Vigiti Magna

Toe die eerste landkaarte van Afrika geteken is, was die kartograwe se kennis van die vasteland beperk tot die kuslyn en landinwaarts tot so ver as wat die oog kon sien. Op Alberto Cantino se bekende Cantino-wêreldkaart van 1502 is allerlei denkbeeldige plekke en riviere ingevul. Onder andere is daar 'n nie-bestaande groot rivier aan die westekant van Suid-Afrika wat van noord na suid loop en op 'n plek in drie verdeel as waarskynlik die huidige Breederivier, Gouritsrivier en die Groot-Brakrivier. Aan die boloop is verskeie dorpe ingeteken, onder andere Vigiti Magna. Hierdie dorp se posisie kom op hierdie kaart ongeveer ooreen met waar Upington en Prieska later sou ontstaan. Die Cantarini-kaart van 1506 het Vigiti Magna ook weer aangedui, maar in die geval noord van die Steenbokskeerkring op die noordelike oewer van die Infanterivier. Op 'n kaart uit 1516 deur Martin Waldseemüller is Vigiti Magna weer 'n grensstad van Monomotapa. In die laat 16de en vroeë 17de eeu het die bekende Nederlandse kartograwe Abraham Ortelius, Gerardus Mercator, Willem en Joan Blaeu, Jodocus en Henricus Hondius kaarte van Afrika geteken met allerhande denkbeeldige goudmyne, diere, riviere en plekke. Jan Huyghen van Linschoten publiseer in 1632 in Amsterdam sy kaart. Dit was baie onakkuraat en toon ook nie-bestaande riviere en plekke. Vigiti Magna is weer aangedui op die oewer van 'n rivier wat oos van Kaap Agulhas uitmond. Daar is geglo dat Vigiti Magna op die suidgrens van Monomotapa lê. Mettertyd het die rivier ook die naam Vigiti Magna gekry.

Die vroeë nedersetters aan die Kaap het klakkeloos dit wat op die landkaarte gestaan het as die werklikheid aanvaar. Jan van Riebeeck het die landkaart van Van Linschoten geken en gehoop om kontak te maak met die mense van Monomotapa om namens die VOC met hulle in goud handel te dryf. Van 1660 tot 1664 vind vyf reise van die Kaap na die binneland plaas met die doel om die stad en rivier Vigiti Magna te vind en om ook die Nama-volk te besoek. Geen spoor van die stad of rivier is gevind nie. In 1681 besoek 'n groep Nama die Kaap. Hulle bring koper saam en hulle praat van goud, diamante en 'n groot rivier. Dadelik is aanvaar dat dit die Vigiti Magna moet wees. Later sou blyk dat die Nama gepraat het van die Oranjerivier. So laat as 1685 stuur Simon van der Stel 'n ekspedisie met 15 waens om in Namakwaland na die goudstad te soek. Die legende van Vigiti Magna is waarskynlik bloot 'n gevolg van die denkbeeldige landkaarte, die feit dat die Khoikhoi en die blankes mekaar sleg kon verstaan en die sug van die VOC na rykdom. Eers teen die einde van die 17de eeu het die VOC begin besef dat hierdie goudland nie bestaan nie.

• Gunn, Mary en L.E. Codd: Botanical exploration of Southern Africa. Kaapstad: A.A. Balkema, 1981. ISBN 0-86961-129-1
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 7. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00323-3