Universiteit Utrecht

Detail van die Akademie-gebou van die Universiteit Utrecht.

In 1634 ontstaan die Utrechtse illustere skool waar, na die Latynse skool, 'n vervolgopleiding gevolg kon word. Die illustere skool word aan die Hiëronymusschool verbind en word twee jaar later tot universiteit verhef. Die opening van die Universiteit Utrecht vind plaas op 26 Maart 1636. Die intreerede word deur die invloedryke hoogleraar in teologie Gisbertus Voetius gehou; die eerste rector magnificus was hoogleraar in regte en wiskunde Bernardus Schotanus.[1] Die universiteit tel by die opening enkele tientalle studente en daar werk sewe hoogleraars aan vier fakulteite: die filosofiese, wat 'n propedeutiese opleiding aan alle studente bied, en die drie hoër fakulteite, die teologiese, die juridiese en die mediese.

Utrecht bloei in die sewentiende eeu op, ondanks die mededinging van die ouer universiteite van Leiden (1575), Franeker (1585) en Groningen (1614) en van die illustere skole van Harderwijk (1599, universiteit vanaf 1648) en Amsterdam (1632). Veral Leiden was 'n gedugte mededinger van Utrecht. Daarom moes daar die nodige beleggings gedoen word. Die stadsbiblioteek in die Janskerk kry die funksie van universiteitsbiblioteek. Die Catharijnegasthuis word vir die mediese fakulteit in 1636 'n akademiess hospitaal. 'n Mediese kruietuin kon in 1639 op die bolwerk Sonnenborgh aangelê word. Drie jaar daarna word op die Smeetoren 'n sterrewag ingerig, wat later ook vir weerkundige waarnemings gebruik word. In hierdie beginjare word tewens die Maliebaan geopen waar die maliespel gespeel kon word.

Die universiteit trek vele studente uit die buiteland aan, veral Duitsers, Engelse en Skotte. Hulle was getuies van die intellektuele en teologiese stryd wat die aanhangers van die nuwe filosofie (René Descartes woon 'n tydlang in Utrecht) lewer met die aanhangers van die ortodokse teoloog Voetius, die eerste hoogleraar van die universiteit.

Die Franse besetting gradeer in 1810 die Utrechtse universiteit af na "école secondaire" (middelbare skool), maar na die oprigting van die Koninkryk van die Nederlande in 1813 kry die universiteit sy ou status terug. In 1817 word Leiden, Groningen en Utrecht die drie Rijksuniversiteite (sogenaamde "hoë skole") van die noordelike deel van die nuwe staat. Leiden kry die titel van "eerste" hoë skool. Utrecht speel 'n prominente rol in die opbloei van die Nederlandse natuurwetenskap. Rond 1850 word die sogenaamde "Utrechtse skool" in die natuurwetenskappe gevorm, met as kopstukke die hoogleraars Harting, Mulder, Buys Ballot en Donders. Hulle lei die onderwyslaboratorium as oefenplek vir hul studente in. Die Ryk se Veeartsenyskool word in 1918 'n kollege en vanaf 1925 die fakulteit Dieregeneeskunde van die universiteit.

Met die aanvang van die Tweede Wêreldoorlog het die universiteit oop gebly. In November 1940 het rektor Kruyt die drie Joodse professore (Ornstein, Wolff en Roos) en vier Joodse assistente (Katz, Fischer, Pais en Van der Hoeven) afgedank, waarna hy 'n dringende beroep op Utrechtse studente gedoen het om nie soos in Leiden en Delft in opstand te kom nie. "Die Utrechtse bestuurders het nooit probeer om die dikwels onduidelike maatreëls [van die Duitsers] ten gunste van die betrokke [Joodse] partye te interpreteer nie. In geval van twyfel is daar stelselmatig om presisie van die Departement van Onderwys gevra, wat konsekwent tot die verskerping van die verordeninge gelei het."[2] Joodse studente is ook uit die universiteit verdryf. Einde 1942 eis die Duitse besetters die naamregisters in verband met indiensneming. Die universiteit het geweier om dit oor te gee. Daarna het 'n aantal studente die studenteadministrasie aan die brand gesteek. Sommige studente het deur die Kinderkomitee en Kindjeshaven skuiling vir kinders uit Joodse gesinne voorsien. Student Truus van Lier het gewapende weerstand gebied en die Utrecht NSB-polisiehoof GJ Kerlen in 1943 doodgeskiet.

Sedert die 1960's het 'n beduidende deel van die universiteit verhuis na De Uithof, wat die oostelikste deel van die stad beslaan en suid van De Bilt geleë is.

Die Universiteit Utrecht word verteenwoordig in die Stichting Academisch Erfgoed, 'n stigting wat ten doel het om universiteitsversamelings en kultuurskatte te bewaar.

Die Willem C. van Unnik-gebou (voorheen Transitorium II)

Universiteit Utrecht aan Leuvenlaan 19 in De Uithof

Die geboue van die Universiteit Utrecht is oor die hele stad versprei. Die meeste fakulteite is in De Uithof geleë. Twee groot fakulteite (Geesteswetenskappe en Regte, Ekonomie, Bestuur en Organisasie) is in die middestad geleë.

Die sewe fakulteite van die UU is:

• Natuurwetenskappe
• Veeartsenykundige
• Geesteswetenskappe
• Geneeskunde - deel van die UMC Utrecht
• Geowetenskappe
• Regte, Ekonomie, Bestuur en Organisasie
• Sosiale Wetenskappe

Benewens die fakulteite, is daar ook 7 nagraadse skole en twee onderwysinstellings binne die UU:

• Nagraadse skole:
  • Nagraadse Skool vir Geowetenskappe
  • Nagraadse Skool vir Geesteswetenskappe
  • Nagraadse Skool vir Regte, Ekonomie en Bestuur
  • Nagraadse Skool vir Lewenswetenskappe
  • Nagraadse Skool vir Natuurwetenskappe
  • Nagraadse skool vir Sosiale en Gedragswetenskappe
  • Nagraadse Skool vir Onderwys
• Onderwysinstellings:
  • Universiteitskollege Utrecht
  • Universiteitskollege Roosevelt

Die Universiteit het verkies om 'n groot deel van sy begroting in moderne argitektuur in De Uithof te belê. Gevolglik huisves dit nou onder andere die Educatorium deur Rem Koolhaas, 'n studentekompleks deur Rudy Uytenhaak en 'n biblioteek deur Wiel Arets. Gevolglik lok die kampus baie besoekende argitektuurstudente. Die David de Wiedgebou (vernoem na David de Wied) is in 2011 in gebruik geneem en is deur deur Herman Hertzberger en Laurens Jan ten Kate ontwerp.

'n Aantal bekende persone is alumnus en/of (voormalige) werknemers van die UU, waaronder enkele wenners van die Nobelprys. Winnie Mandela is veral bekend onder die eredoktorsgrade van die Universiteit Utrecht (1986).

• (en) Amptelike webwerf van die Universiteit Utrecht