Thomas Edison

Thomas Edison by 'n vroeë weergawe van sy fonograaf (c. 1877)

Thomas Alva Edison is op 11 Februarie 1847 in Milan, Ohio, gebore. Reeds as 'n baie jong kind het Thomas 'n onuitputlike nuuskierigheid en 'n drang na kennis gehad. Sy skoolloopbaan het egter sleg begin en na drie maande het die onderwyser, 'n droë, streng vrou, (M.Erasmus) die "vertraagde" seun huis toe gestuur waar sy ma hom tot op twaalfjarige ouderdom onderrig het. Van haar het hy baie geleer, maar sy grootste bate was sy ondersoekende gees.

Toe hy elf jaar oud was, het hy sy eerste laboratorium in die kelder van hul huis ingerig. 'n Jaar later het hy 'n eenvoudige telegraaf gebou, en kort daarna, op twaalfjarige leeftyd, het hy sy eerste werk gekry – as koerant- en lekkergoedverkoper op die treine van die Grand Trunk-spoorlyn tussen Detroit en Port Huron. Hy wou egter nie sy eksperimente verwaarloos nie en het verlof gekry om 'n eenvoudige laboratorium op die trein in te rig.

Met die aanmoediging van 'n stasiemeester, wie se seun hy van 'n aankomende trein gered het, het hy 'n uitstekende telegrafis geword. Hy het egter gesukkel om 'n permanente werk te behou en het rondgeswerf tot hy uiteindelik in 1869 in die telegrafie-afdeling van die aandelebeurs in New York werk gekry het. Hier het hy sy eerste kommersiële sukses gesmaak toe hy 'n telegraafapparaat, wat bedoel was vir die uitstuur van nuus van die aandelebeurs, vir $40 000 verkoop het.

Met dié geld kon hy 'n ingenieurslaboratorium in Menlo Park, New Jersey, inrig. Hiervandaan, en later van West Orange in New Jersey – waarheen hy in 1887 verhuis het – het 'n nimmereindigende stroom uitvindsels gekom. In 1877 het hy die fonograaf (grammofoon) voltooi. In dieselfde jaar het hy ook begin werk aan sy ander groot uitvindsel, die elektriese gloeilamp.

Twee jaar lank het hy hom daarvoor afgesloof en op 21 Oktober 1879 het hy 'n lamp voltooi met 'n gloeidraad van katoenvesel wat met koolstof oorgetrek was. Veertig uur lank het die draadjie in 'n lugleegte gegloei terwyl 'n elektriese stroom daardeur gestuur is. Dit was 'n triomf vir Edison. Teen 1882 is 'n hele distrik in New York reeds met Edison se nuwe lamp verlig.

Edison het drie kinders by sy eerste vrou, Mary, gehad. Toe sy onverwags aan tifuskoors sterf in 1884, was sy hart gebreek en het hy hom die volgende twee jaar byna doodgewerk. In 1886 trou hy met die pragtige, jong Mina Miller, by wie hy ook drie kinders gehad het. Hy is op 18 Oktober 1931 op 84-jarige ouderdom oorlede in West Orange.

Vroeg in 1861 het die Amerikaanse Burgeroorlog tussen die state van die noorde en die suide uitgebreek, en almal wou nuus van die eerste groot veldslae hê. Edison het aan 'n plan gedink om uit hierdie toestand voordeel te trek. Die verbindinge was swak, maar die stasies was deur 'n telegrafiese diens met mekaar verbind. Edison besluit dus om 'n koerant ' uit te gee wat die jongste nuus van al die stasies van die Grand Trunk­lyn sou bevat.

Vir twaalf dollar koop hy 'n ou handdrukpers in Detroit. 'n Bietjie papier het hy te lene gekry, en hy is toegelaat om 'n drukkery op die trein in te rig. So is die

~ Die jong Thomas Edison in sy "trein-laboratorium" Oktober 1879. Edison behaal sy grootste triomf"

Grand Trunk Herald gebore. Dit was die eerste koerant wat op 'n trein uitgegee is en heen oplaag van vierhonderd eksemplare gehad, wat hoofsaaklik aan die spoorweg­werkers verkoop is.

