Staatsbiblioteek

Hierdie bibilioteek huisves een van die uitgebreidste en kosbaarste versamelings boeke en ander inligtingsbronne in die land. Die voorraad naslaan- en navorsingsmateriaal is van groot belang vir wetenskaplikes wat hulle op Suid-Afrikaanse onderwerpe toespits. Die biblioteek is ‘n pligleweringsbiblioteek. Hier word die gesamentlike katalogus van die Suid-Afrikaanse biblioteke bygehou en die interbiblioteekleningstelsel gekoördineer.

Unieke boekversamelings in die biblioteek is die Smutsversameling, die Frans Engelenburg-versameling van kuns en historiese werke, die Duncan-versameling bestaande uit klassieke letterkunde en boeke oor die politiek en geskiedenis van die land, die Middleton-versameling oor ekonomie en geldwese, die Smithsonian-versameling oor die VSA, staatsadministrasie, wetenskap, tegnologie, handel en die regswese en die Keltiese versameling. Onder die groot aantal atlasse en landkaarte is daar die seldsame twaalfdelige Blaeu-atlas (die Franse uitgawe) wat dateer uit 1662. ‘n Unieke versameling is die 39 oorspronklike waterverfskilderye wat die inheemse bevolking van die Kaapkolonie uitbeeld. Dit is in 1841 deur die onbekende kunstenaar “I.W.” geskilder.

Die biblioteek besit skaars boeke oor die vroeë geskiedenis van en reise in Suid-Afrika deur skrywers en reisigers soos

• Ludwig Alberti (1768-1812), ‘n Bataafse offisier
• William John Burchell (1781-1863)
• Samuel Daniell (1775-1811)
• Olfert Dapper (1636-1689), ‘n Nederlandse geskiedskrywer oor Suid-Afrika
• William Cornwallis Harris (1807-1848)
• sir Thomas Herbert (1606-1682), Britse historikus en skrywer oor Afrika
• Peter Kolbe (1675-1726)
• Christian Ignatius Latrobe (1758-1836), ‘n Morawiese sendeling
• William Paterson (1755-1810)
• Anders Sparrman (1748-1820)
• Francois le Vaillant (1753-1824)

Die biblioteek is in 1887 geopen as die Staats-Bibliotheek der Zuid-Afrikaansche Republiek met ‘n skenking van ‘n groot versameling boeke uit Nederland en Vlaandere. In 1893 het die Pretoria Openbare Biblioteek daarmee saamgesmelt. Ds. Adriaan Begemann (1831-1925) was tot 1893 die eerste bibliotekaris. Hy is tot in 1900 opgevolg deur Jan F.E. Cilliers. Latere bekende bibliotekarisse was die Presbiteriaanse dominee James Gray (1852-1933), F.T. Nicholson, in die 1930’s Matthew M. Stirling en in die 1960’s H.J. Aschenborn. Pierneef, Samuel Zwaartman en Jacoba Gilfillan was as personeellede aan die biblioteek verbonde.

• Aschenborn, H.J.: Die Staatsbiblioteek. Deel 2 – van 1887 tot die hede. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 16, nr. 1, September 1966.
• Aschenborn, H.J.: Die Staatsbiblioteek. Deel 3 - die huidige bedeling. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 16, nr. 2, Desember 1966
• Ploeger, Jan: Die Staatsbiblioteek. Deel 1 – die geskiedenis van ‘n skenking. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 16, nr. 1, September 1966.