Stefanus Jacobus Perold

Die NG gemeente Dutoitspan se sinkkerkie is op 1 Desember 1881 ingewy. Dit het 81 jaar diens in die gemeente gedoen: van 1 Desember 1881 tot Julie 1940 as kerk en van 1940 as kerksaal, waarna dit gesloop is.

Binne vier maande ná die vertrek van ds. Abraham Kriel, het die NG gemeente Dutoitspan verneem dat prop. Perold, tydelike hulpprediker op Oudtshoorn, die beroep na Dutoitspan aangeneem het. Op Vrydagoggend 30 Junie 1893 het ’n groot aantal gemeentelede op die Beaconsfield-stasie bymekaargekom om die jong leraar en sy eggenote te verwelkom. Alles in die natuur was nat en mooi, want dit het die vorige aand baie gereën. Ná die gebruiklike bekendstelling is almal na die Mission Hall. Ds. J.D. Kestell, die konsulent, het daar 'n gebed gedoen en daarna 'n kort welkomswoord tot hulle gerig. Namens die kerkraad het die skriba toe 'n adres aan hulle voorgelees. Die gemeentelike verwelkoming het die Vrydagaand in die Beaconsfield-stadsaal plaasgevind. Op die "tea meeting," te midde van die gemeente, vriende, ds. J.D. Kestell en ander besoekende predikante, het die burgemeester, namens die plaaslike stadsraad, ds. en mev. Perold baie hartlik verwelkom. 'n Aantal dames het gesorg vir 'n paar lieflike musieknommers.

Met die bevestiging, op Saterdagaand 2 Julie, het ds. P.J. Perold, die nuwe predikant se broer, van Warrenton die bevestigingsrede gelewer. Die volgende dag, Sondag, het die jong leraar 'n treffende intreerede na aanleiding van Heb. 10:7 gehou: "Kyk, ek kom om U wil, 0 God, te doen." Hy het dit baie duidelik gestel dat hy gekom het om te dien, solank die diens na die Wil van God is. In geen ander sin kon hy die dienaar van die gemeente wees nie. Almal teenwoordig was dankbaar dat die vakature so gou weer gevul is. Op sy eerste kerkraadsvervadering het hy in sy toespraak voor die kerkraadslede dit beklemtoon: "Dat wy ons van den Heere geroepen gevoelen moeten om Gods werk te doen." Daarna is al die belangrike boeke van die gemeente, soos die "wette en bepalinge", notules, registers en dokumente deur die kerkraad vir veilige bewaring aan ds. Perold toevertrou.

Behalwe sy gewone gemeentelike werk wat hy met toewyding verrig het, is die volgende belangrike besluite deur die kerkraad geneem is: In die toekoms sou daar twee tafels met die Nagmaalsviering wees, een vir dames. Verder sou daar in die vervolg twee maal per jaar katkisasie en aanneming gehou word; eenmaal elke ses weke sou hy 'n diens op Duplooysburg gaan hou; en een diens per maand, op 'n Sondagaand, sou in Engels gehou word. Verder is daar herstelwerk aan die pastorie goedgekeur; drinkwatertenks is voorsien; die preekstoel sou verander word en 'n nuwe musiekinstrument is uit Europa bestel. Die publieke skool, onder die bekwame leiding van die skoolhoof, mnr. R. Keating en sy vier assistente, is nog in die skoolgebou van die kerkraad gehuisves. Die leraar en sy kerkraad het opregte belangstelling in die vordering van die leerlinge getoon en jaarliks die is deur 15 onderwysers onderrig. Ook die twee jongeliede-verenigings in Dutoitspan en Duplooysburg het nog die belangstelling van die jong mense geprikkel.

