Vergilius

Vergilius se biografiese oorlewering is na bewering gegrond op die verlore biografie deur Varius, Vergilius se redigeerder, wat opgeneem is in Seutomius se biografie, asook die kommentaar van Servius en Donatus. Servius en Donatus was die twee belangrikste kommentators op Vergilius se digkuns. Hoewel die kommentaar sonder twyfel heelwat feitelike inligting oor Vergilius bevat, bestaan daar tog bewyse dat gesteun is op gevolgtrekkings gemaak vanuit sy digkuns en allegorie. Sy biografiese oorlewering bly dus ’n tameletjie.[1]^:1602

Volgens hierdie oorlewering is Vergilius op die dorpie Andes naby Mantua[2] in Gallia Cisalpina gebore.[3]

Die ontleding van sy naam het gelei tot die idee dat hy van vroeëre Roomse setlaars afstam. Macrobius noem dat Vergilius se pa van eenvoudige agtergrond was. Moderne geleerdes dink egter eerder dat Vergilius uit ’n Roomse adellike familie kom wat grondeienaars was en sodoende ’n goeie opvoeding kon bekostig. Hy het skoolgegaan in Cremona, Mediolanum, Rome en Napels. Hy het daarna ’n kortstondige loopbaan in die regte en retoriek gevolg voordat hy hom tot die digkuns gewend het.[4]

Volgens kommentators begin Virgilius se opvoeding op vyfjarige ouderdom en is hy later na Cremona, Milaan en teen die einde na Rome. Daar wy hy hom toe in die retoriek, geneeskunde en sterrekunde, hoewel hy laasgenoemde gou verruil vir filosofie. Uit Vergilius se bewonderende verwysings na die neoteriese skrywers Pollio en Cinna kan afgelei word dat hy vir ’n tyd lank geassosieer is met Catullus se neoteriese kring. Skoolmaats beskryf hom, volgens Servius, as baie skaam en hy kry die bynaam "Parthenias" of "meisie" as gevolg van sy sosiale gereserveerdheid. Dit blyk dat Vergilius sy hele lewe lank gesukkel het met swak gesondheid en in ’n mate die lewe van ’n invalide gelei het. Volgens die "Catalepton" het hy in Napels, in die Epikuristiese skool van Siro die Epikuris, begin om poësie te skryf. ’n Versameling werke wat deur kommentators aan ’n jeugdige Vergilius toegeskryf word, het saam behoue gebly onder die titel Appendix Vergiliana. Dit word egter grootliks deur geleerdes beskou as nagemaak. Een hiervan, die Catalepton, bestaan uit veertien kort gedigte,[1]^:1602 waarvan sommige Vergilius s’n kan wees, en ’n ander kort narratiewe gedig, Culex ("Die Muggie"), is al in die 1ste eeu n.C. aan hom toegeskryf.

’n Bladsy uit die Eclogae in die 5de-eeuse Vergilius Romanus

In biografiese oorlewering word daarop aanspraak gemaak dat Vergilius in 42 v.C. aan die heksametriese Eclogae begin werk het. Daar word verder beraam dat die versameling werke rondom 39-38 v.C. gepubliseer is, hoewel die datums betwis word. Hierdie aanspraak word deesdae as ongegronde afleidings uit die Eclogae beskou.[1]^:1602

Die Eclogae (van die Grieks vir "seleksies") bestaan uit ’n groep van 10 gedigte wat rofweg geskoei is op die bukoliese heksametriese digkuns ("herdersdigkuns") van die Hellenistiese digter Theokritos. Ná sy oorwinning in die Slag van Filippi in 42 v.C. teen ’n weermag wat gelei is deur Julius Caesar se sluipmoordenaars, poog Augustus om sy veterane af te koop met grond wat hy onteien het van dorpe in die noorde van Italia. Volgens tradisie sluit dit onder meer ’n landgoed in naby Mantua wat aan Virgilius behoort. Die verlies van sy familieplaas en ’n poging om die grond met poëtiese vertoë terug te wen, word tradisioneel beskou as Vergilius se dryfkrag agter die samestelling van die Eclogae. Tans word dit egter as ’n ongesteunde afleiding gesien, gemaak uit interpretasies vanuit die Eclogae.

