Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1989
Die Suid-Afrikaanse parlementsverkiesing van 1989 het op 6 September 1989 plaasgevind, en was die laaste verkiesing voor die eerste veelrassige, demokratiese verkiesing van 1994.
Die verkiesing was vir al drie die kamers in die parlement:
- Volksraad, die 178 setels vir blankes;
- Raad van Verteenwoordigers, die 80 setels vir Kleurlinge;
- Raad van Afgevaardigdes, die 45 setels vir Indiërs.
Volksraad
Die stryd om die verkiesing van die nuwe Volksraad was hoofsaaklik tussen die Nasionale Party van die hervormingsgesinde Staatspresident F.W. de Klerk en die vernaamste opposisieparty, die Konserwatiewe Party van Andries Treurnicht wat teen enige hervorming van die stelsel was, en die liberale Demokratiese Party van Zach de Beer.
Dit was redelik seker dat NP die verkiesing sou wen, maar binne die party was daar vrees vir 'n groot verlies ten gunste van die KP van Treurnicht. Hoewel die NP setels verloor het, het die party weer 'n gemaklike meerderheid behaal. Die ultrakonserwatiewe Herstigte Nasionale Party (HNP) van Jaap Marais, wat 'n terugkeer na Verwoerdiaanse apartheid bepleit het, het ondersteuning aan die KP verloor, en kon weer nie daarin slaag om 'n setel te wen nie.
Na aanleiding van die uitslag het president De Klerk gesê dat die meerderheid van die land se blanke kiesers sy hervormingsbeleid steun.[1]
Uitslag
Nasionale Party: 103 setels
Konserwatiewe Party: 41 setels
Demokratiese Party: 34 setels
| Party | Leier | % | Setels | Verskil |
|---|---|---|---|---|
| Nasionale Party | Frederik Willem de Klerk | 48,19% | 103 | -21 |
| Konserwatiewe Party | Andries Treurnicht | 31,52% | 41 | +19 |
| Demokratiese Party | Zach de Beer | 20% | 34 | +15 |
| Herstigte Nasionale Party | Jaap Marais | 0,25% | 0 | - |
| Onafhanklikes | – | 0% | 0 | - |
| Totaal | 100% | 178 | +11 |
- Opkoms: 69%
Raad van Verteenwoordigers
Die opkoms vir die verkiesing vir 'n nuwe Raad van Verteenwoordigers was weer laag: 18%. Die Arbeidersparty van Allan Hendrickse, sterk gekant teen apartheid, het weer met 'n groot meerderheid gewen. Die party het wel 7 setels verloor, hoofsaaklik aan die Demokratiese Hervormingsparty, die Verenigde Demokratiese Party en die onafhanklike kandidate.
Uitslag
Arbeidersparty: 69 setels
Demokratiese Hervormingsparty: 5 setels
Verenigde Demokratiese Party: 3 setels
Onafhanklikes: 2 setels
Vryheidsparty: 1 setel
| Party | % | Setels | Verskil |
|---|---|---|---|
| Arbeidersparty | 65% | 69 | -7 |
| Demokratiese Hervormingsparty | 15,20% | 5 | +5 |
| Onafhanklikes | 9,40% | 2 | +2 |
| Verenigde Demokratiese Party | 7,60% | 3 | +3 |
| Vryheidsparty | 0,74% | 1 | - |
| Totaal | 100% | 80 |
- Stempersentasie: 18
Raad van Afgevaardigdes
Die Indiërs het soos die Kleurlinge hul stemme vir partye teen apartheid gegee. Solidarity, die belangrikste party, verloor weliswaar een setel, maar bly met 19 setels wel die grootste party. Die party het nie 'n meerderheid behaal nie, en het 'n koalisie met ander partye gevorm. Die Nasionale Volksparty het die meeste setels afgestaan en verloor 12 setels.
Uitslag
| Party | % | Setels |
|---|---|---|
| Solidarity | 37,6% | 19 |
| Nasionale Volksparty | 24,9% | 9 |
| Onafhanklikes | 15,6% | 6 |
| Demokratiese Party | 6,7% | 3 |
| Nasionale Federale Party | 5,2% | 1 |
| Volksparty van Suid-Afrika | 3,9% | 1 |
| Verenigde Party | 1,8% | 0 |
| Merit Volksparty | 1,3% | 4 |
| Progressiewe Onafhanklike Party | 1% | 0 |
| Vryheidsparty | 0,74% | 2 |
| Republikeinse Party | 0,74% | 0 |
| Totaal | 100% | 45 |
- Stempersentasie: 23
Verwysings
- Winkler Prins Encyclopedisch Jaarboek 1990, red. Winkler Prins, bl. 311
