Swael

Swaels (familie Hirundinidae) behoort tot die beste en vinnigste vlieërs onder die sangvoëls (orde Passeriformes). Uit die onvolledige bou van die kraakbeenringe om die lugpyp en uit fossielvondste van swaelagtige voëls uit die Eoseen (sowat 54 miljoen jaar gelede) word afgelei dat die familie waarskynlik baie oud is. Sommige swaelspesies is egter kultuurvoëls wat altyd in die onmiddellike omgewing van die mens aangetref word.

Aangesien hulle nie, in teenstelling met mossies en spreeus, skade aan oeste aanrig nie, maar wel skadelike en lastige insekte vang, is hulle baie gewilde voëls en word hulle as gelukbringers beskou. Volgens 'n ou bygeloof wat uit die tyd dateer toe die mens nog maar min van voëls se trekgewoontes geweet het, sou swaels in die winter in die grond kruip en net soos paddas in die lente weer te voorskyn kom.

Met uitsondering van die poolgebiede, Nieu-Seeland en enkele klein eilande kom swaels oor die hele wêreld voor. Die suksesvolle verspreiding word toegeskryf aan die feit dat hulle insekte uit die lug vang en dat hulle die jaggebied met min ander voëls deel. Hul enigste mededingers is windswaels (familie Apodidae), met wie hulle dikwels verwar word.

Windswaels is egter geen sangvoëls nie en die ooreenkoms berus bloot op uiterlike kenmerke. Oor die algemeen jag windswaels ook op 'n groter hoogte as swaels en die voedselmededinging is dus nie te groot nie.

Swaels se bou is in ooreenstemming met die voëls se vinnige vliegvermoë. Die liggaam is slank en vaartbelyn en bedek met 'n kort, digte verekleed, wat in die lug min weerstand bied. Die buitenste slagpenne is twee keer so lank as die binnestes, wat meebring dat die vlerke lank en smal is.

Die kort pote is kenmerkend vir 'n voël wat min op die grond kom. Swaels kom slegs grond toe om water te drink en om nesmateriaal te versamel, en hulle loop baie onbeholpe. Die snawel is klein en swak, maar insekte word met groot gemaak gevang omdat die bek baie wyd oopgesper kan word. Die meeste spesies het gevurkte sterte en by sommige is die buitenste stertpenne verleng en baie dun.

Die meeste swaels maak hul neste in gate. Slegs die Afrikaanse maskerswaels (genus Phedina), wat op eilande in die Indiese Oseaan voorkom, bou 'n nes in bome van takkies en gras. Enkele spesies, waaronder die Europese swael (Hirundo rustica), bou 'n komvormige nes, maar gebruik daarvoor hoofsaaklik klei.

Die neste word teen geboue en rotslyste gemessel. Ander swaels bou 'n halfbolvormige nes met 'n klein opening of tuitvormige ingang onder dakgeute of oorhangende rotswande. Enkele spesies, veral die uit Arnerika, bewoon gate in boomstamme en takke. Een groep swaels grawe gangetjies in die grond. Die gange is meestal horisontaal en word gewoonlik in steil oewers aangelê. Die gryskruisswael (Pseudhirundo griseopyga), wat in Suid-Afrika in die noordoostelike dele aangetref word, bewoon verlate gate van knaagdiere of visvangers.

Die oorgrote meerderheid swaelspesies vorm 'n uniforme groep en word onder die subfamilie van die egte swaels (Hirundininae) geklassifiseer. Daar is egter 2 spesies wat van die ander onder meer daarin verskil dat die kraakbeenringe om die lugpyp volledig ontwikkel is en hulle word daarom in 'n eie subfamilie, die van die skynswaels (Pseudochelidoninae), ingedeel. Tot onlangs toe was die Afrikaanse rivierswael (Pseudochelidon eurystomina) uit die Kongobekken die enigste bekende skynswael.

Dit is 'n swart voël met 'n rooi snawel en pote wat in kolonies broei. Die neste is in die vorm van skuins gange wat in sandeilande in riviere gegrawe word. Die tweede spesie, die siantaraswael (Pseudochelidon sirintarae), is in 1968 in Thailand ontdek. Die voël het 'n wit kuif en draadvormig verlengde stertpenne. Die subfamilie van die egte swaels bestaan uit sowat 20 genera en tussen 60 en 80 spesies. In Suider-Afrika word sowat 20 spesies aangetref, waarvan die Europese swael een van die bekendstes en algemeenstes is.

• 
  Afrikaanse oewerswael
• 
  Angolaswael
• 
  Blouswael
• 
  Draadstertswael
• 
  Europese swael
• 
  Europese oewerswael
• 
  Familieswael
• 
  Gebande oewerswael
• 
  Gestreepte kransswael
• 
  Grootstreepswael
• 
  Gryskruisswael
• 
  Huisswael
• 
  Kleinstreepswael
• 
  Kransswael
• 
  Moskeeswael
• 
  Palmwindswael
• 
  Pêrelborsswael
• 
  Rooiborsswael
• 
  Rooinekswael
• 
  Swart Saagvlerkswael
• 
  Tropiese saagvlerkswael
• 
  Witkeelswael
• 
  Witkopsaagvlerkswael

• Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
• Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
• Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 43, 44

• Newman se Voëls van Suider-Afrika; ISBN 1-86872-982-6

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir swael.