In die Eclogae 1 en 9 dramatiseer Vergilius wel met herdersidioom die kontrasterende gevoelens wat veroorsaak word deur die brutaliteit van hierdie grondonteienings – hy lewer egter geen onbetwisbare bewys van die sogenaamde biografiese gebeurtenis nie. Hoewel sommige lesers die digter identifiseer met verskeie karakters en hul wisselvalligheid -- of dit nou ’n ou landbewoner se dankbaarheid is teenoor ’n nuwe god (Ecl. 1), of die gefrustreerde liefde van ’n plattelandse sanger vir ’n seun wat ver is (Ecl. 2), of selfs ’n meestersanger se aanspraak op die komposisie van verskeie eclogae -- verwerp hedendaagse akademici grotendeels sulke pogings om biografiese detail uit werke van fiksie af te lei. Dit is verkieslik om die outeur se karakters en temas te interpreteer as illustrasies van die kontemporêre lewe en diskoers.

Die tien Eclogae bestaan uit tradisionele herderstemas met ’n vars perspektief. Eclogea 1 en 9 gaan oor die grondonteiening en die gevolge daarvan op die Italiaanse platteland. 1 en 3 is erotiese herdersdigte en gaan oor homoseksuele liefde (Ecl. 2) en aangetrokkenheid tot albei geslagte (Ecl. 3). Eclogae 4, die sogenaamde Messiaanse Eclogae, wat opgedra is aan ’n mededigter, Gaius Asinius Pollio, gebruik beelde van die goue era in verband met die geboorte van ’n kind (wie die kind veronderstel is om te wees, is onbekend). 5 en 8 beskryf die mite van Dafnis in ’n sangkompetisie en 6 die kosmiese en mitologiese lied van Silenos. 7 is ’n driftige poësiekompetisie en 10 die lyding van die kontemporêre elegiese digter Gaius Cornelius Gallus.

Georgica Boek III, Skaapwagter met trop, Vergilius Romanus.

’n Tyd ná die publikasie van die Eclogae (waarskynlik voor 37 v.C.)[1]^:1603 word Vergilius deel van Gaius Maecenas se sfeer. Hy was Oktavianus se bekwame agent wat probeer het om simpatie vir Marcus Antonius onder die vername families teen te werk deur Roomse letterkundige persoonlikhede na Oktavianus se kant oor te wen. In die proses leer Vergilius baie ander belangrike letterkundige persoonlikhede van die tyd ken -- insluitend Horatius, wie se digkuns hy gereeld noem,[5] en Varius Rufus, wat later help met die afhandeling van die Eneïde.

Op Maecenas se aandrang (volgens oorlewering) bestee Vergilius die daaropvolgende jare (moontlik 37-39 v.C.) aan die lang didaktiese heksametergedig Georgica (Grieks vir "om die grond te bewerk"). Hy dra die werk op aan Maecenas. Die oënskynlike tema van die Georgica is instruksies vir metodes om ’n boerdery te bestuur. Vergilius volg, met die hantering van dié tema, in die didaktiese spore van die Griekse digter Hesiodos se Werke en dae asook die verskeie werke van latere Hellenistiese digters. Die vier boeke van die Georgica fokus onderskeidelik op graanverbouing en bosbou (1 en 2); vee- en perdeteelt (3); en byeboerdery en die kenmerke van bye (4). Bekende gedeeltes sluit in die geliefde Laus Italiae uit Boek 2, die beskrywing van die tempel in Boek 3 se voorwoord en die beskrywing van die plaag aan die einde van Boek 3. Boek 4 sluit af met ’n lang mitologiese narratief in die vorm van ’n epyllion (epos in die klein), wat die ontdekking van byeboerdery deur Aristaios en die storie van Orfeus se reis na die onderwêreld duidelik beskryf. Antieke geleerdes soos Servius veronderstel dat die deel oor Aristaios ’n lang gedeelte in die ophemeling van Vergilius se vriend, die digter Gallus, vervang. Gallus is deur Augustus in oneer gebring en het in 26 v.C. selfmoord gepleeg.

