Vlag van die Verenigde Koninkryk

Evolusie van die Britse vlag

Agterkant van ’n wapperende Britse vlag

Vir duidelikheid, word die fraiing van die vlagdele in geel uitgelig

Die Britse vlag is ’n superponering van die Engelse vlag (rooi kruis op ’n wit agtergrond, die sogenaamde Sint Joriskruis, die beskermheilige van Engeland), die Skotse vlag (wit skuinskruis op ’n blou agtergrond, die sogenaamde Sint Andrieskruis, die beskermheilige van Skotland) en die Ierse vlag (rooi skuinskruis op ’n wit agtergrond, die sogenaamde Sint Patriciuskruis, die beskermheilige van Ierland).

* Nie amptelik nie; hierdie is Wikimedia Commons se eie uitbeelding van Pantone-kleure.

Die Union Flag se blou was van 1600 tot 1700 ligter en rondom 1800 donkerder as dié van die huidige vlag.[14]

Die Union Jack, 1606 tot 1800

Skotse weergawe van die Union Jack, 1606 tot 1800

Die Uniegeus is die gevolg van die personele unie tussen die koninkryke van Engeland en Skotland deur koning Jakobus I, is in 1606 aanvaar en is gebruik tot 1649.[15] Dit was aanvanklik net ’n superponering van die vlae van Engeland en Skotland oormekaar.[7]

Ná die Engelse Burgeroorlog is die Ierse harp by die Engelse vlag gevoeg, wat tot 1660 in die middel van die vlag gepryk het. Tussen 1660 en 1801 is die oorspronklike Uniegeus weer gebruik.

In 1801, met die politieke hereniging van die naburige Ierland, is die rooi Sint Andrieskruis, destyds die vlag van die koninkryk van Ierland, by die Unievlag gevoeg. Die asimmetrie van die Uniegeus is te danke aan die gelykstaande vertoning van die Skotse Sint Andrieskruis en die Ierse Sint Patriciuskruis, wat langs mekaar vertoon word. Heraldies word dit bereik deur dié simbole nie direk op mekaar te sentreer nie, maar teen mekaar te "laat sweef". Die Engelse Sint Joriskruis is egter sentraal tot alle ander kruise, wat die politiese oorheersing van Engeland oor Skotland en Ierland simboliseer.

Die nuwe vlag van die Verenigde Koninkryk is amptelik deur ’n Ordonnansie van 1801 aanvaar.

1809 is die Uniegeus deur die parlement as die amptelike Britse nasionale vlag verklaar.

Die vlag van Wallis het nog nooit insluiting in die Uniegeus gevind nie omdat Wallis reeds deur die Act of Union 1535, voor die oprigting van die Verenigde Koninkryk, by Engeland ingelyf is. Daar bestaan tans voorstellings van die Uniegeus met die Sint Dawidkruis (geel kruis op ’n swart agtergrond vir Sint Dawid, die beskermheilige van Wallis). Die Britse minister van kultuur, Margaret Hodge, het in 2007 nie ’n herontwerp van die Uniegeus uitgesluit nie.[16]

Die amptelike naam van die vlag is die Unievlag, maar dit het oral gebruik geword om dit die Union Jack (Uniegeus) te noem. In letterkundige sin is die Uniegeus net die klein vlag of geus, wat van die geusstok (jackstaff), ’n stok op die boegspriet of voorgedeelte van ’n skip waai. ’n Ander verklaring is dat “Jack” afgelei is van die naam van James I, wie hierdie vlag in sy oorspronklike vorm ingevoer het.[7]

Die monarg van die Verenigde Koninkryk is nie net die staatshoof van Groot-Brittanje nie, maar formeel ook in sommige ander lande in die Britse Statebond. In die lande waar die staatshoof die monarg van die Verenigde Koninkryk is, word ’n unieke vlag, bekend as ’n Koninklike Standaard, gebruik, wat van die Unievlag verskil. Hier is hoofsaaklik die wapen van die land gebruik. Die Koninklike Standaard wapper slegs vanaf geboue waar die monarg werklik teenwoordig is.

Baie voormalige kolonies het die Unievlag in hul nasionale vlae in die skildhoek behou. Dikwels is aangepaste Rooi Vaandels gelys as handelsvlag en Wit Vaandels as vlootvlae van hierdie lande. Verskeie provinsiale vlae gebruik ook die Unievlag in die skildhoek.

Sedert 1865 is die Britse kolonies en afhanklike gebiede toegestaan om die Blou Vaandel met ’n eie wapen aan te vul. In sommige gevalle, soos byvoorbeeld in Suid-Afrika en Kanada, is die Rooi Vaandel as nasionale vlag gebruik. Die enigste uitsondering is die vlag van die Brits-Antarktiese Gebied, wat ’n aanpassing van die Wit Vaandel is.