Vroeg in 1895 het ds. Perold beroepe na Sutherland en Franschhoek ontvang. Tot groot teleurstelling van die gemeente besluit hy om na Franschhoek te gaan. Op 14 April, tydens 'n groot Nagmaal, word van Duplooysburg afskeid geneem. Die opkoms was buitengewoon groot omdat die band tussen Duplooysburg en die leraar "innig en nou was". Ná afloop van die diens is 'n adres en 'n beurs aan hom alleen aangebied, want weens siekte kon mev. Perold nie teenwoordig wees nie. In sy antwoord wat baie gevoelvol was, het hy almal baie hartlik bedank. Sy afskeidspreek in Dutoitspan is op Sondag 21 April gehou oor Fil. 4:9: "Hetgeen gy ook geleerd en ontvangen en gehoord hebt, doet dat, en de God des Vredes zal met uw zyn." Op daardie en die daarop volgende dae het hulle ook van die Sondagskole, die sendinggemeentes en die konsulentgemeente, Kimberley, afskeid geneem.

Die gemeentelike afskeid het in die stadsaal van Kimberley in die vorm van 'n "tea meeting" plaasgevind. In die teenwoordigheid van die burgemeester, vriende en leraars van naburige gemeentes is adresse en beurse deur die kerkraad en C.J.V. aan beide ds. en mev. Perold aangebied. In sy bedanking het hy verklaar dat hy altyd tot lof van die gemeente sou praat. Persoonlike omstandighede, waaronder die siekte van sy eggenote, was die enigste oorsaak waarom hy die gemeente so gou verlaat het. Iets wat hy nooit sou vergeet nie, was dat in die skaarstyd daar ruim £40 in beurse aan hul geskenk is. Op 'n gekombineerde kerkraadsvergadering gehou op Woensdagoggend 24 April 1895 het hy sy akte van demissie ontvang. Die bande sou egter nooit losgemaak word nie, want die gemeente het hulle liefgehad en seënwense het hom en sy huisgesin vergesel. Nadat hulle eers 'n paar dae by sy broer, ds. P.J. Perold, op Warrenton gekuier het, het hulle op Donderdag 9 Mei na die Boland vertrek.

Franschhoek se vergrote NG kerkgebou is op 3 Augustus 1883 in gebruik geneem, 12 jaar voor ds. Perold se koms.

Ds. Perold is op 16 Mei 1895 in die NG gemeente Franschhoek bevestig ná ’n vakature van ses maande. Die aand voor die dag van die plegtige bevestiging is daar 'n konferensie met die gemeente gehou oor die onderwerp: “De gemeente des Heeren.” By die geleentheid sowel as by die bevestiging was 'n hele aantal predikante teenwoordig. Hulle was di. M.C. Botha, die konsulent, J.H. Neethling, A. D. Lückhoff, Malherbe, De Beer, F.X. Roome en prof. De Vos van die Kweekskool. Laasgenoemde het die bevestigingsrede uitgespreek na aanleiding van 2 Korintiërs 2:16: “Dezen wel een reuk des doods ten dode; maar genen een reuk des levens ten leven. En wie is tot deze dingen bekwaam?” Ds. Perold se intreepreek het gegaan oor die woorde : “Zie ik kom om uwen wil te doen, o God.” Op 6 Oktober 1895 is die nuwe preekstoel ingewy wat 'n kosbare geskenk is van die heer Gideon Hugo en sy eggenote. By geleentheid van die inwyding was prof. Marais die feesredenaar.

Ds. Perold was 'n geestelike man en vir hom moes gelowiges hulle meer aan geestelike werk in die gemeente wy, want dit sou vir die geestelike lewe bevorderlik wees. Met die oog op die aankweking van die geestelike lewe het ds. Perold ook 'n weeklikse samekoms by die pastorie in die lewe geroep waarheen elkeen wat daartoe lus gehad het, kon kom om deel te neem aan die onderlinge lees en bespreking van Gods Woord asook om saam te bid. Daar was ook geleentheid dat mense hul geestelike ondervindinge kon meedeel. Daar is nooit by mense aangedring om die byeenkomste by te woon nie en die gemiddelde opkoms was van 12 tot 15. Die samekomste was egter van groot waarde vir diegene wat daarvan gebruik gemaak het. Dit wil voorkom asof die samekomste later uitgebrei is en vir jong mense toeganklik gemaak is, want in 1898 word meegedeel dat daar elke Maandagaand in die pastorie 'n Bybellesing gehou word en dat die bloeiende samekoms veral baie jongmense getrek het. Benewens hierdie byeenkoms was daar nog die weeklikse gemeentebiduur, die sustersbiduur elke Dinsdag, die biduur vir jongmense elke Donderdag en dan ook 'n biduur vir seuns elke Sondag.