Toe tref 'n slag die jong Edison. Op 'n dag het hy op een van die stasies afgeklim om koerante te verkoop, en nie opgelet dat die trein wegtrek nie. Hy het agterna ge­hardloop en 'n spoorwegman het van die brug van die agterste wa oorgeleun om hom op te help. Die seun se hande was egter vol koerante en die man moes hom aan sy ore binnetoe pluk. Kort daarna het Thomas agtergekom dat sy gehoor verswak. Dit was die begin van sy lewenslange doofheid.

'n Vriendelike stasiemeester aan wie Thomas eenmaal 'n weldaad bewys het, het hom die grondbeginsels van telegrafie geleer. Thomas het gou die kuns bemeester en 'n vaardige tele­grafis geword. In 1862 word hy aan­gestel as nagtelegrafis op Mount Clemens, 32 km van Detroit.

Dit was net die soort werk wat hy gesoek het, want hy moes snags werk en kon bedags studeer en eksperi­menteer. Die gevolg was dat hy te min geslaap het. Maar daarvoor het hy ook 'n oplossing gehad. Hy bou 'n toestel wat met gereelde tussenpose die sein "Alles in orde" kon uitstuur terwyl hy 'n bietjie slaap. Ongelukkig is hy een nag betrap en in die pad gesteek.

Nou swerf hy 'n tyd lank rond om dan hier, dan daar as telegrafis te werk. Hoewel hy 'n bobaas-telegrafis was, was dit vir hom 'n moeilike tyd. 

sy elektriese gloeilamp brand veertig uur lank

Proefnemings en armoede

Nieteenstaande ontberinge het Edison nog steeds gestudeer en proefnemings gedoen. In 1868 patenteer hy 'n elektriese stemteller vir verkiesings. Die jaar daarop bevind hy hom in New York, waar hy, mi nog 'n tydperk van armoede, werk kry by 'n telegraafagentskap van die aandelebeurs. Sy vrye tyd wy hy steeds aan eksperimente. Hy het 'n verbeterde aandeletikker ontwerp en dubbele en viervoudige telegraafstelsels ontwikkel waarmee verskeie boodskappe gelyktydig oor dieselfde draad gestuur kon word.

Vir verskeie van sy uitvindsels het Edison patentregte verkry. Onder hulle was 'n telegraafapparaat wat bedoel was vir die uitstuur van nuus van die aandelebeurs. Hy het dit aan die hoof van 'n aandelebeurs-maatskappy aangebied en gehoop om 3000 dollar daarvoor te kry. Die man was baie ingenome met Edison se toestel en vra hom toe wat hy daarvoor wil hê.

"Hoeveel sal u my gee?" wou Edison weet.

"Ek bied jou veertigduisend dollar aan."

Edison was sprakeloos. Veertigduisend dollar (ongeveer R27 000) was in daardie dae 'n fortuin, en met die geld kon hy 'n ingenieurslaboratorium in Menlo Park, New Jersey, inrig. Hiervandaan, en later van West Orange in New Jersey -waarheen hy in 1887 verhuis het -het 'n nimmereindigende stroom uitvindsels gekom.

Roem en rykdom het hierna vinnig gekom. Sy werk het 'n enorme gebied gedek. Hy het byvoorbeeld 'n masjien uitgevind wat later ontwikkel is tot die bekende Remington-tikmasjien en 'n elektriese pen wat die voorloper was van die mimeograaf vir die afrol van tikwerk. 'n Ander uitvindsel van belang was die koolstofsendtoestel wat meegehelp het om Bell se telefoon werklikheid te maak.

Die meeste uitvindsels en ontdekkings is die eindresultaat van baie mense se werk, maar by ten minste een van sy uitvindsels het Edison geen voorloper gehad nie. Dit was die grammofoon of fonograaf, wat hy in 1877 voltooi het.

