Stanley Kubrick

In 1951 het Kubrick ’n paar kort dokumentêre prente gemaak. Die eerstes was nuusflitse vir rolprentteaters. Sy eerste kleurprent was The Seafarers (1953).

Fear and Desire (1953)

Kubrick se eerste vollengteprent, Fear and Desire (1953), was ’n goedkoop film oor soldate wat in ’n fiktiewe oorlog aan die vyand se kant van die gevegslinie gevang word. Kubrick en sy vrou, Toba, was die enigste lede van die produksiespan en die draaiboek is geskryf deur ’n vriend, Howard Sackler. Dit het ’n paar goeie resensies gekry, maar was steeds ’n finansiële mislukking. Kubrick was later verleë oor die "amateuragtige" prent en het dit uit sirkulasie probeer hou.[5]

Sommige meen die prent wys Kubrick se vroeë belangstelling in oorlogvoering. Volgens die rolprenthistorikus James Naremore was hy veral geïnteresseerd in "hoe rasionele, militaristiese beplanning uit beheer kan raak en irrasioneel word". Kubrick se latere rolprente het verskillende aspekte van dié tema uitgebeeld, soos Paths of Glory, Dr. Strangelove en Full Metal Jacket.[4]

Killer's Kiss (1955)

Nog ’n prent wat privaat deur Kubrick se vriende en familie gefinansier is, is Killer's Kiss – ’n film noir-rolprent van 67 minute oor ’n jong swaargewigbokser se betrokkenheid by ’n vrou wat deur haar misdadige baas misbruik word. Kubrick het die draaiboek saam met Sackler geskryf.[6] Dit het beperkte finansiële sukses behaal.

The Killing (1956)

The Killing, ’n film oor ’n rooftog by ’n perderesiesbaan, was Kubrick se eerste prent waaraan ’n volle span gewerk het. Die nie-lineêre storielyn daarvan sou later ander regisseurs soos Quentin Tarantino beïnvloed.[7][8][9] Die prent volg in ’n groot mate die styl van tradisionele film noir-prente, maar baie resensente beskou dit as een van die beste films van die genre.[10] Dit was nie ’n finansiële sukses nie, maar het goeie resensies gekry[11] en het Metro-Goldwyn-Mayer laat kennis neem van Kubrick en sy produksievennoot, James B. Harris.[12] Hulle is ’n groot aantal stories aangebied waaruit hulle vir hul volgende projek kon kies.

Paths of Glory (1957)

Kubrick se volgende rolprent, Paths of Glory, met Kirk Douglas, speel in die Eerste Wêreldoorlog af. Dit was sy eerste rolprent wat goed geld gemaak het.[13] Dit is goed in die rolprentbedryf ontvang en Kubrick gevestig as ’n groot nuwe rolprentmaker.

Spartacus (1960)

Spartacus is geskoei op die ware verhaal van dié historiese figuur. Dit is vervaardig deur Kirk Douglas, wat ook die rol gespeel het van die slaaf Spartacus. Sy vyand was die Romeinse generaal Marcus Licinius Crassus (gespeel deur Laurence Olivier). Douglas het Kubrick as regisseur aangestel nadat hy Anthony Mann afgedank het.

Hoewel Kubrick teen daardie tyd, op 31, reeds vier vollengterolprente gemaak het, was Spartacus toe verreweg sy grootste projek, met ’n rolverdeling van meer as 10  000. Dit was toe ook die duurste rolprent wat nog in Amerika gemaak is.[6] Verder was dit die eerste keer dat Kubrick Super Technirama-film van 70 mm gebruik het vir ultra-hoë definisie. Dit het hom ook in staat gestel om groot panoramiese tonele te verfilm, soos een met 8  000 opgeleide Spaanse soldate as die Romeinse leër.[13]

Spartacus was ’n kommersiële sukses en het Kubrick gevestig as ’n vooraanstaande regisseur. Die prent het ses Oscar-benoemings gekry en vier gewen. Kubrick en Douglas het egter vasgesit en die prent het ’n einde gebring aan hul werkverhouding.

