Stephanus Postma

Stephanus Postma was die derde kind uit sy vader se vierde huwelik, op 24 November 1859 met Susanna Lasea Kruger (†3 Oktober 1869). Uit dié huwelik is ook die predikant ds. Dirk Postma jr. (1861–1919) gebore wat op 6 Mei 1897 predikant geword het op hul geboortedorp, Rustenburg, maar weens insolvensie, wat deels toegeskryf kan word aan die spandabelheid van sy vrou, sy ontslag geneem het op 30 Junie 1905 en daarna as predikant afgesit is.

Ds. Postma het op Burgersdorp skoolgegaan en daarna onderrig ontvang van sy halfbroer Martinus Postma aan die Literariese Afdeling van die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk op dieselfde dorp. In 1885 behaal hy die hoogste punte in die finalejaar-B.A.-eksamen van die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop en sit daarna sy studie voort aan die Teologiese Skool. Die gesin het in 1866 van Rustenburg af na Burgersdorp verhuis nadat sy vader 'n beroep as predikant van die plaaslike Gereformeerde aanvaar het, veral met die oog daarop om dié skool tot stand te bring. By die vertrek van sy halfbroer prof. Martinus Postma en nadat Stephanus sy proponentseksamen afgelê het, word hy van die begin van 1890 af benoem as professor litterarum, 'n pos wat die eerste keer van 1877 tot 1879 beklee is deur hul broer ds. Petrus Postma.

Prof. Postma word op 12 Julie 1890 professor. By dié geleentheid lewer ds. M.P.A. Coetzee jr., een van die eerste predikant wat hulle bekwaam het aan die Teologiese Skool, die rede. Reeds met sy intreerede het Stephanus hom openbaar as 'n Afrikaanse kultuurman. Hy bring die Calvinisme in verband met die ontwakende Afrikaanse nasionale strewe en doen selfs 'n beroep op Europese immigrante om hulle in Suid-Afrika met die Protestantse nasionale strewe te vereenselwig. Saam met prof. Jan Lion Cachet en J.D. du Toit neem hy in Januarie 1896 in die Paarl deel aan die Eerste Afrikaanse Taalkongres waar hy die naam Ons Klyntji vir die nuwe tydskrif voorstel.

Stephanus Postma was 'n briljante student. Naas die ou tale het hy 'n besonderse liefde gehad vir aardrykskunde en wiskunde. Buiten Grieks, Hebreeus en Latyn, het hy ook 'n deeglike kennis gehad van Aramees en Arabies. Omstreeks 1900, tydens die vervolging van die Armeniërs deur die Turke, die Armeense volksmoord, is twee kollektante van eersgenoemde deur geleerdes op Stellenbosch na ds. Postma verwys om hul stukke te vertaal. Voor ontbyt het hy dit vir hulle voltooi. Hy het as stokperdjie geologie en wiskunde bestudeer en daaroor met geleerdes gekorrespondeer.

Ds. Postma, waarskynlik tydens sy bedieningstyd op Middelburg, Kaap.

Hendrika Slijkhuis, ds. Postma se eggenote.

Die doodsvonnis word voor die Gereformeerde kerk op Middelburg, Kaap, uitgespreek oor die Kaapse rebelle P.J. Wolvaardt en kmdt. J.C. Lötter.

Einde 1897 aanvaar hy, nes sy halfbroer Martinus in 1890, 'n beroep na Middelburg, Kaap.

Tydens die Tweede Anglo-Boereoorlog is hy gereeld deur die militêre owerheid ondervra. Hy het egter deurgaans korrek opgetree en 'n ewewigtige en positiewe rol gespeel as enigste predikant van die Afrikaanse gemeenskap op Middelburg. Hy het gedien as geestelike versorger van Kaapse rebelle soos P.J. Wolvaardt en kmdt. J.C. Lötter, wat tereggestel is, en stig 'n Publieke Komitee wat hul aan gewondes, weduwees en wese in die Republieke verleen het.

