 'n Antenne word geplaas op elke kant van die net, loodreg met die kantlyn, en is 'n vertikale verlenging van die kantlyn van die baan. 'n Bal wat oor die net gaan moet in sy geheel tussen die antennes (of hul teoretiese verlenging tot by die plafon) sonder om aan die antennes te raak.

FIVB-regulasies stel dit dat die bal 'n sfeer moet wees wat van sintetiese leer gemaak is met 'n omtrek van 65–67 cm, 'n massa van 260–280 g en 'n binnedruk van 0.30–0.325 kg/cm².[9] Ander regulerende liggame het soortgelyke regulasies.

Elke span bestaan uit ses spelers. Om die spel onderweg te kry word 'n muntstuk opgeskiet om te bepaal wie afslaan. 'n Speler van die span wat afslaan gooi die bal in die lug en probeer om die bal op so 'n wyse te slaan dat dit bo-oor die net gaan en dat dit binne die speelarea van die opponente sal land. Die teenstanders moet nou 'n kombinasie van houe wat nie meer as drie is nie, die bal oor die net terug slaan na die span wat die bal afgeslaan het. Hierdie houe bestaan eerstens uit die blok of aangee sodat die bal se trajek gemik is na die opsteller; tweedens kom die opstel (gewoonlik 'n oorhandse aangee waar die gewrigte gebruik word om die bal na die vingerpunte te stoot) vanaf die opsteller sodat die trajek van die bal gemik is na 'n plek waar een van die spelers, wat aangewys is as 'n aanvaller, die bal kan slaan; en derdens word die bal deur die aanvaller gespeel met 'n torpedo hou (die speler spring in die lug en slaan die bal dan so hard as moontlik af sodat die opponente nie tyd het om dit terug te speel nie) terug na die opponente.

Die span wat verdedig probeer keer dat die aanvaller die bal in hulle helfte speel: spelers by die net spring in die lug op in 'n poging om die bal van die aanvaller te blokkeer. Indien die bal om, oor of deur die blokkade gespeel word, probeer die ander spelers in die helfte die bal beheer deur 'n delfhou te speel (gewoonlik 'n voorarmaangee of 'n handgedrewe bal). Na 'n suksesvolle delf begin die span met 'n aanval.

Die wedstryd duur op hierdie manier voort totdat die bal binne die baan op die grond val of totdat 'n fout begaan is. Die mees algemene foute wat gemaak word is wanneer 'n span nie daarin slaag om die bal terug te speel na die opponente binne die toegelate drie houe nie, of die bal buite die speelveld laat land. 'n Bal word as "in" beskou indien enige deel daarvan binne die kantlyn of agteruitlyn land. 'n Harde torpedohou kan die bal soveel afdruk wanneer dit land, dat wanneer dit lyk of die bal uit is, dit eintlik in is. Spelers mag buite die baan wees om 'n bal te speel wat in die lug oor die kant- of agteruitlyn gegaan het.

Ander algemene foute sluit in dat 'n bal twee keer direk na mekaar deur dieselfde speler aangeraak word, 'n speler wat die bal vang, 'n speler wat aan die net raak terwyl 'n poging aangewend word om die bal te speel of 'n speler wat onderdeur die net in die opponente se helfte beweeg. Daar is talle ander foute wat in die reëls gespesifiseer word, maar hulle kom nie baie algemeen voor nie. Dit sluit in dat 'n agterry- of liberospeler 'n torpedohou speel of 'n bal blokeer (agterryspelers mag slegs 'n torpedohou speel indien hulle van agter af in die aanvalslyn inspring), spelers wat nie in die korrekte posisie is wanneer die bal afgeslaan word nie, die afslaan van die voorry af terug te speel, gebruik maak van 'n ander speler om die bal te bereik, oor die agterlyn trap wanneer afgeslaan word, langer as 8 sekondes neem om af te slaan,[10] of deur die bal te speel terwyl dit in die opponente se helfte van die baan is.