Sedert 1865 is kolonies en afhanklike gebiede toegelaat om hul eie vlae te gebruik, dikwels ’n aanpassing van die Blou Vaandel. In 1875 is ’n vlag aan die Natalkolonie, in 1876 aan die Kaapkolonie, in 1902 aan die Oranjerivierkolonie en in 1904 aan die Transvaalkolonie deur koninklike lasbriewe toegeken. Hierdie vlae was ook op die Blou Vaandel gebaseer. Na die onafhanklikwording van talle van hierdie kolonies en afhanklike gebiede het hulle voortgegaan met die gebruik van die aangepaste Blou Vaandel.

Om in Suid-Afrika dieselfde verhouding as die Unievlag van Suid-Afrika te gebruik, is daar vanaf 1929 tot 1957 ’n Unievlag met die verhouding 2:3 toegestaan. ’n Uitsondering is die Vlag van Suid-Afrika wat van 1928 tot 1994 gebruik is. Saam met die vlae van die Oranje-Vrystaat (vertikaal) en Transvaal het die Unievlag die sentrale wapen op ’n Prinsevlag gevorm.

Hoewel die vlag simmetries blyk te wees, het die wit lyne bo en onder die diagonale rooi verskillende breedtes. Aan die vlagstokkant is die wit lyne bo die diagonale rooies wyer; aan die wapperkant is dit omgekeerd. So sal geen verandering duidelik wees wanneer die vlag deur 180 grade gedraai word nie, maar die spieëlbeeld van die vlag sal wel onderstebo wees.

Indien die vlag onderstebo vertoon word, word dit beskou as 'n belediging vir die koningshuis en sommige mense neem aanstoot daarmee.[22][23] Dit kan egter onderstebo as noodsein vertoon word. Hoewel dié gebruik selde voorkom, is dit só gebruik deur groepe onder beleg tydens die Tweede Vryheidsoorlog en tydens veldtogte in Indië in die laat 18de eeu.

Die rede hoekom die Britse vlag nie simmetries is nie, is as gevolg van die relatiewe posisies van die skuinskruise van Sint Patricius en Sint Andries. Die rooi skuinskruis van Sint Patricius is geneutraliseer so dat dit nie die wit skuinskruis van Sint Andries in ’n blote fraiing uitskuif nie. Sint Andries se skuinskruis het die hoër posisie op die vlagstok terwyl Sint Patricius se skuinskruis die hoër posisie op die teenoorgestelde kant het.

Die Britse vlag wapper halfstok by Elizabeth Harbour in Jersey na die dood van Margaret Thatcher op 8 April 2013

Die Britse vlag, die Noord-Ierse vlag en die vlag van die Oranjeorde naby Derry

Die Unievlag word in die volgende situasies halfmas vertoon op regeringsgeboue:[24]

• van die aankondiging van die dood van die monarg (’n uitsondering word gemaak vir die Proklamasiedag – die dag waarop 'n nuwe vors aangekondig word, wanneer die vlag tot volstok gehys word vanaf 11:00 tot sononder);
• die dag van die begrafnis van ’n lid van die Britse koninklike familie;
• die begrafnis van ’n buitelandse staatshoof;
• die begrafnis van ’n voormalige Britse eerste minister.

Die monarg mag ander dae verklaar waarop die vlag halfstok vertoon moet word. Halfstok beteken in die Verenigde Koninkryk dat die vlag twee-derdes na bo, met ten minste die hoogte van die vlag tussen die bokant van die vlag en die bokant van die vlagpaal, gehys moet word.[25]

Tot Julie 2007 is die vertoon van die Unievlag op regeringsgeboue tot sekere spesiale dae beperk. Die keuse van dié dae is bestuur deur die Britse Departement van Kultuur, Media en Sport (DCMS).[20] Regeringsgeboue is geboue wat gebruik word deur staatsamptenare, die koningshuis of die gewapende magte. Dit was dus nie van toepassing op privaatburgers, korporasies of plaaslike owerhede nie.[20]

Op 3 Julie 2007 het die Sekretaris van Justisie, Jack Straw, ’n groenskrif by die parlement ingedien genaamd “Die Regering van Brittanje”.[21] Saam met ’n verskeidenheid van voorgestelde wysigings aan die grondwetlike reëlings van die Verenigde Koninkryk is ’n spesifieke aankondiging gemaak dat daar besprekings sou wees, oor die vraag of die reëls oor vlagvertoning op regeringsgeboue verslap is.