Lolita (1962)

In 1962 het Kubrick Engeland toe getrek om Lolita te maak, wat sy eerste poging was tot swart komedie. Dit was ’n verwerking van die roman met dieselfde naam deur Vladimir Nabokov, die verhaal van ’n middeljarige professor wat beenaf raak op ’n 14-jarige meisie. Van die akteurs was Peter Sellers, James Mason, Shelley Winters en Sue Lyon. Lolita was Kubrick se eerste rolprent wat in omstredenheid gehul was weens die uitlokkende storie.[14] Kubrick het die erotiese aspek van die roman afgeskaal en dit verander in ’n "epiese komedie van frustrasie eerder as wellus", skryf die rolprentskrywer Adrian Turner.[6] Wat styl betref, was Lolita ’n oorgangsfilm vir Kubrick tussen sy eerste, naturalistiese prente en die surrealisme van sy latere prente, skryf die resensent Gene Youngblood.[15] Dit het uiteenlopende resensies gekry.

Dr. Strangelove (1964)

Kubrick se volgende projek was Dr Strangelove (1964), nog ’n satiriese swart komedie. Omdat Kubrick volwasse geword het teen die einde van WOII en die begin van die Koue Oorlog, was hy nes ander bekommerd oor die moontlikheid van ’n kernoorlog. Hy het dit selfs oorweeg om uit Amerika te trek weens sy vrees dat New York ’n kernbomteiken kan word. Hy het besluit om ’n rolprent oor die onderwerp te maak.[4]

Nadat hy die roman Red Alert gelees het nadat iemand dit aanbeveel het, het hy dit beskou as goeie materiaal vir die maak van ’n film oor ’n kernoorlog. Hy het saam met sy vervaardiger, James B. Harris, aan die draaiboek gewerk.

In dié tyd het Kubrick besluit om die andersins ernstige en vreesaanjaende verhaal in 'n satire te verander, omdat dit die enigste manier sou wees waarop dit sou werk. Harris het nie saamgestem nie en hom aan die vervaardiging onttrek. Herman Kahn saam met John von Neumann, Edward Teller en Wernher von Braun, was Kubrick se inspirasies vir die karakter "Dr. Strangelove" in dié rolprent.[16]

Kubrick het uitgevind dit sou onmoontlik wees om die rolprent in Amerika te maak weens tegniese en politieke probleme en besluit om dit in Engeland te maak. Daar het hy ’n span bymekaargebring wat "die eerste belangrike visuele-effekte-span in die wêreld" sou word.[4] Hy het die satire- en komedieskrywer Terry Southern gekry om hom die draaiboek te help skryf. Uit sy versameling van duisende plate, van klassieke musiek en goue oues, het Kubrick musiek gekies wat tot die satiriese aard van die prent bygedra het. Peter Sellers, wat in Lolita gespeel het, is weer as akteur ingespan, dié keer in drie verskillende rolle.

Die rolprent het uiteenlopende reaksie ontlok. Dit is beskryf as van ’n "siek grap"[17] tot ’n meesterstuk.[17]

2001: A Space Odyssey (1968)

Kubrick het die volgende vyf jaar bestee aan die ontwikkeling van sy volgende projek: 2001: A Space Odyssey (1968). Die film is aangepas van die kortverhaal The Sentinel deur die wetenskapsfiksieskrywer Arthur C. Clarke. Hy en Kubrick het saam die draaiboek geskryf, wat temas behandel soos buiteruimtelike lewe, menslike evolusie, kunsmatige intelligensie, tegnologiese ontwikkelinge en reïnkarnasie.

Toe dit in 1968 uitgereik is, is gesê dat die rolprent nie tot enige spesifieke genre behoort nie en dat dit anders as enige vorige wetenskapsfiksierolprent is, asook anders as enige vorige Kubrick-film.[18] Dit het nuwe spesiale effekte bevat wat Kubrick ontwerp het om fliekgangers ’n "skitterende mengsel van verbeelding en wetenskap" te gee. Kubrick het sy enigste persoonlike Oscar daarvoor gekry, vir die visuele effekte.