Ná 'n driejarige verblyf op Franschhoek het ds. Perold ’n beroep na Murraysburg aangeneem en op 28 Augustus 1898 afskeid geneem met 'n rede oor 2 Korintiërs 13:13: “De genade van den Heere Jezus Christus, en de liefde van God, en de gemeenschap des Heiligen Geestes, zij met u allen. Amen.” Gedurende die laaste week van ds. Perold se verblyf in die gemeente is daar vanaf Woensdag elke aand dienste gehou.

Ds. Perold het in die kort tyd van drie jaar veel vir die gemeente gedoen en daar is swaar van hom en mev. Perold afskeid geneem.

Daar was tydens ds. Perold se dienstyd op Murraysburg dikwels sprake van die vergroting van die kerkgebou, maar dis eers ná sy vertrek uitgevoer.

Nadat ds. J.H. van Wyk van die NG gemeente Murraysburg afskeid geneem het, is die volgende predikante agtereenvolgens beroep: di. J.P. van Heerden(Richmond), C.D. Bam (Fauresmith), A.F. Louw (Graaff-Reinet), C.D. Bam (vir die tweede maal) en S.J. Perold (Franschhoek).

Ds. Perold het die beroep aangeneem en met sy aankoms is hy op die gebruiklike wyse te Blaauwpoort ontmoet waar ds. J.P. van Heerden, die konsulent, 'n welkomsadres namens die gemeente voorgelees het. In die dorp was daar ereboë met die woorde: “Welkom en Brengt ons de oude tijding” daarop. By die pastorie het ander liggame adresse aangebied. Die bevestiging het op 12 Oktober 1898 plaasgevind, maar ‘’De Kerkbode’’ het behalwe die kennisgewing, geen ander berig oor die plegtigheid nie.

Die Driejarige Oorlog

Ds. Perold as jong predikant.

Weens die Anglo-Boereoorlog wat nog in 1899 uitgebreek het, is alle planne in verband met die vergroting van die kerk in die wiele gery. Op Murraysburg self het die oorlog groot ontwrigting gebring. Die Engelse militêre reëls het bepaal dat 'n dorp uit eie beweging ten minste 25 “Town Guards” moes oplewer voordat van militêre kant 75 soldate verskaf word om die dorpsverdediging tot die erkende minimum van 'n honderdtal te bring. Op Murraysburg kon daar egter nie 25 man gevind word nie, met die gevolg dat die dorp onbeskerm gebly het, en die Burgerkommando's kon vry heen en weer deurtrek. En so is daar geskryf: “Hierdie dorp sal in ons geskiedenis die erenaam van ‘rebeldorp' behou omrede daar nooit 'n ‘Defence Force' kon opgerig word nie."

Die toestand op Murraysburg het sodanig ontwikkel dat daar van 8 Oktober 1900 tot 21 Julie 1902 geen kerkraadsvergaderinge gehou is nie. Ds. Perold het ook in Julie 1901 uit die gemeente vertrek. Daar was naderhand geen kos in die dorp te kry nie. By geleentheid toe lt.kol. Douglas op die dorp was, het hy bevel gegee dat feitlik alles “the shape of food and clothing” vernietig moes word. En D.C. Theron en Faure moes in 1902 na Richmond gaan om reëlings met die militêre te tref om kosvoorrade na Murraysburg te stuur.