Op Middelburg het ds. Postma binne sy kerkverband baanbrekerswerk gedoen vir die georganiseerde vrouearbeid in die gemeente toe hy ná die Oorlog 'n Gereformeerde Dorkasvereniging in Kaapland in die lewe roep. Sy besonderse liefde vir die kerkjeug is duidelik uit sy pastorale werk vir georganiseerde jeugbewegings en blyk veral uit sy enigste publikasie, De catechisatie: handleiding bij de verklaring van het kort begrip ten dienste van jongelingen die zich voorbereiden voor de belijdenis.

Kort ná die Driejarige Oorlog het die gemeente Middelburg besluit om oor te gaan tot die bou van 'n nuwe pastorie. Na beraming sou die nuwe pastorie £1 000 kos en dit word besluit om te begin bou sodra tweederdes van die bedrag ter hand sou wees. £240 is dadelik geteken en toe drie lidmate, met 'n skenking van £300, die bedrag na £540 opstoot, is dadelik begin met die werk. As boukommissie is benoem die brs. J.J. Coetzee, J. Vorster en P. Kruger. Toe laasgenoemde se tender vir die gebou aanvaar is, moes hy op die boukommissie vir H.J.T. Duvenage plek maak. Die nuwe pastorie (die gebou wat gesloop is toe die huidige een in 1954 gebou is) is in 1904 voltooi. Hoe het ds. Postma en sy gesin miskien nie daarna uitgesien om dit te bewoon nie, maar dit was hulle nie gegun nie.

'n Gedenksteen by die Gereformeerde kerk Middelburg, Kaap, vir ds. Postma.

Vroeg in 1904 sou 'n swaar beproewing oor die gemeente kom. Teen die einde van 1903 maak ds. Postma aan die kerkraad bekend dat hy aan 'n maagkwaal ly, waarvan almal bewus was. Aan hom word twee maande siekteverlof toegestaan, wat dan ook die einde van sy aktiewe bediening van die gemeente was. Op bekwame en gevoelvolle wyse is die verhaal van sy siekte en afsterwe te boek gestel deur ouderling P.W. van der Walt in 'n brosjure getitel "De Laatste Dagen van Den Weleerw. Zeer Gel. Heer S. Postma, B.A." Ds. Postma is vir mediese behandeling na Kaapstad. Op 10 Januarie 1904 skryf hy die laaste brief aan die Kerkraad van die warmbronne op Caledon af. Die brief is 'n triomf van geloofsvertroue en berusting. Nog verlaas word die broeders en susters, jongeliede en kinders 'n geseënde jaar toegebid.

Kort daarna vertrek oudl. Van der Walt en mev. Postma na Kaapstad waar haar eggenoot 'n operasie sou ondergaan. Die operasie het egter nie plaasgevind nie en ds. Postma is teruggebring na Middelburg. Hier is die dienskneg van die Here, ná 'n smartlike lyding wat hy in die geloof deurworstel het, op Maandagaand 8 Februarie 1904 in die jeugdige ouderdom van 39 jaar oorlede. Die teraardebestelling het op Woensdag 10 Februarie onder blyke van groot belangstelling plaasgevind. Trooswoorde is gespreek deur ds. P.C. Snyman van Steynsburg, prof. Jan Lion Cachet, ds. Winter van die NG Kerk, ds. T. Hamersma, ds. Dekker van die sendinggemeente en die landdros. Dis duidelik dat die hele gemeenskap gedeel het in die onherstelbare verlies wat die gesin en die gemeente gely het. Die eggenote en kinders (o.a. die latere prof. Ammi Postma van die PU vir CHO) het op 'n moeilike tydstip die liefde en sorg van 'n eggenoot en vader verloor. Die gemeente het 'n geliefde leraar moes afgee en die Gereformeerde Kerk het 'n begaafde predikant in die krag van sy lewe verloor toe manne van sy formaat so nodig was.

Volgens dr. G.C.P. van der Vyver het ds. Stephanus Postma in woord en daad by die Afrikaanse volk en taal gestaan, en tydens die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) 'n publieke komitee gestig en daadwerklike hulp verleen aan gewondes, weduwees en wese. Hy het die Kaapse rebelle P.J. Wolfaardt en kmdt. J.C. Lötter bygestaan en die nag voordat hulle gefusilleer is saam met hulle in die sel deurgebring.