Wanneer die bal met die vloer in aanraking kom binne die baan word dit as 'n fout beskou. 'n Punt word toegeken aan die span wat nie die fout begaan het nie, of hulle die afslaan waargeneem het of nie. Die span wat die punt gewen het kry die afslaan vir die volgende punt. Indien die span wat die punt gewen het afgeslaan het, slaan dieselfde speler weer af. Indien die span wat die punt gewen het nie afgeslaan het nie, moet die spelers van die span in 'n kloksgewyse rigting roteer. Die spel gaan voort en die eerste span wat 25 punte het (en met twee punte voorloop) wen die stel. Wedstryde bestaan uit die beste uit vyf stelle en die vyfde stel (indien nodig) word gewoonlik tot by 15 punte gespeel. (Die aanteken van punte verskil tussen ligas, toernooie en vlakke; sommige toernooie speel die beste uit drie tot by 25 en ander speel die beste uit vyf tot by 25.)[11]

Voor 1999 kon punte slegs aangeteken word wanneer die span die afslaan gewen het (m.a.w. 'n span moet eers die afslaan wen voordat 'n punt aangeteken kon word) en alle stelle is gespeel tot by 15 punte. Die FIVB het in 1999 die reëls verander (dit is afgedwing in 2000) om die huidige puntestelsel te gebruik, hoofsaaklik om die lengte van 'n wedstryd meer voorspelbaar te maak en om die spel meer toeskouer- en televisie-vriendelik te maak.

In 1998 is die liberospeler internasionaal bekendgestel. Die term beteken "vry" in Italiaans.[12] Die liberospeler spesialiseer in verdedigingsvaardighede: die liberospeler moet 'n kontrasterende kleur trui dra as dié van sy span, die liberospeler mag nie die bal blokkeer en ook nie die bal aanval wanneer dit bo die hoogte van die net is nie. Wanneer die bal buite spel is kan die liberospeler enige agterspeler vervang sonder enige vooraf kennisname van die skeidsregters. Hierdie plaasvervanging tel nie teen die beperking wat elke span op plaasvervangings tydens 'n wedstryd het nie. Wanneer 'n liberospeler egter vervang word mag hy slegs vervang word deur die speler wat hy vervang het.

Die liberospeler kan ook as opsteller speel onder sekere beperkings. Indien hy 'n oorhandse opstel maak, moet hy nie agter (of op) die 3 meter lyn staan nie; andersins mag die bal nie aangeval word bo die net voor die 3 meter lyn nie. 'n Onderhandse aangee word op enige plek van die baan toegelaat.

Die liberospeler is gewoonlik die mees vaardige verdedigingspeler in die span. Die skeidsregters moet wel rekening hou met wie deur die liberospeler vervang word. Alhoewel slegs een libero per stel toegelaat word, kan daar 'n verskillende liberospeler aan die begin van elke stel wees.

'n Liberospeler mag nie afslaan nie, met die uitsondering van die NCAA vrouevlugbalwedstryde, waar 'n reëlverandering in 2004 'n liberospeler toegelaat het om te mag dien, maar slegs in 'n spesifieke rotasie. Dit wil sê dat die liberospeler slegs mag afslaan in die plek van die persoon wat hy vervang het.

Ander veranderings in die reëls in 2000 het ingesluit dat afslane geldig is wanneer dit die net raak maar steeds oorgaan in die helfte van die opponent. Die afslaangebied is vergroot om spelers toe te laat om van buite die speelveld maar steeds binne die teoretiese vergroting van die kantlyn te speel. Ander veranderinge is gemaak om sagter te wees op foute soos 'n dubbele aanraking of die dra van die bal.

In 2008 het die NCAA die minimum hoeveelheid punte verander wat nodig is vir 'n oorwinning van 30 na 25 vir vrouevlugbal (dié vir mans het 30 gebly). Indien 'n vyfde (beslissende) stel bereik is, het die minimumtelling op 15 gebly. Daar word ook gepraat van "stel" in plaas van "pot".[11]

Veranderinge in reëls is die afgelope jare deur die FIVB bestudeer en die nuutste stel reëls is in 2009 bekendgestel.[13]