Tristão da Cunha

Da Cunha is in Portugal gebore, ca. 1460. Hy is in 1504 aangewys as die eerste afgevaardigde van Portugees-Indië, maar kon nie hierdie pos beklee nie weens tydelike blindheid

In 1506 word hy aangestel as bevelvoerder van 'n vloot van 15 skepe wat na die ooskus van Afrika en buite Indië gestuur is. Sy neef, Alfonso d' Albuquerque, was in beheer van 'n eskader van vyf vaartuie in hierdie vloot wat daarna op hul eie gegaan het. Hulle missie was om Sokotra-eiland te verower en 'n vesting daar te bou in die hoop om die handel in die Rooi See te beheer. Hulle vaar saam totdat hulle Mosambiek bereik het.[1] In die Mosambiekkanaal vind hulle sy vriend kaptein João da Nova wat daar gestrand was na sy terugkeer uit Indië. Hulle het hom en die skip Frol de la mar gered, wat albei by die vloot aangesluit het.[2] Na 'n reeks suksesvolle aanvalle op Arabiese stede aan die ooskus van Afrika, is hulle na Sokotra.

Op hierdie reis ontdek Tristão da Cunha 'n groep afgeleë eilande in die suide van die Atlantiese Oseaan, 2 816 km van Suid-Afrika. Alhoewel rowwe seë destyds 'n landing belemmer het, noem hy die hoofeiland na homself, Ilha de Tristão da Cunha, wat later verengels is na Tristan da Cunha.

Daarna stel hy belang in die gebied van Ajuran-ryk, waar die Slag van Barawa geveg is. Na 'n lang periode van gevegte het die Portugese soldate die stad verbrand en geplunder. Sterk weerstand van die plaaslike bevolking en soldate het egter tot gevolg gehad dat die Portugese nie die stad permanent kon beset nie en uiteindelik sou die Portugese deur die Somaliërs uit die Ajuran-ryk beslis verslaan word, en die inwoners wat na die binneland gevlug het, sou uiteindelik terugkeer en die stad herbou. Tristão da Cunha is later ernstig gewond en het op Sokotra-eilande skuiling gesoek nadat hy sy manskappe en skepe verloor het.

Nadat hy die oorlog met die Ajuran-ryk verloor het oor die mislukte poging om Barawa te beset, het hy besluit om sy manskappe op die Sokotra-eilande te hergroepeer en na Mogadishu te vaar, wat die rykste stad in Afrika was. Maar daar is 'n woord versprei oor wat in Barawa gebeur het, en 'n groot mobilisering van die troepe het plaasgevind. Baie ruiters, soldate en oorlogskepe in verdedigingsposisies het nou die stad bewaak. Nietemin het Tristão steeds gekies om na die stad te gaan en te probeer verower, hoewel verskeie offisiere en soldate in sy leër dit teengestaan het, uit vrees vir 'n nederlaag.[3][4] Hy het wel uiteindelik besluit om die Somaliërs in vrede te laat nadat hy besef het dat hulle buitengewoon moeilik sal wees om te onderdruk en dat dit 'n groter mobilisasie sou verg, wat toe die Ajuran-ryk onafhanklik sou gelaat het.

Na 'n ruk onderskei hy hom in Indië in verskillende militêre aksies, soos die beleg van Cannanore: die Portugese garnisoen was op die punt om oorweldig te word, toe die vloot van 11 skepe onder Tristão da Cunha van Socotra op 27 Augustus verskyn en hul red met 300 man.[5]

Olifant Hanno en sy mahout, pen and ink, 1575, Museum vir Kuns in Angers.

Na sy terugkeer na Europa, is Tristão da Cunha in 1514 as ambassadeur van koning Manuel I na pous Leo X gestuur om die nuwe verowerings van die Portugese Ryk bekend te stel, met Garcia de Resende as sy sekretaris.[6]

Die groot, luukse diplomatieke sending van honderd-en-veertig persone het sy weg deur Alicante en Majorka gemaak en in Februarie by die buitewyke van Rome aangekom. Hulle het op 12 Maart 1514 die strate van Rome geloop in 'n buitengewone optog van eksotiese natuurlewe en rykdom van Indië, met baie geklee in 'Indiese styl'. Die optog bevat 'n olifant met die naam Hanno, 'n geskenk aan die pous, en twee en veertig ander diere, waaronder twee luiperde, 'n panter, 'n paar papegaaie, kalkoene en skaars Indiese perde. Hanno het 'n silwerplatform op die rug gedra, gevorm as 'n kasteel met 'n kluis met koninklike geskenke, insluitend baadjies geborduur met pêrels en edelstene, en goue muntstukke vir die geleentheid. Die pous het die optog in die Castel Sant'Angelo ontvang. Die olifant het drie keer in eerbied neergekniel en dan, na 'n teken van sy Indiese mahout (bewaarder), sy slurp gebruik om water uit 'n emmer te suig en dit oor die skare en die kardinale te spuit.

Teen 29 April 1514 het die Portugese hul geld uitgeput, maar hulle het 'n onderneming gesoek wat deur die pous onderteken is, wat ryk geskenke aan koning Manuel teruggestuur het. Die koning het geantwoord met 'n skip vol speserye en later 'n Indiese renoster van die sultan Muzaffar Shah II van Gujarat na hom gestuur. Die boot wat dit vervoer het, is vroeg in Februarie 1516 by Genua verwoes, en die Renoster is in 1515 deur Albrecht Dürer in sy baie beroemde renosterhoutuitsneewerk uitgebeeld.

Alhoewel Tristan da Cunha nooit die pos van Verteenwoordiger van Portugees Indië aangeneem het nie, was sy seun Nuno da Cunha in 1529 die 9de goewerneur van Portugees Indië. Die graf van Tristan da Cunha is geleë by die Kerk van Sra da Encarnação in Olhalvo (naby Alenquer).

• Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Eric Rosenthal, 1967