Twee dae later het die eerste minister, Gordon Brown, aangekondig dat die Unievlag met onmiddellike effek aan die vlagpaal bo die hoofingang van Downingstraat 10 op elke dag van die jaar vertoon sou word. Die bedoeling was om die gevoelens van die Britse nasionale identiteit te verhoog. Ander staatsdepartemente is gevra om hierdie voorbeeld te volg en al die regeringsgeboue in Whitehall het hieraan gehoor gegee.[26][27][28][29][30][31][32]

Die Britse vlag, die Skotse vlag en die Europese vlag buite die parlement van Skotland in Edinburg

In Skotland het die Skotse regering besluit dat die vlag van Skotland elke dag op al sy geboue vertoon sal word van 08:00 tot sononder. Daar is geen spesifieke beleid vir die Unievlag nie en as sulks word dit soms langs die Skotse vlag vertoon. ’n Uitsondering word gemaak vir “nasionale dae”. Op hierdie dae sal die Skotse vlag gestryk en vervang word deur die Unievlag.

Nog ’n verskil is dat op Sint Andriesdag, die Unievlag slegs vertoon mag word indien die gebou meer as een vlagpaal het – die Skotse vlag sal nie gestryk word om plek te maak vir die Unievlag as daar is net een vlagpaal is nie.[33]

In Noord-Ierland word die Unievlag gehys op geboue van die Noord-Ierlandkantoor soos bepaal deur regulasies wat in 2000 afgekondig is.[34] In 2002 is die regulasies gewysig om die vereiste te verwyder wat die vertoon van die vlag op die verjaarsdae van koningin Elizabeth, die koningin-moeder en prinses Margaret, gravin van Snowdon, wat albei in daardie jaar oorlede is, betref.[35]

Die Polisiediens van Noord-Ierland is die enigste liggaam in die Verenigde Koninkryk wat nie toegelaat word om die Unievlag te vertoon nie, en word net toegelaat om sy eie diensvlag of die Koninklike Standaard te vertoon in die geval van ’n besoek deur die monarg.[36]

Sedert die 1990's word soms debateer om die vlag te verander teen die agtergrond van die multikulturele samestelling van die bevolking van die Verenigde Koninkryk, soos deur die bykomende insluiting van ’n swart Sint Andreaskruis. Die agtergrond van hierdie debat is onder ander die slagspreuk "There ain’t no black in the union jack" (Daar is geen swart in die Union Jack), wat oorspronklik in die 1960's deur rassistiese bewegings gebruik is om uit te druk, dat vir nie-Europese immigrante geen plek in die land is nie. Dit is later oorgeneem in die 1980's deur anti-rassistiese groepe, om die uitsluiting en vervreemding van immigrante uit die wit meerderheid en samelewing uit te druk.[37]

Gedurende ’n debat in die Britse Laerhuis in November 2007 oor die gereeldheid waarmee die vlag op openbare geboue vertoon word, het die destydse minister van kultuur, Margaret Hodge, gesê sy sal ’n herontwerp van die Unievlag, wat die Walliese draak insluit, oorweeg. Die kwessie is aanvanklik geopper deur Ian Lucas, ’n ander lid van die Arbeidersparty, wat gekla het dat die vlag wat in 1606 nadat James VI van Skotland die Engelse troon as James I bestyg het, ’n kombinasie was van die kruis van Sint Joris en die kruis van Sint Andries. Hierdie beginsel is in 1801 voortgesit toe Sint Patricius se kruis opgeneem is na aanleiding van die Unifikasiewet met Ierland van 1800. Lucas het beweer dat die identiteit van Wallis sedert die Uniewet van 1535–1542 onderdruk is. In die debat het Albert Owen, LP, gesê dat “ons in Wallis nie deel voel van die Unievlag nie omdat die draak of die kruis van Sint Dawid nie op die vlag is nie".[16] Die Konserwatiewe Parlementslid Stewart Jackson het die kommentare as “eksentriek” beskryf.[38]

Tot 2013 is talle voorstelle gemaak oor hoe die Unievlag moontlik verander sou kon word om ’n vlag vir die unie van Engeland, Wallis en Noord-Ierland ná moontlike Skotse onafhanklikheid, te wees.[39] Die College of Arms het gesê dat dit onnodig is om die vlag te verander in só ’n omstandigheid en dat die bestaande vlag steeds gebruik kan word indien dit so verlang sou word.[40] Ten opsigte van die verwydering van die Skotse heraldiese kenmerke van die Unievlag, het die Hof van die Lord Lyon in 2012 verklaar dat “[dit] op hierdie stadium net spekulasie sou wees, en ons daardie brug sal oorsteek wanneer ons daar kom”.[41] Op 19 September 2014 het Skotland teen onafhanklikheid in die referendum gestem. Geen vlagherontwerp word dus vereis nie.[42]