A Clockwork Orange (1971)

Nadat die rolprentateljee die maak van ’n prent oor Napoleon gekanselleer het weens ’n gebrek aan finansiering, het Kubrick ’n projek gesoek wat hy vinnig en goedkoop kon verfilm. Hy het besluit op A Clockwork Orange (1971). Sy verwerking van Anthony Burgess se roman met dieselfde naam is ’n ondersoek na geweld en eksperimentele rehabilitasie.

Weens die uitbeelding van tienergeweld het dit een van die mees omstrede rolprente van die dekade geword en deel van ’n voortdurende debat oor geweld in rolprente.[19] Kritici het gemeen dit verheerlik geweld. Kubrick het self die prent in Engeland onttrek nadat hy doodsdreigemente ontvang het ná ’n paar nabootsings van die geweld in die fliek. Dit is toe verbied tot ná Kubrick se dood en eers in 2000 heruitgereik.

Barry Lyndon (1975)

Barry Lyndon (1975) was ’n verwerking van William Makepeace Thackeray se roman The Luck of Barry Lyndon oor die avonture van ’n 18de-eeuse Ierse dobbelaar. Die kinematografie en ligeffekte in die rolprent was nuut vir dié tyd. Binnenshuise tonele is verfilm met ’n spesiale hoëspoed-kameralens wat aanvanklik vir Nasa ontwerp is om in satellietfotografie te gebruik. Talle tonele kon danksy dié lens met net kerslig verlig word, en dit het beelde geskep wat aan 18de-eeuse skilderye herinner.[20]

Barry Lyndon was gewild in Europa, veral Frankryk, maar die stadige aksie en lengte van die fliek het dit minder gewild gemaak by Amerikaanse resensente en fliekgangers. Desondanks is die rolprent vir sewe Oscars benoem, ’n rekord vir Kubrick. Dit het vier daarvan gewen. Nes met die meeste van Kubrick se rolprente het Barry Lyndon se gewildheid met die jare toegeneem, veral onder rolprentmakers.

The Shining (1980)

The Shining was ’n verwerking van die roman met dieselfde naam deur die gewilde rilskrywer Stephen King. Jack Nicholson speel die rol van ’n skrywer wat ’n werk aanvaar as opsigter by ’n groot en afgesonderde hotel in die Rotsgebergte. Daar word hy en sy gesin gekonfronteer deur sy verval in kranksinnigheid asook die skynbaar bonatuurlike gruwels wat in die hotel skuil. Kubrick het Nicholson en die aktrise Shelley Duvall groot vryheid gegee om te improviseer.[4]

Hy het die toe nog nuwe Steadicam-kamera baie gebruik vir gladde bewegings in tonele waar die kamera vasgehou moes word. Volgens Garrett Brown, die uitvinder van die Steadicam, was dit die eerste rolprent wat die potensiaal daarvan ten volle gebruik het.[21] Kubrick se perfeksionistiese styl het meegebring dat talle tonele tientalle kere oorgeskiet moes word[22] – een toneel met Nicholson 36 keer.

Die rolprent het wisselende resensies gekry, maar was ’n kommersiële sukses. Dit het later kultusstatus verkry.[23] Die prent se finansiële sukses het Warner Brothers se vertroue in Kubrick herstel ná die kommersiële mislukking van Barry Lyndon.

Full Metal Jacket (1987)

Sewe jaar later het Kubrick sy volgende prent gemak: Full Metal Jacket, ’n verwerking van Gustav Hasford se roman The Short-Timers oor die Viëtnam-oorlog. Dit is verfilm in Londen se hawebuurt op ’n stel wat soos ’n ruïnestad daar uitsien, en dit onderskei dit van ander Viëtnam-flieks. In plaas van in ’n woudagtige gebied, ontvou die tweede helfte van die prent in ’n stad waar stedelike oorlogvoering plaasvind.[4] Resensente het gedink dit het bygedra tot die barheid en erns van die prent.[24]

Volgens Ciment bevat die rolprent van Kubrick se kenmerkende eienskappe, soos sy keuse van ironiese musiek, die uitbeelding van mense wat hul menslikheid ontneem word en aandag aan besonderse besonderhede om tonele realisties uit te beeld. Hy meen ook daar is ooreenkomste tussen dié prent en Paths of Glory (1957), wat Kubrick 30 jaar tevore gemaak het, soos die gebruik van natuurlike lig, ’n verteller wat nie gesien word nie, ’n gevoel van chaos en die gebruik van panoramiese ruimtes. Albei prente lê klem op "die indruk van realiteit . . . . en fotografiese hiper-realiteit".[2]