Stephanus Postma is in 1888 getroud met Johanna Jacoba Hendrika Slijkhuis, dogter van die Nederlandse immigrante Gerrit Lijkhuis en sy vrou, Hendrika Otterloo. Uit die huwelik is sewe kinders gebore, onder wie die bekend skryfsters Rikie Postma (1889) en Hilda Postma (1895), en Ammi Postma (1901), professor in die klassieke tale aan die Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O. Nog 'n dogter, Stella, is op 21 Mei 1952 oorlede. Ná sy dood is sy getroud met die joernalis J.S.M. Rabie.

• Petrus Postma (1854–1919)
• Marthinus Postma (1855–1926)
• Dirk Postma (1877–1940)
• Ferdinand Postma (1879–1950)
• Willem Postma (1874–1920)
• Minnie Postma
• Gereformeerde kerk Burgersdorp

• 
  Die studente en dosente van die Teologiese Skool in 1892. Voor: J. Kruger, G. Kruger, J.A. du Plessis, J. Henning, G. du Plessis, D. Heystek, J. van der Walt. Middel: J. de Klerk, J.A. van Rooy, prof. Jan Lion Cachet, prof. S. Postma, K. Coetsee, J. Malan, P. van der Walt. Agter: J. van der Walt, J. Kruger, W.J. de Klerk, W. Postma, J. Scheepers, P. van Wyk, J.C. Kruger, P. Coetsee, P.C. Snyman.
• 
  1895: Professore en studente van die Teologiese Skool op Burgersdorp. Voor: J. du Plooy, Ferdinand Postma, J. Kruger, Willem de Klerk, W. Rörich, P. Lion Cachet, J. Coetzee, ene Venter. Middel: Jacobus du Plessis, Flippie Snyman, prof. Stephanus Postma, prof. Jan Lion Cachet, Willem Postma, J. Kruger, J.G.H. van der Walt. Agter: Dirk Postma, ene Heystek, D. van der Walt, G.H.J. Kruger, W. Henning, A. Henning, J. de Klerk, onbekend, H. de Klerk, C.W. van der Walt, P. Maré en J. Diepraam.
• 
  1897: Professore en studente van die Teologiese Skool op Burgersdorp. Ferdinand Postma, P. Coetzee, J. Venter, Wardaugh, P. Lion Cachet, Willem de Klerk, W. Henning, J.P. van der Walt, J. Pretorius. Middel: G.H.J. Kruger, J.D. du Toit, P.C. Snyman, J.A. du Plessis, prof. J. Lion Cachet, prof. Stephanus Postma, J. Kruger, J.G.H. van der Walt. Agter: C. Pretorius, J. Maré, ene Faul, H. de Klerk, L.J. du Plessis (begin 1969, met die skool se eeufees, die oudste [89 jaar] nog lewende oudstudent van die Teologiese Skool en woonagtig te Reddersburg, seun van ds. L.J. du Plessis), J. du Plessis, F. Henning, J. du Plooy, C. van der Walt, N.H. van der Walt, D. Postma.
• 
  Die Algemene Vergadering gehou te Burgersdorp, 1897. Eerste ry: (vyfde van links) prof. Stephanus Postma, (sewende van links) ds. J.A. van Rooy, ds. Taetse Hamersma, ds. P.S. Snyman, ds. L.J. Vorster. Tweede ry: Di. Martinus Postma, J.L. Maury, Dirk Postma, (moontlik Petrus Viljoen), prof. Jan Lion Cachet, ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, Maarten Pelser, M.P.A. Coetsee sr., Petrus Postma, L.J. du Plessis, W.J. Snyman.

• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.). 1977. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.
• (af) Van der Vyver, M.D.: "Geskiedenis van die Gereformeerde Kerk Middelburg, K.P. 1860 tot 1904". In: Die Gereformeerde Kerk Middelburg Kaapland Gestig Desember 1860. Gedenkboek by geleentheid van die eeufees 2de, 3de en 4de Desember 1960. Middelburg, K.P.: Eerwaarde Kerkraad van die Gereformeerde Kerk.
• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds.
• (af) Vogel, ds. Willem. 2011. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2012. Potchefstroom: Administratiewe Buro.