Ds. Perold het met sy familie na die Paarl gegaan en daar was diegene wat sy vertrek uit die gemeente nie in 'n goeie lig gesien het nie. Deur middel van ‘’De Kerkbode’’ egter “wenscht hij aan B.B. Leeraren en allen die dit lezen de verzekering te geven dat hij zijne beproefde gemeente niet vrijwillig en uit lief deloosheid en zorgeloosheid – zooals, tot zijne bittere droefenis, sommigen zonder den 1Wnsten grond denken — heef t verlaten, maar wel omdat het hem door militairen op vriendelijke wijze werd aangezegd dat hij gaan moet." Later het hy in die kamp op Kimberley gaan werk.

Ná 'n afwesigheid van nege maande het ds. Perold op 12 April 1902 teruggekeer. En van dié terugkeer het iemand geskryf: “Tot blijdschap van allen die om den vrede van Jerusalem bidden, mogen wij zeggen dat de ontmoeting tusschen leeraar en gemeente zeer hartelijk is geweest." Hy is oorlaai met liefdeblyke in geld en goed. Die gereelde arbeid in die gemeente kon nou weer sy voortgang neem, maar ds. Perold moes nog gedurende 1902 met twee maande siekteverlof gaan.

Kerkgebou vergroot

Murraysburg se kerkraad in 1899. Ds. Perold sit in die middel.

Nadat ds. Perold sy werk hervat het, is die vergroting van die kerkgebou weer te berde gebring en dit blyk dat daar elke keer maar weer van vooraf begin moes word. Diaken B. van der Merwe deel mee dat hy met Delbridge, die boumeester, gespreek het oor die vernuwing van die kerk en dat Delbridge dit nodig ag om oor te kom om 'n juiste beraming van die koste te kan maak. Die kerkraad het dit goedgekeur om die boumeester dadelik te ontbied en besluit ook nog om 'n gemeentevergadering op 30 Mei 1903 te belê om van die gemeente te verneem of die kerk vereers net opgeknap sal word en of daar meteens met die vernuwing 'n aanvang gemaak sal word. D.J. Herholdt wat jare lank kassier van die gemeente was, het in dié tyd op die punt gestaan om na Graaff-Reinet te vertrek en waar hy nog 'n tak van sy saak te Murraysburg aangehou het, het hy aan die hand gedoen dat die kassierswerk deur M. Herholdt gedoen sal word, maar dat hy self die verantwoordelikheid sal dra. Dit is so aanvaar, maar later is dit verander.

Op die vergadering waartydens die kerkraad van Herholdt se vertrek kennis geneem het, het Herholdt daarop gewys dat die geld van die kerk sedert 1888 met £1 500 gestyg het en in 1903 die som van £4 912.15.0 (insluitende £287.15.0 agterstallige huur) beloop het. Die boufonds was op 30 Junie 1903 £1 864.4.1 met £381.2.6 uitstaande. Van die uitstaande inskrywings was, volgens die kassier, £192 goed, £106.15. twyfelagtig en 02.7.6 sleg. Die vergroting van die kerk kon maar nie finaliteit bereik nie. Dit is nie duidelik of die voorgestelde gemeentevergadering op 30 Mei gehou is nie, maar in Augustus word daar weer besluit om 'n gemeentevergadering te hou waarop die Kerkraad 'n beredeneerde voorstel aan die gemeente sou voorlê. Die vergadering is na alle waarskynlikheid ook nie gehou nie, want toe die saak van die vergroting van die kerk in Oktober ter sprake gebring is, het die Kerkraad besluit om, as gevolg van die aanhoudende droogte, eers daarmee te wag tot beter tye aanbreek.

Hierdie uitstel het meegebring dat ds. Perold ook nie die vergroting van die kerk gedurende sy bediening sou sien nie. Gedurende 1904 het hy 'n beroep na Jacobsdal aangeneem en op 30 Oktober van die gemeente afskeid geneem. Gedurende die week voor sy afskeid het ds. Perold van die Dinsdag elke aand 'n diens in die kerk gehou en op die Saterdagaand was ds. J. F. Koch van die NG gemeente Loxton ook behulpsaam. Die naweek tydens die afskeid was ds. P.G.J. Meiring van Graaff-Reinet ook teenwoordig. Ds. Perold se afskeidswoorde het gegaan oor Luk. 17:10; “Alzo ook gij, wanneer gij zult gedaan hebben al hetgeen u bevolen is, zo zegt: Wij zijn onnutte dienstknechten; want wij hebben maar gedaan, hetgeen wij schuldig waren te doen.” Dit was 'n swaar afskeid en iemand het destyds geskryf : “Murraysburg, onze Ring, de Kerk dezer Kolonie zullen ds. Perold missen.”

