Venus-tablet van Ammisaduqa

Die tablet is bekend van ’n aantal kopieë uit ’n latere tyd. Die oudste is deur die Langdon-ekspedisie in die Babiloniese stad Kiš ontdek en dateer uit die 8ste/7de eeu v.C. ’n Aantal nuwer kopieë kom uit Babilonië sowel as Assirië. Klein verskille bestaan tussen die kopieë in die spelling van woorde sowel as die numeriese gegewens.[1]

Die posisie waarin Venus hom tussen die Aarde en die Son bevind, word die benede-konjunksie genoem. Van die een benede-konjunksie tot die volgende duur 584 dae. As ons begin met die tydstip (Σ) dat die planeet in die ooste die laaste keer as môrester sigbaar is, dan is die planeet op pad na die bo-konjunksie, die verste punt gesien van die Aarde af. Dit neem twee maande en ’n aantal dae voordat die planeet sigbaar word in die weste (Ξ). Dit bly dan agt maande en ’n aantal dae sigbaar as aandster. Op tydstip Ω verdwyn die planeet in die gloed van die son en beweeg na die benede-konjunksie. Dit is vir ’n kort tyd onsigbaar. In die winter is dit net vir drie dae; in die somer kan dit meer as twee weke wees. Op tydstip Γ verskyn dit weer as môrester en bly agt maande en ’n aantal dae sigbaar tot dit punt Σ bereik. Dan begin die siklus weer van voor af, maar die waarnemings verskil omdat 584 dae gelyk is aan 1,6 jaar. Dit beteken dat vyf Venus-siklusse agt jaar neem. Ná agt jaar sal die waarnemings amper dieselfde wees, maar daar is nog ’n verskuiwing van 2,5 grade (2-3 dae). Ná ’n periode van 7 x 8 = 56 of 8 x 8 = 64 jaar sal die waarnemings amper weer dieselfde wees buiten vir baie klein verskille.

Die chronologie van die tweede millennium v.C. is nog ’n omstrede saak. Dit is nie moontlik om terug te reken nie omdat daar tye is waar die bewindsduur of naam van die vorste nie bekend is nie. Daar bestaan veral ’n "donker tyd" tussen die val van Babilon (1595 v.C. in die hoë middelste chronologie) aan die een kant en die begin van die bewind van Enlil-nasir II (1420-1415) van Assirië en Burnaburiash II (1359-1333) van Babilonië aan die ander kant. Hierdie tyd skei die "vasteland" van sekerheid ná 1420 van ’n "eiland" van redelike sekerheid vyf eeue voor die val van Babilon (2112-1595 in die hoë middelste chronologie). Die Venus-tablet is die belangrikste middel om die afstand tussen die "vasteland" en "eiland" te bepaal.[4]

Die astronomiese Venus-siklus is baie goed bekend, maar vanweë die herhaling van waarnemings ná 64 jaar is daar 4 verskillende interpretasies moontlik wat elk die regering van Ammisaduqa in ’n ander jaar laat begin.[5]

In 1998 het Gasche ook nog ’n ultrakort (1550) chronologie voorgestel, wat beter sou aansluit by argeologiese resultate, maar Huber het in 2000 aangetoon dat dit nie met die Venus-gegewens versoen kan word nie.

In publikasies word die "hoë middelste" chronologie gewoonlik verkies.

Om uit die gegewens self af te lei watter intrepretasie reg is, is die noukeurigheid van die gegewens baie belangrik. Dit is egter versamel deur mense in die oudheid wat waarnemings met die blote oog gedoen het. Hulle het die voordeel geniet dat lig- of lugvervuiling nie bekend was nie, behalwe as ’n vulkaniese uitbarsting baie stof in die atmosfeer vrygestel het. Die verminderde helderheid van die lug sou seker die waarneming beïnvloed het. In die woestynklimaat van Mesopotamië het die weersomstandighede die waarnemings slegs min beïnvloed.

Dis nie regtig bekend op watter breedtegraad die waarnemings gedoen is nie. Ook die geologie speel ’n rol. In 'n westelike rigting is die woestyn baie vlak en 'n mens kan die horison ongehinderd sien, maar in die ooste lê berge. Dit kan ’n verskil veroorsaak tussen waarnemings van Σ/Γ en van Ξ/Ω. Die Babiloniese kalender is ook ’n probleem. Nes die Joodse kalender is dit gebaseer op ’n maanjaar van 354 dae met maande van 29 of 30 dae afhangend van die opkoms van die nuwemaan. Om die verskil met die sonnejaar van 365,24 dae op te klaar word soms ’n skrikkelmaand ingevoeg, maar dit is nie heeltemal duidelik hoe dit in die tyd van Ammisaduqa gedoen is nie. Die tablette is ook nie heeltemal leesbaar nie en daar is teenstrydighede. Daar is selfs onduidelikheid oor die baan van Venus.[6]

Die gegewens is talle male opnuut ontleed. Franz Xaver Krugler het in 1912 daarmee begin. Hy het besef die "jaar van die goue troon" verwys na die agtste bewindsjaar van Ammisaduqa. Van de Waerden het in 1948 gemeen daar is drie moontlike oplossings. In 1975 het Reiner en Pingree ’n nuwe uitgawe van die tablet 63 van Enuma Anu Enlil gepubliseer wat nou as toonaangewend beskou word. Huber het dit in 1982 opnuut ontleed en ’n rekenaar gebruik. Hy toon aan die lang weergawe verklaar die gegewens die beste, met die kort chronologie in die tweede plek. Die twee middelste verklarings het dit minder goed gedoen. Dit is egter die middelste chronologie wat die meeste deur argeoloë gebruik word. In sy ontledings word ’n aantal waarnemings met robuuste statistiek as "slegte punte" uitgesluit, moontlik omdat die tablet foute bevat.

De Jong en Foertmeyer het egter besef die vulkaanuitbarsting van Thera moes in hierdie tyd plaasgevind het. Wanneer hulle uitgaan van die standpunt dat die uitbarsting in 1629-1600 v.C. (deur middel van koolstof 14-datering) plaasgevind het, kan hulle ’n aantal "slegte punte" verklaar, maar net vir die "lae middelste chronologie", wat agt jaar later is as wat gewoonlik gebruik word. Dit sou die dubbelsinnigheid kon opklaar, maar ongelukkig is ook die presiese datum van die Thera-uitbarsting nog ’n omstrede saak. Die diskussie is nog nie oor nie.

Tog stem hul datum vir die uitbarsting uit hulle eie analise van die Venus-tablet, 1628 v.C., goed ooreen met die datering wat met dendrochronologie deur Kuniholm et al. gevind is (1628/'27)[7] as ’n jaar toe die sonlig verduister en die bome nie gegroei het nie. In die ontleding van De Jong en Foertmeyer vir die lae middelste chronologie het hulle gevind die typdstippe (Σ) en (Ξ) vir die jaar 1627 het 41 dae te vroeg en 48 dae te laat gekom. Ook die volgende jaar wyk af. Dit is ’n baie groot afwyking. Hulle kom tot die gevolgtrekking dat tussen 13 Oktober 1628 en 1 Mei 1627 baie stof die atmosfeer ingeblaas moes gewees het. Hulle kan egter nie sê of dit van Thera gekom het nie.