Uganda

Sowat 32 000 arbeiders uit Brits-Indië is in die 1890's gewerf om in Oos-Afrika met die bou van die Ugandese spoorlyn te gaan help. Die meeste van die oorblywende Indiërs is later terug huis toe, maar 6 724 het besluit om agter te bly in Oos-Afrika. Sommiges het hierna handelaars geword en beheer oorgeneem van die katoenbedryf en die klerehandel.[20] Britse vlootskepe het onwetend rotte besmet met builepes aan wal laat kom wat die siekte regdeur Uganda versprei het. Hierdie ramp, die Swart Dood, het in die vroeë 1900's die dood van meer as een miljoen mense tot gevolg gehad.[21]

Namate verskeie ander gebiede en stamgebiede geëintegreer is, is die finale protektoraat genaamde Uganda in 1914 gevorm. Vanaf 1900 tot 1920 is meer as 250 000 mense aan die slaapsiekte-epidemie dood.[22]

Yoweri Museveni, huidige president van Uganda

Uganda het in Oktober 1962 sy onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk gekry as 'n statebondryk met koningin Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk as die staatshoof. In Oktober 1963 bereik Uganda sy status as 'n republiek, maar bly steeds 'n lid van die Britse Statebond.

Na 'n magstryd tussen die uitvoerende premier, Milton Obote en koning Muteesa, verander die beherende alliansieparty in die regering, die Uganda Volkskongres, in 1966 die grondwet en onthef die seremoniële president en die adjunkpresident van hul amptes. In 1967 verklaar 'n nuwe grondwet vir Uganda as 'n republiek en skaf die tradisionele monargie af. Sonder enige verkiesing word Obote as die uitvoerende president aangestel.[23]

Op 25 Januarie 1971 word Obote met 'n militêre staatsgreep deur generaal Idi Amin vervang. Amin regeer, met die hulp van die weermag, vir die volgende agt jaar as 'n diktator.[24] Om sy mag te kan verseker het hy 'n massaslagting onder sy eie landgenote uitgevoer. Nagenoeg 300 000 Ugandese is in hierdie tyd uitgemoor – die meeste slagoffers was in die noorde van die land wat tradisioneel as die Obote-lojaliste beskou was.[25] Afgesien van sy wreedhede het Amin ook die Indiër-minderheidsbevolking met hul sakevernuf op 'n gewelddadige wyse uit die land verdryf. Dit het die land se ekonomie totaal geruïneer.[26] Amin se grudade is in 1977 deur een van sy gewese ministers in 'n boek, A State of Blood, beskryf nadat hy uit die land gevlug het. Sy bloedige bewind het na die oorlog tussen Uganda en Tanzanië in 1979 tot 'n val gekom. Die Tanzaniese magte het afvallige Ugandese gehelp om die land in te val.

Die pad tussen Fort Portal en Rebisengo

Kulturele vieringe in die noorde van Uganda

In Uganda word die Verenigde Demokratiese Magte as 'n gewelddadige rebellemag beskou wat die Ugandese regering omver wil werp. Hierdie rebelle word as vyande van die Ugandese weermag beskou en is deel van Al Shabaab.[29]

Swahili, die taal wat wyd in die Groot Mere van Afrika gepraat word, is in 2005 as Uganda se tweede ampstaal verklaar,[30][31] hoewel dit polities sensitief is. Engels was die enigste ampstaal totdat die grondwet in 2005 verander is. Hoewel Swahili nie juis gewild is by die Bantoe-sprekende bevolkings van die suide en suidweste van die land nie, is dit tog 'n belangrike lingua franca in die noordelike streke. Die taal word ook wyd in die polisie en weermag gebruik as gevolg van die oneweredige werwing uit die noorde vir die veiligheidsmagte gedurende koloniale tydperk. Die status van Swahili het dus afgewissel afhangende van die politieke mag wat aan bewind was.[32] Idi Amin het byvoorbeeld uit die noordweste gekom en dus Swahili as die nasionale ampstaal verklaar.[33]

Volgens die 2002 sensusopname is daar sowat 85% Christene onder die Ugandese bevolking.[34] Die Rooms-Katolieke Kerk is die grootste (41,9%), gevolg deur die Anglikaanse Kerk van Uganda (35,9%). Die oorblywende persentasie gelowiges behoort aan die Adventiste, Evangeliese, Pinkster en ander Protestantse gelowe.

Die Rwandese en Ugandese nasionale krieketspanne in Desember 2020

Sokker is die gewildste sportsoort in Uganda, maar basketbal, netbal, boks, atletiek, rugby en krieket is ook gewild.

In krieket het Ugandese spelers voorheen saam met spelers uit Kenia, Tanzanië en Zambië verskyn vir die Oos-Afrikaanse krieketspan wat aan die eerste Krieketwêreldbeker 1975 in Engeland deelgeneem het. Daarna het Uganda saam met Malawi, Tanzanië en Zambië spelers vir die Oos- en Sentraal-Afrikaanse krieketspan beskikbaar gestel. Sedert 1998 word die land deur sy eie nasionale span verteenwoordig en het in onlangse jare daarin geslaag om drie keer vir die o/19-krieketwêreldbeker te kwalifiseer (in 2004, 2006 en 2022). In 2021 het die nasionale krieketspan Kenia tydens die T20I-wêreldbekerkwalifisering verslaan, maar hulle is in die kwalifisering se groepfase uitgeskakel. Tydens die T20I-wêreldbeker 2024-kwalifisering kon Uganda vir die eerste keer die volle lid Zimbabwe klop en ná bykomende oorwinnings het die span vir die hooftoernooi gekwalifiseer, hul eerste deelname aan ’n internasionale kriekettoernooi nog.[36]

Rugby het ook in gewildheid toegeneem en die Ugandese nasionale rugbyspan ding die Afrikabeker mee en kon dié toernooi tot dusver eenkeer wen (in 2007). Soos in krieket het in rugby van 1950 tot 1982 met die Oos-Afrikaanse rugbyspan 'n multinasionale span bestaan, wat spelers uit Kenia, Tanzanië en Uganda betrek het.