Die toon in die Georgica wissel tussen optimisme en pessimisme, en dit het kritieke debat ontlok oor die digter se bedoelings.[1]^:1605 Die werk lê egter die grondslag vir latere didaktiese digkuns. Daar word gesê Vergilius en Maecenas het beurte gemaak om die Georgica aan Oktavianus voor te lees ná sy terugkeer en oorwinning oor Antonius en Cleopatra in die Slag van Actium in 31 v.C.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Eneïde.

Eneas stel sy seun Ascanius voor aan koningin Dido van Kartago (Tiepolo).

Die Eneïde word algemeen as Vergilius se beste werk beskou en word gesien as een van die belangrikste gedigte in die geskiedenis van Westerse letterkunde. Hy werk gedurende die laaste elf jaar van sy lewe aan die Eneïde, volgens Propertius, in opdrag van Augustus. [6] Die epos bestaan uit 12 boeke in daktiliese heksameter en beskryf die reis van Eneas (’n kryger op vlug na die verwoesting van Troje in die Trojaanse Oorlog) na Italië, sy geveg met die Italiaanse prins Trunus en die lê van ’n stad se fondamente waaruit Rome sou ontwikkel. Die eerste ses boeke van die Eneïde beskryf Eneas se reis van Troje na Rome. Vergilius maak van verskeie modelle gebruik in die samestelling van hierdie epos;[1]^:1603 die invloede van die voortreflike klassieke epiese digter Homeros kan oral gevind word, maar Vergilius is ook beïnvloed deur die Latynse digter Ennius en die Hellenistiese digter Apollonios van Rhodos. Hoewel die Eneïde duidelik ’n epos is, poog die werk om die genre te verbreed deur die insluiting van elemente uit ander genres soos die tragedie en etiologiese poësie. Antieke kommentators merk op dat dit voorkom of Vergilius die Eneïde in twee dele opbreek in navolging van Homeros se werk. Die eerste ses boeke, so word gegis, kan met die Odussee vergelyk word en die laaste ses met die Ilias.[7]

Boek 1 [8] (met die aanvang van die Odusseïese gedeelte) begin met ’n storm wat Juno, Eneas se vyand regdeur die gedig, oor die vloot laat woed. Die storm dryf die held tot aan die Kartaagse kus, tradisioneel Rome se dodelikste vyand. Die koningin, Dido, verwelkom die voorvader van die Romeine en raak onder invloed van die gode verlief op hom. Tydens die banket in Boek 2 vertel Eneas aan die betowerde Kartagers die storie van die verwoesting van Troje, sy vrou se dood en sy ontsnapping. In Boek 3 deel hy sy swerftogte oor die Middellandse See heen op soek na ’n gepaste nuwe tuiste. Jupiter roep die talmende Eneas in Boek 4 terug na sy plig om ’n nuwe stad te vestig. Hy glip weg uit Kartago, waarna Dido Eneas vervloek, wraak sweer en selfmoord pleeg in ’n simboliese voorsmaak van die fel oorloë tussen Kartago en Rome. In Boek 5 sterf Eneas se pa, Anchises, en word hy in begrafnisspele gevier. Nadat Eneas Cumae in Italië bereik in Boek 6, raadpleeg hy die Cumeense Sibille wat hom na die onderwêreld begelei. Hier ontmoet hy die afgestorwe Anchises en dié openbaar aan hom Rome se lot.