In dieselfde jaar het hy ook begin werk aan sy ander groot uitvindsel, die elektriese gloeilamp. Twee jaar lank het hy hom daarvoor afgesloof en $40 000 aan vrugtelose eksperimente bestee. Edison se aandag het volkome in hierdie vraagstuk opgegaan en hy het in geen ander mens of ding belang gestel terwyl hy daarmee besig was nie. Soos 'n gejaagde het hy die hele dag gewerk, en wanneer sy werksmense saans huis toe gaan, het hy nog tot diep in die nag met 'n paar helpers voortgeswoeg. Wanneer hulle dan uiteindelik totaal uitgeput teen dagbreek huis toe gaan, het Edison die batterye op die tafel opsygeskuif, sy kop op 'n paar boeke laat rus en twee of drie ure geslaap voordat die werksmense vir die nuwe dag opdaag. Dan het hy weer aan die werk gespring.

Sy grootste probleem was om 'n gloeidraad vir sy lamp te vind wat liggewend of gloeiend sou wees wanneer die elektriese stroom daardeur gaan, maar nie dadelik sou uitbrand nie. Hy het omtrent elke stof onder die son getoets -selfs die baardhare van een van sy medewerkers! Platinumdraad, katoen, papier, plantvesels -altesame meer as 6000 soorte gloeidraad. Uiteindelik, op 21 Oktober 1879, het hy 'n lamp voltooi met 'n gloeidraad van katoenvesel wat met koolstof oorgetrek was. Veertig-uur lank het die draadjie in 'n lugleegte gegloei terwyl 'n elektriese stroom daardeur gestuur is. Dit was 'n triomf vir Edison. Teen 1882 was 'n hele distrik in New York reeds met Edison se nuwe lamp verlig.

Nog 49 jaar lank het Edison met ongelooflike energie voortgewerk. Die Edison-effek, wat hy waargeneem het, het gelei tot die uitvinding van die radiobuis, wat die ontwikkeling van die radio moontlik gemaak het. Nog 'n toestel wat aan sy baanbrekerswerk te danke is, is die rolprentkamera, en hy het ook nog die Edison-battery (nikkelyster-akkumulator) uitgevind. Altesame het hy meer as 1 200 patente geregistreer.

Toe Thomas Edison op 18 Oktober 1931 sterf, het die hele wêreld oor hom gerou. Tog was hy sy lewe lank beskeie oor sy eie gawes, soos sy beroemdste opmerking bewys: "Genialiteit is een persent inspirasie en nege-en negentig persent perspirasie." 

Thomas Alva Edison het gedurende sy lewe 1 093 patente geregistreer, meer as enige ander uitvinder in die geskiedenis. Sy uitvindings het gelei tot die ontstaan van twintigste-eeuse industrieë soos die filmindustrie en massa-elektrisiteitsvoorsiening. Hy het ook bydraes gelewer op militêre en mediese gebied, en het selfs 'n invloed gehad op die myn- en aandelebedryf.

Thomas Edison gloeilampe 1879-1880

Onder sy belangrikste uitvindings tel die fonograaf, die gloeilamp en gepaardgaande elektrisiteitsvoorsieningstelsels, die rolprentkamera, die koolstofsendtoestel wat meegehelp het om Bell se telefoon werklikheid te maak, 'n masjien wat later ontwikkel is tot die bekende Remington-tikmasjien, en 'n elektriese pen wat die voorloper was van die mimeograaf vir die afrol van tikwerk. Die Edison-effek, wat hy waargeneem het, maar nie verder ontwikkel het nie, het uiteindelik gelei tot die uitvinding van die radiobuis, wat die ontwikkeling van die radio moontlik gemaak het.

Sy lewensfilosofie was: "Genialiteit is 1% inspirasie en 99% perspirasie".

Nie al sy uitvindings was heeltemal oorspronklik nie, Edison het ook bestaande uitvindings oorgekoop en verbeter voor die patent daarvoor verkry is. Sommige van die uitvindings wat aan hom toegeskryf word is ook egter die skepping van een van sy talle werknemers wat volgens sy riglyne gewerk het. Edison word egter steeds as een van die produktiefste uitvinders in die geskiedenis beskou met 1 093 Amerikaanse patente in sy naam, asook ander patente in die Verenigde Koninkryk, Frankryk en Duitsland.

• Kennis, Volume 1, 1980, bl.86-87, ISBN 0-7981-0823-1