Die NG kerk op Philippolis, hier afgeneem sowat 10 jaar ná ds. Perold se vertrek uit die gemeente.

Nadat ds. Colin Fraser jr. die tuig neergelê het, was die gemeente Philippolis baie gelukkig om gou weer 'n leraar te kry. Op 5 Julie 1907, onder die voorsitterskap van die konsulent, ds. C.H. Jooste van Trompsburg. is ds. Perold van Jacobsdal teen 'n salaris van £525 per jaar beroep. Pas twee maande later staan hy in sy nuwe gemeente nadat hy Dutoitspan, Franschhoek, Murraysburg en Jacobsdal bedien het.

Vanuit die staanspoor het ds. Perold in sy geestelike bearbeiding op Philippolis getoon watter hoë eise hy aan sy kerkraad gestel het. In sy eerste kerkraadsvergadering het hy gemeld dat hy daarvan bewus was dat 'n “broederband hem en al de leden onderling aan elkeen verbinden”. Hy het dus op 'n volkome vertroue tussen hom en sy kerkraad staatgemaak. Hieraan moet die seën op sy werk toegeskryf word. Hy het ook 'n beroep op elke kerkraadslid gedoen om in vergaderings openhartig te wees en mekaar se sienswyses te respekteer. Die kerklike amp van die ouderling en die diaken het hy bo alles gestel. Dit moes hul onverdeelde aandag en beste kragte geniet, want die werk van die Here was vir hom hoog verhewe en moes nie afgeskeep word nie.

Om die gemeente in 'n groter mate geestelik te verryk het die kerkraad op sy aandrang besluit om elke Saterdagaand “een weeklikschen dienst — Bijbellezing met gebeden” in te voer. “Hierdie pragtige besluit het onder die seënende hand van die Allerhoogste seer sekerlik sy vrugte afgewerp, want dit was by byeenkomste soos hierdie waar die voorbidding uitsluitlik aan die uitbreiding van Gods koninkryk gewy was,” skryf J.A. Bosch. .” [1]

'n Belangrike mylpaal in die bediening van ds. Perold was die bepaling in verband met die kerkraadslede se ampsdrag. Daar is besluit dat hul in die vervolg nie net behoorlik in swart geklee moes wees nie, maar ook “hooge hoeden zullen dragen. Niemand zal anders gekleed in de consistorie mogen verschijnen.”

Dit was ook in hierdie tyd dat die vervoer van die leraar, wanneer hy huisbesoek gedoen het, talle interessante besprekings uitgelok het. Omdat die aanhou van die leraar se karperde met hoë onkoste gepaardgegaan het en die kerkkas dit in dié tyd allermins kon bekostig, het ds. Perold aangebied dat die kar en perde verkoop word. Wanneer hy huisbesoek doen, sou gemeentelede hom van plaas tot plaas vervoer. Die Kerkraad was nie met hierdie grootmoedige besluit van die leraar gediend nie. Hulle het besef dat sy arbeid in die gemeente met groter opoffering en moeite gepaard sou gaan. Op grond hiervan is besluit om tot die koop van “eene motorcar” oor te gaan waarvan die voorsitter self die brandstof moes voorsien. Omdat die finansiële sake van die gemeente op dié stadium glad nie na wens was nie, het ds. Perold gevra dat die saak vir 'n onbepaalde tyd uitgestel word. In die tussentyd het hy nog van sy ou kerkkar en perde gebruik gemaak tot die kerkraad aan die einde van 1913 in staat was om vir hom 'n splinternuwe "Fordmotor" aan te koop. Hoe die vervoerkoste van die leraar in toekomstige jare gestyg of gedaal het, het die geskiedenis nie opgeklaar nie. As 'n eerste paaiement op die nuwe motorkar van die leraar kon dadelik £105 afbetaal word. Dit was die bedrag wat vir die ou kar en perde ontvang is.