Boek 7 (die begin van die Iliasgeskoeide helfte) skop af met ’n rede aan die muse asook ’n melding van Eneas se aankoms in Italië en verlowing aan Lavinia, dogter van koning Latinus. Lavinia is reeds aan Turnus, koning van die Rutuliërs, beloof en hy word tot ’n oorlog aangespoor deur die wraakgodin Alekto en Lavinia se ma, Amata. In Boek 8 tree Eneas in ’n bondgenootskap met koning Euandros, wat die toekomstige ligging van Rome beset, en kry nuwe wapenrusting asook ’n skild wat die Roomse geskiedenis uitbeeld. Boek 9 teken die aanslag van Nisus en Euryalus op die Rutuliërs aan, Boek 10 die dood van Euandros se jong seun Pallas en Boek 11 die dood van Camilla die Volskiese krygerprinses, asook die besluit om die oorlog te beklink met ’n tweegeveg tussen Eneas en Turnus. Die Eneïde sluit af in Boek 12 met die oorname van Latinus se stad, die dood van Amata, Eneas se oorwinning en doodmaak maak Turnus, wie se pleidooi om genade geïgnoreer word. Die boek sluit af met die uitbeelding van Turnus se siel wat weeklaag op sy vlug na die onderwêreld.

Vergilius wat die Eneïde voorlees aan Augustus, Octavia en Livia. Deur Jean-Baptiste Wicar, Art Institute of Chicago

Kritici van die Eneïde fokus op ’n verskeidenheid kwessies.[1]^:1605-6 Die gedig se stemming as geheel is ’n spesifieke kwessie vir bespreking; sommiges beskou die gedig as pessimisties en polities ondermynend tot die Augustynse regime, terwyl ander weer dink die gedig is ’n viering van die nuwe imperiale dinastie. Vergilius maak gebruik van die Augustynse regime se simboliek, en sommige geleerdes trek ’n duidelike lyn tussen Augustus en Eneas, die een as grondlegger en die ander nuwe as stigter van Rome. ’n Sterk dryfveer na ’n klimaks is in die gedig te bespeur. Die Eneïde is vol profesieë oor Rome se toekoms, Augustus se dade, sy voorgeslagte, bekende Romeine en die Puniese Oorloë. Eneas se skild beeld selfs Augustus se oorwinning uit by Actium oor Marcus Antonius en Cleopatra in 31 v.C. ’n Verdere rigting van ondersoek lê in Eneas se karakter. As protagonis blyk dit dat Eneas konstant weifel tussen sy emosies en verbintenis tot sy profetiese plig as grondlegger van Rome. Kritici noem Eneas se verlies oor sy emosies in die laaste gedeelte van die gedig waar die "vroom" en "regverdige" Eneas Turnus genadeloos afslag.

Dit blyk dat die Eneïde ’n groot sukses was. Daar word genoem dat Vergilius Boek 2, 4 en 6 aan Augustus voorgelees het.[1]^:1603 Boek 6 laat blykbaar Augustus se suster Octavia flou val. Hoewel die egtheid van die bewering onderhewig is aan akademiese skeptisisme, dien dit tog as basis vir latere kuns soos byvoorbeeld Jean-Baptiste Wicar se Virgilius se voorlees van die Eneïde.

Ongelukkig is sekere versreëls in die gedig nie voltooi nie en was die gedig in sy geheel ongeredigeer met Vergilius se dood in 19 v.C.

Volgens oorlewering reis Vergilius na Griekeland in 19 v.C. om die Eneïde te wysig. Nadat hy Augustus in Athene ontmoet en besluit om huiswaarts te keer, ontwikkel Vergilius koors op ’n besoek aan ’n dorpie naby Megara. Uitgemergel deur sy siekte, sterf Vergilius op 21 September 19 v.C. in die hawe van Brundisium ná sy reis na Italië per skip. Augustus gee opdrag aan Vergilius se literêre eksekuteurs, Lucius Varius Rufus en Plotius Tucca, om nie sy wense na te kom en die gedig te verbrand nie. Dit moet met so min as moontlik redaksionele verandering gepubliseer word.[9]

Die gevolg hiervan is dat die bestaande teks van die Eneïde foute bevat wat Vergilius van plan was om voor publikasie te redigeer. Die enigste ooglopende tekortkominge is ’n paar versreëls wat metries onvoltooid gelaat is (bv. ’n onvolledige reël in daktiliese heksameter). Ander beweerde tekortkominge of foute kan akademies oor gedebatteer word.