Eyes Wide Shut (1999)

Kubrick se laaste prent was Eyes Wide Shut, met Tom Cruise en Nicole Kidman as ’n ryk paartjie van Manhattan wat uit is op ’n sekstog. Dit is geskoei op Arthur Schnitzler se Freudiaanse novelle Traumnovelle ("Droomverhaal"). Die tonele is van die Wene van die vorige eeuwisseling verplaas na die New York van die 1990's. Die akteur Jack Nicholson het die tema beskryf as ’n delwing in die kwessies van die "gevare van die getroude lewe" en die "stille desperaatheid om ’n verhouding lewendig te hou".[25]

Hoewel Kubrick toe byna 70 jaar oud was, het hy 15 maande lank verbete gewerk om die prent teen die beplande uitreikingsdatum, 16 Julie 1999, te voltooi. Eyes Wide Shut is, soos Lolita en A Clockwork Orange, voor uitreiking gesensor. Kubrick is ’n paar dae ná die finale redigering van die prent oorlede en het dit nooit op die silwerdoek gesien nie.[2]

Kidman het oor die prent gesê dat dit eintlik " ’n baie hoopvolle film" is al het sommige resensente dit as donker beskryf. Volgens haar het Kubrick indirek klem gelê op die morele waardes van lojaliteit en ’n verbintenis (commitment), en eindelik gaan Eyes Wide Shut oor dié verbintenis".[25] Hoewel daar gegis is dat die prent ’n negatiewe uitwerking op Cruise en Kidman se huwelik gehad het, het Kidman dit ontken.[26]

Werk aan A.I. Artificial Intelligence

Deur die 1980's en vroeë 1990's het Kubrick saam met Brian Aldiss gewerk aan die omskepping van sy kortverhaal "Super-Toys Last All Summer Long" in ’n rolprent. Dit is ’n futuristiese verhaal oor ’n robot wat soos ’n kind lyk en optree, asook sy pogings om ’n "regte seuntjie" te word. Kubrick het glo lang telefoongesprekke met Steven Spielberg gevoer oor die prent.

In 1999, ná Kubrick se dood, het Spielberg ’n nuwe draaiboek saamgestel wat geskoei was op ’n vroeëre verwerking onder Kubrick se toesig en volgens sy spesifikasies. Hy het toe die prent A.I. Artificial Intelligence geregisseer.[27] Hy het Kubrick se visuele skema so getrou moontlik gevolg.[28] Die rolprent is in Junie 2001 uitgereik met ’n postume erkenning van Kubrick vir produksie aan die begin en ’n kort huldeblyk aan die einde.

Kostuums vir Barry Lyndon.

Kubrick was bekend daarvoor dat hy aan elke aspek van ’n rolprent aandag gegee het. Gay Hamilton, ’n akteur in Barry Lyndon, het vertel hoe hy selfs elke kostuum vooraf goedgekeur het."[4] Volgens die kinematrograaf John Alcott, wat aan vier van Kubrick se prente gewerk het en ’n Oscar gewen het vir beste kinematografie vir Barry Lyndon, het Kubrick alles bevraagteken.[4] Hy sou saam met Alcott werk aan die plasing van die kamers, die samestelling van tonele, die keuse van lense en selfs die hantering van die kamera.[4] James B. Harris, wat baie van sy vroeë prente vervaardig het, stem saam dat hy ’n perfeksionis was: Elke enkele besonderheid was vir hom belangrik en hy was bereid om hom heeltemal aan sy doel – die rolprent – oor te gee.[2]

Vir die versameling van agtergrondmateriaal was hy amper soos ’n speurder, het Kubrick self gesê. Vir Barry Lyndon het hy byvoorbeeld ’n hoop skilderye en tekeninge van dié tydperk bymekaargemaak om as verwysing te gebruik. Op dié kunswerke is die klere, meubels, voertuie en ander bykomstighede geskoei.