Te vinnig het die nege geseënde bedieningsjare van ds. Perold verbygegaan. Dit was in elke opsig jare van geestelike groei en bestendiging, alhoewel dit ten tye van sy vertrek duidelik geword het dat die nawerkinge van die Rebellie ook in hierdie gemeente waarneembaar was. In Januarie 1916 het hy 'n beroep na die gemeente Heilbron, sy derde Vrystaatse gemeente agtereenvolgens, aanvaar en is die hegte vriendskapsband tussen hierdie gewilde herderspaar en die gemeente van Philippolis losgeknoop. Ook hy, soos sy voorganger, ds. Fraser, is deur die kerkraad getrou moreel en finansieel bygestaan. Selfs ná sy vertrek na Heilbron het hy nog 'n groot bedrag aan die gemeente van Philippolis geskuld wat later deur die gemeente van Heilbron aangesuiwer is.

Ds. Perold was die geliefde leraar van agt gemeente, waarvan Heilbron twee maal.

In sy tweede gemeente, Franschhoek, se honderdjarige gedenkboek is van hom getuig: “As innig vrome man het hy die geestelike belange van sy gemeentes op die hart gedra en oral was hy en sy gade geliefd.” J.A. Bosch skryf in Philoppolis se Eeufeesgedenkboek oor ds. Perold se geaarheid en bedieningstyl: “Hy was 'n man met 'n minsame geaardheid, beskeie, opreg, waardig en liefdevol. Hy was 'n uitstekende prediker en sy boodskappe is gekenmerk deur diepe erns en vurige ywer. Die toehoorder het altyd die gevoel gehad dat sy prediking sielsdeursoekend was. Hy het die vermoë gehad om elkeen te voer tot die diepte van skuldbesef, berou en oorgawe aan die Saligmaker, Jesus Christus.” [2] En in Murraysburg se honderdjarige gedenkboek getuig die skrywer: "As 'n innig vrome man het hy die geestelike belange van sy gemeentes op sy hart gedra."

Toe ds. Perold in 1936 sy emeritaat aanvaar , kon hy op 'n bediening in nege gemeentes van die NG Kerk terugkyk. Sy laaste gemeente was Duplooysburg, waar hy leraar was van 1930 tot hy sy emeritaat aanvaar het in 1936. Op 13 Maart 1940 is hy op Blouboshoek, Plooysburg, in sy ses-en-sewentigste jaar oorlede.

Die nege gemeentes waarin ds. Perold gedien het, was agtereenvolgens:

• 1893: Oudtshoorn (hulpprediker)
• 1893–1895: Dutoitspan
• 1895–1898: Franschhoek
• 1898–1904: Murraysburg
• 1904–1907: Jacobsdal
• 1907–1916: Philippolis
• 1916–1918: Heilbron
• 1918–1919: Robertson
• 1919–1930: Heilbron
• 1930–1936: Duplooysburg

• (af) Bosch, J.A. 1962. Eeufeesgedenkboek van die N.G. gemeente Philippolis, 1862–1962. Philippolis: Eeufeesreëlingskomitee.
• (af) Gous, H.G. 1972. Die N.G. Kerk Dutoitspan-Gemeente Beaconsfield-Kimberley 1872–1972. Kimberley: Die kerkraad, Dutoitspan.
• (af) Oberholster, ds. J.A.S. 1945. Eeufees-Gedenkboek Franschhoek. 'n Oorsig van die Geskiedenis van die Gemeente, 1845–1945. Franschhoek: NG Kerkraad.
• (af) Oberholster, ds. J.A.S. 1955. Murraysburg honderd jaar oud, 1855–1955. Murraysburg: NG Kerkraad.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• (af) Van Lill, ds. Gert. 1995. Ned. Geref. Kerk Franschhoek 1845–1995. Franschhoek: Kerkraad.