’n 3de-eeuse Tunisiese mosaïek van Vergilius wat tussen Klio en Melpomene sit.

Vergilius se werke het bykans vanaf publikasie Latynse poësie hervorm. Die Eclogae, Georgica en veral die Eneïde het standaardtekste in skoolleerplanne geword waarmee alle opgevoede Romeine bekend was. Digters wat Vergilius volg, verwys dikwels intertekstueel na sy werke om betekenis aan hul eie poësie te gee. Die Augustynse digter Ovidius parodieer die openingsreëls van die Eneïde in sy Amores 1.1.1-2 en sy opsomming van Eneas se verhaal in Boek 14 van die Metamorfoses, die sogenaamde mini-Eneïde. Dit word beskou as ’n uitsonderlik belangrike voorbeeld van ’n post-Vergiliaanse antwoord op die epiek. Lucanus se epos, die Bellum Civile, is al beskou as ’n anti-Vergiliaanse epos wat wegdoen met die goddelike meganisme, historiese gebeure behandel en drasties afwyk van Vergiliaanse epiekpraktyk. Die Flaviese digter Statius kom na aan Vergilius se poësie in sy 12-boek-epos Tebaïs. Hy sê in sy epiloog sy gedig "probeer nie die goddelike Eneïde ewenaar nie, maar volg eerder op ’n eerbiedige afstand in sy voetspore".[10]

Silius Italicus was een van Vergilius se vurigste aanhangers. Hy verwys met omtrent elke versreël in sy epos Punica na Vergilius. Dit is algemeen bekend dat hy Vergilius se graftombe gekoop en die digter aanbid het.[11] Die magiese vermoëns van ’n siener is in die latere oudheid aan Vergilius toegeken, gedeeltelik vanweë die sogenaamde "Messiaanse" Vierde Eclogae. Dit is later wyd vertolk as dat dit die geboorte van Jesus voorspel het. Die Sortes Vergilianae, die proses waarby Vergilius se poësie as goddelike middel aangewend word, is in Hadrianus se tyd begin en duur voort tot in die Middeleeue. In dieselfde gees gee Macrobius in sy Saturnalia Vergilius se werke die eer dat dit die beliggaming van menslike kennis en ondervinding is – ’n weerspieëling van die Griekse begrip van Homeros.[1]^:1603

Ook in die Oudheid is kommentaar op Vergilius se werk gelewer. Servius, ’n kommentator uit die 4de eeu v.C., baseer sy werk op die kommentaar van Donatus. Servius se kommentaar verskaf ’n groot hoeveelheid inligting oor Vergilius se lewe, bronne en verwysingsraamwerk. Heelwat hedendaagse geleerdes dink egter die wisselende gehalte en soms eenvoudige vertolkings van Servius se werk is frustrerend.

Phlegias saam met Dante en Vergilius, gekleurde ruit in Museo Poldi Pezzoli in Milaan.

Selfs met die ineenstoring van die Wes-Romeinse Ryk het geletterde persone erken Vergilius was ’n meesterdigter. Gregorius van Tours het Vergilius gelees en in verskeie plekke aangehaal saam met ander Latynse digters. Hy waarsku egter dat "ons nie te veel na hul leuenagtige fabels moet verwys en sodoende tot die ewige dood veroordeel word nie".

