Swaan
Swane is voëls van die familie Anatidae, wat ook ganse en eende insluit. Hulle is die grootste van al die watervoëls. Swane word saam met die nouverwante ganse in die subfamilie Anserinae gegroepeer. Meeste swaanspesies kies 'n lewenslange maat, alhoewel "skeidings" ook plaasvind.
| Swaan | |
|---|---|
 | |
| Cygnus olor | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Subfamilie: | |
| Genus: | Cygnus Bechstein, 1803 |
| Spesies | |
|
6-7 lewendige spesies, sien teks. | |
| Sinonieme | |
|
Cygnanser Kretzoi, 1957 | |
- Hierdie artikel handel oor die voël. Vir die sterrebeeld, sien Swaan (sterrebeeld).
Swane (genus Cygnus) lyk soos groot ganse met lang nekke en is aan ganse en eende verwant. Hulle is inheems in Eurasië, Amerika en Australië en die meeste spesies is spierwit. Die bekendste swaan is die knobbelswaan (Cygnus olor), wat reeds eeue lank ter wille van sy vleis en vere as pluimvee aangehou word.
Swane (genus Cygnus) word saam met eende en ganse in die watervoëlorde Anseriformes geklassifiseer , maar kan aan hul besondere lang nekke maklik van dié voëls onderskei word.
Die grasieuse bewegings en spierwit verekleed van die noordelike spesies het digters deur die eeue geïnspireer. Swane leef van plante en klein diere wat in vlakwater voorkom en word ook dikwels op land aangetref, waar hulle gras vreet.
Die knobbelswaan
Die geskiedenis van die knobbelswaan (Cygnus olor), die spesie wat eerste gedomestiseer is, hang nou saam met die van die mens. Die voël se verspreidingsgebied het oorspronklik van Ierland tot Oos-China gestrek, min of meer tussen 40° en 60° NB. 'n Toename in die mens se bedrywighede in die gebied het byna veroorsaak dat die knobbelswaan uitgesterf het, aangesien hy ter wille van sy vleis en vere gejag is.
Dieselfde nuttige eienskappe het egter daartoe aanleiding gegee dat die voël getem en as pluimvee aangehou is. In die Middeleeue was swane dikwels die eiendom van die koning, wat die reg om hulle te jag of aan te hou, onder sy onderdane uitgedeel het. In groot dele van die oorspronklike verspreidingsgebied kom teenswoordig wilde-, mak- en verwilderde knobbelswane saam voor. Hulle is later na Noord-Amerika en Australië ingevoer. 'n Verskil tussen wilde en mak volwasse diere kan nie maklik gesien word nie.
'n Klein bevolking van hierdie swane leef tans wild in die omgewing van Knysna, waarheen hulle vroeër ingevoer is. Hul nes is 'n groot konstruksie van takke en riet. Die wyfie lê vyf tot agt eiers, wat na sowat vyf weke uitgebroei is. Terwyl die wyfie broei, verdedig die mannetjie die nes. Indringers word met 'n na agter geboë nek en opgeligte vlerke verwilder.
Ander verteenwoordigers
In sekere dele van Europa kom buiten die knobbelswaan ook die klein swaan (Cygnus columbianus bewickii) en die wildeswaan (Cygnus cygnus) voor. In Noord-Amerika is die fluitswaan (Cygnus columbianus columbianus) en die trompetswaan (Cygnus cygnus buccinator) inheems en aan onderskeidelik die klein swaan en die wildeswaan verwant. Die fluitswaan broei feitlik uitsluitlik bokant die Poolsirkel, terwyl die trompetswaan vroeër suid, tot selfs by Indiana, gebroei het.
Die Blanke koloniste het in so ʼn mate op die trompetswaan jag gemaak dat hy byna uitgeroei was. Teenswoordig kom hulle voor in natuurreservate in die VSA voor en sedert 1965 word die spesie suksesvol in Engeland geteel. In die Suidelike Halfrond kom 2 spesies voor wat in teenstelling met alle ander swane nie heeltemal wit is nie.
Die Suid-Amerikaanse swarthalsswaan (Cygnus melanocoryphus) het 'n swart nek en 'n swart-en-wit gesig, terwyl die Australiese swartswaan (Cygnus atratus) byna heeltemal swart is. Laasgenoemde het die Nederlandse seevaarders baie verbaas toe hulle hom in die 17e eeu ontdek het omdat hy vir hulle soos 'n swart weergawe van hul eie witswaan gelyk het. Hy dra sy nek en vlerke op dieselfde manier as die knobbelswaan en kon ook getem en uitgevoer word. Die gevolg is dat mak swartswane teenswoordig in die Noordelike Halfrond aangetref word en mak wittes in die Suidelike Halfrond.
Spesies
- Witswaan (Cygnus olor)
- Singswaan (Cygnus cygnus)
- Bewick-swaan (Cygnus bewickii)
- Fluitswaan (Cygnus colombianus)
- Trompetterswaan (Cygnus buccinator)
- Swartnekswaan (Cygnus melanocoryphus)
- Swartswaan (Cygnus atratus)
Die Coscoroba-swaan van Suid-Amerika word ook as 'n swaan beskou, maar is so verlangs verwant aan die Cygnus-swane dat hy in sy eie genus, Coscoroba, geplaas word.
Sien ook
Bronnelys
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 45, 46