Thomas Ochse Honiball

Thomas Ochse Honiball is op 7 Desember 1905 op Cradock gebore as die oudste van vier kinders, twee seuns en twee dogters.[3] Sy pa was James Honiball, ’n nasaat van ’n Britse setlaar, John Honiball, wat in 1812 van Somerset in Engeland na Suid-Afrika gekom het. Sy moeder was Johanna Swanevelder.

Toe hy slegs ’n maand oud was, verhuis die familie na Stellenbosch, waar hy grootword en skoolgaan. Sy pa is hier hoof van ’n groep koshuise op Stellenbosch wat skoolseuns, universiteitskollege- en kweekskoolstudente gehuisves het. Dit was bekend as The Home (Het Tehuis) en het bestaan uit Prima (hoofgebou), Secunda, Tertia en Quarta. Die jong Honiball matrikuleer in 1925 aan die Stellenbosse Hoër Jongenskool (later die Paul Roos Gimnasium) waar Paul Roos indertyd self die hoof was. Hier doen hy reeds tekeninge vir die skoolblad en wen op 15-jarige leeftyd ’n prys vir ’n skets van sy ouerhuis, De Hoop in Heroldstraat.

Na skool studeer hy in 1926 in die argitektuur aan die Universiteit van Kaapstad, waar sy tekeninge opgeneem word in die universiteit se Kwartaalblad. Hy staak hierdie studies in 1927 om na Chicago in die Verenigde State te gaan.[4] Hier werk hy bedags as versierder van winkelvensters en loop ’n aandkursus in Handelskuns aan die Koester School of Advertising. Sy werkgewers neem nie genoeë met sy dubbele lewe nie en dwing hom om te bedank, waarna hy vir ’n tyd lank as hulpverpleër werk. Sy studies in die handelskuns besorg hom egter ’n betrekking by George Thall and Co, waar hy kennis maak met die ontluikende kultuur van strokiesprente, wat hom laat droom van eg Suid-Afrikaanse strokieskarakters.

Hy keer in 1930 terug na Kaapstad, waar hy ’n betrekking by Napier Publishing kry. Hierdie firma gaan tot niet in 1933, waarna hy in die reklamewese werk en later vryskutwerk doen en tekenklasse gee. Aanvanklik doen hy veral werk vir Die Huisgenoot, vir wie hy illustrasies doen, waarna hy in 1936 ’n permanente pos by Nasionale Pers se koerante kry. In 1941 neem hy by die bekende D.C. Boonzaier oor as politieke spotprenttekenaar by Die Burger. Met sy spotprente oefen hy groot invloed uit en prof. C.F.J. Muller beweer in sy boek Sonop in die suide dat sy spotprente kiesers in Suid-Afrika oor die taalgrens heen beïnvloed het en so ook ’n impak gehad het wat gehelp het met die Nasionale Party se verkiesingsoorwinning in 1948. Honiball self het egter hierdie spotprente as sy werk eerder as ’n ideologie beskou en sou eerder sy brood wou verdien met sy strokiesprente.[5]

Honiball se eerste uitstalling was in 1964 onder die titel The art of the cartoonist saam met ander soortgelyke kunstenaars. Dit was ’n reisende uitstalling wat plekke soos Kimberley, Bloemfontein, Pretoria, Kaapstad en Port Elizabeth ingesluit het. Sy eerste eenmansuitstalling was in 1974 in Saambou Bouvereniging se banklokaal in Pretoria, gevolg deur nog ’n uitstalling in Pretoria in 1975. Hier is sowat honderd werke tentoongestel, veertig in kleur en sestig in swart en wit, wat almal verkoop is. In 1977 hou hy ’n uitstalling by die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Navorsingsentrum (NALN) in Bloemfontein, in Maart 1983 is daar ’n uitstalling by die Total-galery in Johannesburg (geopen deur Piet Cillié, destydse voorsitter van Nasionale Pers) en in 1986 is ’n gedenkuitstalling ter viering van sy tagtigste verjaardag in die kunsgalery van die Sand du Plessis-teater in Bloemfontein gehou. Op vryskutbasis gee hy regdeur sy loopbaan tekenlesse en hy illustreer ook boeke. Hy skenk in 1977 sy letterkundige en kunsnalatenskap aan die Universiteit van Stellenbosch en die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein. Sy versameling van politieke karikature skenk hy in 1985 aan Nasionale Pers. In 1986 word T.O. Honiball-promosies gestig om sy werk te bevorder.

In 1965 tree hy af, maar hou aan met die teken van politieke spotprente tot 1975 en daarna op ongereelde basis vir Rapport tot 1978.[5]

In 1934 trou hy met die Deens-Amerikaanse Iona Amalinda Boesen en hulle het vier kinders, drie seuns (Leon Thomas, Ronald James en Theo Johan) en ’n dogter (Iona Myrlene). Sy vrou Iona is in 1971 oorlede, waarna hy in 1973 met Essie de Villiers-Dreyer trou, wat as Essie Honiball groot bekendheid verwerf met haar boeke oor ’n vrugte-dieet. Vir baie jare bly hy in sy huis Ananzi langs die hoofweg in Kalkbaai in Kaapstad, maar na sy aftrede verhuis hy en sy vrou na Rawsonville naby Worcester en in 1984 na Montagu. Sy tweede vrou inspireer hom om kleur in sy tekeninge te begin gebruik.

In die vroeë tagtigerjare word hy weens depressie in die Stikland Psigiatriese Hospitaal opgeneem. Hy is op 22 Februarie 1990 op Montagu oorlede en sy as word in die Eersterivier op Stellenbosch gestrooi.

• Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, eerste druk, 1992.

• Van Bart, Martiens. T.O. Honiball 100. Die Burger, 7 Desember 2005.
• Verster, Francois. Die kwas is magtiger as die pen. By, Saterdag 1 September 2012.

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1989/11/10/4/1.html
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1989/11/10/3/4.html
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/02/23/1/8.html Geargiveer 8 Oktober 2013 op Wayback Machine
• Die Burger Hoofartikel: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/02/23/22/11.html
• Cillié, Gawie Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/03/05/6/6.html Geargiveer 8 Oktober 2013 op Wayback Machine
• O’Connor, Tanya Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2013/05/03/RA/3/boek03.html
• Remembered: http://remembered.co.za/obituary/view/144 Geargiveer 27 April 2014 op Wayback Machine
• Roux, Riana Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/05/08/12/14.html
• Van Bart, Martiens Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/12/07/DB/15/HONIBALL.html
• Verster, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2002/08/17/3/18.html
• Verster, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/10/04/BY/13AA/01.html Geargiveer 8 Oktober 2013 op Wayback Machine
• Verster, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/10/02/BY/15k/01.html
• Verster, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/12/08/TK/9/adoons5.html Geargiveer 8 Oktober 2013 op Wayback Machine
• Verster, Francois Die Burger: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2012/09/01/BJ/10/1SeptFred.html

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. T.O. Honiball.