Die Eneïde het ook in die Middeleeue sy status as die groot epos van die Latynse wêreld behiu. Dante maak Vergilius sy gids in die hel en die grootste deel van die vaevuur in sy Goddelike komedie. Hy noem Vergilius ook in De vulgari eloquentia, saam met Ovidius, Lucanus en Statius, as een van die vier regulati poetae (ii, vi, 7). Die Vergilius Augusteus, Vergilius Vaticanus en Vergilius Romanus tel onder die bekendste oorblywende manuskripte van Vergilius se werke.

Vergilius in sy Mandjie, Lucas van Leyden, 1525

In die Middeleeue is Vergilius se reputasie van so ’n aard dat dit legendes ïnspireer wat hom met profesie en magie verbind. In die 3de eeu n.C. al interpreteer Christendenkers Eclogae 4, die geboorte van ’n seun wat die goue era inlyf, as ’n voorspelling van die geboorte van Jesus. Vervolgens word Vergilius in dieselfde lig geplaas as die Bybelse profete, iemand wat die Christendom inlui.[12]^{:xxxiv–xxxv}

Moontlik in die 2de eeu n.C. al word daar magiese eienskappe aan Vergilius se werke geheg en word dit gebruik vir wiggelary. Met wat bekend geword het as die Sortes Vergilianae, word gedeeltes lukraak gekies en vertolk om vrae te beantwoord.[12]^{:xxxiv, 829–830} In die 12de eeu ontstaan ’n tradisie rondom Napels, wat met verloop van tyd oor die hele Europa versprei, waarin Vergilius as ’n groot towenaar beskou word. Legendes oor Vergilius en sy magiese kragte bly langer as 200 jaar gewild, stellig net so gewild soos sy skryfwerk.[12]^:xxxiv

Vergilius se nalatenskap in Middeleeuse Wallis is van so ’n aard dat die Walliese weergawe van sy naam, Fferyllt of Pheryllt, ’n generiese term word vir towenaar. Die moderne Walliese woord vir apteker, fferyllydd, is nog ’n oorblyfsel hiervan.[12]^:101-102

Die legende van Vergilius in sy mandjie ontstaan in die Middeleeue en word gereeld in kuns en letterkunde beskou as deel van die herhaalde motief "die mag van vroue". Dit beeld die ontwrigtende invloed van vroulike bekoring op mans uit. In hierdie storie raak Vergilius verlief op ’n beeldskone vrou, soms beskryf as die keiser se dogter of minnares genaamd Lucretia. Sy maak of sy saamspeel en gee toestemming tot ’n ontmoeting by haar huis. Hy moet in die nag inglip deur in ’n groot mandjie te klim wat deur ’n venster laat sak word. Die mandjie word egter net halfpad teen die muur opgehys en daar gelos tot die volgende dag, en so word Vergilius aan die openbare bespotting oorgelaat. Van die kunstenaars wat die toneel uitgebeeld het, is Lucas van Leyden. Hy het ’n houtsnee en later ’n gravure gemaak.[13]

Vergilius het blykbaar self die inskripsie op sy grafkelder geskryf: Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope. Cecini pascua, rura, duces ("Mantua het my gebaar, die Kalabriërs het my weggeraap, nou hou Napels my vas. Ek het van weivelde, die platteland en leiers gesing.")

Die struktuur wat bekend staan as "Vergilius se grafkelder" kan gevind word by die ingang na ’n antieke Romeinse tonnel (bekend as grotta vecchia) in Parco di Virgilio in Piedigrotta. Dit is ’n distrik 3 km buite die ou Napels naby die hawe van Mergellina op die pad kuslangs noord na Pozzuoli. (Die terrein bekend as Parco Virgiliano is ’n ent verder wes langs die kus.)

Hoewel Vergilius reeds voor sy dood literêre bewondering en eerbied ingeboesem het, is sy naam in die daaropvolgende eeue gekoppel aan wonderbaarlike kragte en word sy grafkelder die eindbestemming vir pelgrimstogte en verering. Dit word ook genoem dat die digter self die grot gemaak het met die verbete krag van sy intense blik.