Volgens Kubrick het hy ook selde kamera-instruksies in die draaiboek aangedui: Hy het verkies om daaroor te besluit nadat ’n toneel opgestel was.[2]

Kubrick het ook perfeksie van sy akteurs verwag. Hy was bekend daarvoor dat hy tonele oor en oor verfilm het. Sommige kritici het gemeen dis irrasioneel, maar Kubrick het vas geglo dat akteurs op hul beste is tydens verfilming, wanneer die kameras rol, en nie tydens die inoefening van hul rolle nie.[4]

Volgens Kidman het die groot aantal skote meegebring dat akteurs ophou konsentreer het op tegniek en ’n "dieper plek" betree het. "Hy het geglo jy as akteur sou beheer verloor oor jou sin van jouself, van die deel wat innerlik na jou eie toneelspel kyk. Eindelik sal jy ophou om jouself te sensor."[29]

Sy perfeksionisme het groot eise aan akteurs gestel. Ryan O'Neal het gemeen: "Hy werk jou gal. Hy druk jou, help jou, word kwaad vir jou, maar hy leer jou veral die waarde van ’n goeie regisseur. Stanley het aspekte van my persoonlikheid en toneelspel-instinkte na vore gebring wat dormant was."[4]

Kubrick is in Mei 1948 met sy skoolliefde, Toba Metz, getroud toe hy 19 jaar oud was. Hulle is drie jaar later geskei.

Hy het sy tweede vrou, die Australies gebore danser en teaterontwerper Ruth Sobotka, in 1952 ontmoet. Hulle het in New York saamgewoon van 1952 tot met hul troue in Januarie 1955. Ses maande later het hulle na Hollywood getrek, waar sy ’n klein rol as ’n balletdanser in sy film Killer's Kiss vertolk het. Die volgende jaar was sy die kunsdirekteur van The Killing. Hulle is in 1957 geskei.

Tydens die maak van Paths of Glory in 1957 in München, het Kubrick die jong Duitse aktrise Christiane Harlan ontmoet wat ’n klein rol gespeel het. Hulle is in 1958 getroud en in 1959 het hulle in Beverly Hills gaan woon saam met Harlan se dogter, Katherina, toe ses jaar oud.[4] Hulle was 40 jaar saam, tot met sy dood in 1999. Hulle het saam twee dogters gehad.

Met die maak van Lolita het Kubrick na Brittanje getrek vanweë makliker finansiering en vryheid van sensuur. Brittanje was daarna Kubrick se permanente tuiste. Hy het hom eindelik in Hertfordshire, England, gevestig, van waar hy ook gewerk het.[30] Die landelike atmosfeer het hom energie, inspirasie en selfvertroue gegee, asook meer privaatheid en tyd om te dink.[31]

Kubrick het England in die 40 jaar voor sy dood selde verlaat.[32] Hy het ook selde met vakansie gegaan. Selfs ná ’n groot rolprent sou hy dadelik aan idees vir sy volgende projek begin werk.[4]

Kubrick was baie privaat en dit is nie eens goed bekend hoe hy later jare gelyk het nie. Volgens sy biograaf Vincent LoBrutto het dit gelei tot stories oor ’n kluisenaarsbestaan en ’n mitologie eerder as ’n man geskep, nes die geval was met Greta Garbo, Howard Hughes en J.D. Salinger.[4]

Hy was ’n skaam mens en het nie daarvan gehou om afgeneem te word of onderhoude toe te staan nie, en dit het bygedra tot die idee dat hy ’n kluisenaar was. Volgens vriende het hy egter met baie mense kontak gehad – persoonlik en veral oor die telefoon.

Op 7 Maart 1999, vier dae nadat hy die pas voltooide Eyes Wide Shut aan sy familie en die akteurs vertoon het, is Kubrick op 70 in sy slaap aan ’n hartaanval oorlede. Hy is op 12 Maart op sy landgoed begrawe en net sowat 100 nabye vriende en familielede is toegelaat.[31]

Volgens Alexander Walker, wat op die begrafnis was, was dit "amper soos ’n Engelse piekniek", met tjello- en klarinetspelers en sangers wat van Kubrick se gunsteling-musiek uitgevoer het.[31][33][34]